Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và nhu cầu ngày càng đa dạng của người dùng tin, việc nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện trở thành một yêu cầu cấp thiết. Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, với vai trò trung tâm đào tạo và nghiên cứu lý luận chính trị hàng đầu, cần có hệ thống sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện đáp ứng hiệu quả nhu cầu của cán bộ, giảng viên và học viên. Theo thống kê, Viện Thông tin khoa học của Học viện hiện có khoảng 22 cán bộ, trong đó có 1 tiến sĩ và 6 thạc sĩ, phục vụ hơn 500 lượt người dùng tin mỗi ngày. Tuy nhiên, các sản phẩm và dịch vụ hiện tại chưa hoàn toàn đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng và đa dạng của người dùng. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng, từ đó đề xuất các giải pháp đa dạng hóa, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện tại Viện Thông tin khoa học trong giai đoạn mới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện tại Học viện trong giai đoạn từ năm 2007 đến 2012, với trọng tâm là Viện Thông tin khoa học. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả phục vụ, góp phần thúc đẩy công tác nghiên cứu, giảng dạy và học tập tại Học viện, đồng thời tăng cường vị thế của Viện trong hệ thống các cơ quan thông tin thư viện chuyên ngành.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác – Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh, vận dụng các quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước để phân tích, đánh giá sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết về sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện: Sản phẩm thông tin thư viện là kết quả của quá trình xử lý thông tin nhằm thỏa mãn nhu cầu người dùng, bao gồm các mục lục, thư mục, bản tin, cơ sở dữ liệu, trong khi dịch vụ thông tin thư viện là các hoạt động hỗ trợ người dùng tiếp cận và khai thác nguồn tin hiệu quả.

  • Mô hình quản lý nguồn lực thông tin: Nhấn mạnh vai trò của nguồn lực thông tin (văn bản, điện tử, tài liệu "xám") và cơ sở vật chất trong việc tạo lập và phát triển sản phẩm, dịch vụ thông tin thư viện.

Các khái niệm chính bao gồm: sản phẩm thông tin thư viện, dịch vụ thông tin thư viện, nguồn lực thông tin, hệ thống tra cứu tài liệu, nhu cầu người dùng tin.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Điều tra xã hội học bằng phiếu điều tra: Thu thập dữ liệu từ 497 phiếu khảo sát người dùng tin về nhu cầu và đánh giá chất lượng sản phẩm, dịch vụ.

  • Phỏng vấn trực tiếp: Trao đổi với cán bộ thư viện và người dùng tin để hiểu rõ hơn về thực trạng và nhu cầu.

  • Phân tích, tổng hợp tài liệu: Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến sản phẩm, dịch vụ thông tin thư viện và các văn bản pháp luật có liên quan.

  • Phương pháp so sánh: So sánh thực trạng sản phẩm và dịch vụ tại Viện Thông tin khoa học với các thư viện chuyên ngành khác.

  • Thống kê số liệu: Xử lý dữ liệu thu thập được để đánh giá chất lượng và hiệu quả phục vụ.

Cỡ mẫu khảo sát là 497 phiếu, được chọn ngẫu nhiên từ các nhóm người dùng tin chính tại Học viện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2007 đến 2012, tập trung vào đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đa dạng sản phẩm thông tin thư viện: Viện Thông tin khoa học đã xây dựng hệ thống sản phẩm phong phú, bao gồm bản tin “Thông tin những vấn đề lý luận (phục vụ lãnh đạo)” với số lượng phát hành 500-700 bản mỗi số, bản tin “Thông tin những vấn đề chính trị - xã hội” phát hành 250-300 bản mỗi số, các ấn phẩm chuyên đề, thư mục thông báo sách mới và hệ thống tra cứu truyền thống và điện tử. CSDL SACHTV và CSDL TM có gần 80.000 biểu ghi, đáp ứng phần lớn nhu cầu tra cứu.

  2. Chất lượng dịch vụ phục vụ bạn đọc: Qua khảo sát 497 phiếu, 93,15% người dùng đánh giá thái độ và phương pháp phục vụ tại phòng mượn là tốt, thể hiện sự hài lòng cao. Trung bình mỗi ngày có khoảng 270 lượt người sử dụng phòng đọc tổng hợp và 180 lượt sử dụng phòng đọc báo, tạp chí.

  3. Hiệu quả sử dụng phòng mượn tài liệu: Từ năm 2008 đến 2012, số lượng người đến mượn sách tăng đều, năm 2012 đạt khoảng 22.000 lượt, với số lượng sách mượn và trả tương ứng tăng theo, cho thấy nhu cầu mượn tài liệu ngày càng cao.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong thư viện: Từ năm 1998, thư viện bắt đầu ứng dụng tin học hóa, đến năm 2012 được đầu tư dự án thư viện điện tử với kinh phí 1,4 triệu USD do Chính phủ Hàn Quốc tài trợ, nâng cấp hệ thống máy chủ, máy trạm và trang thiết bị hiện đại, tạo điều kiện thuận lợi cho tra cứu và khai thác thông tin.

Thảo luận kết quả

Việc đa dạng hóa sản phẩm thông tin như bản tin lý luận, chính trị xã hội, ấn phẩm chuyên đề và thư mục thông báo sách mới đã đáp ứng tốt nhu cầu cập nhật thông tin chuyên sâu của cán bộ lãnh đạo, giảng viên và học viên. Số lượng phát hành bản tin lớn và định kỳ cho thấy sự ổn định và tính liên tục trong cung cấp thông tin. Chất lượng phục vụ được đánh giá cao, góp phần nâng cao hiệu quả khai thác nguồn lực thông tin.

Hiệu quả sử dụng phòng mượn tăng đều qua các năm phản ánh sự gia tăng nhu cầu học tập, nghiên cứu và sự tin tưởng của người dùng vào nguồn tài liệu thư viện. Việc ứng dụng công nghệ thông tin đã cải thiện đáng kể khả năng tra cứu và quản lý tài liệu, tuy nhiên vẫn còn hạn chế do kinh phí và trang thiết bị chưa phát huy hết công năng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành thư viện tại các trường đại học khác, Viện Thông tin khoa học đã có bước phát triển tương đối toàn diện về sản phẩm và dịch vụ, nhưng cần tiếp tục nâng cao chất lượng và đa dạng hóa hơn nữa để đáp ứng nhu cầu ngày càng phức tạp của người dùng tin. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượt người dùng và số lượng tài liệu mượn trả hàng năm, bảng phân tích đánh giá chất lượng phục vụ và sơ đồ hệ thống sản phẩm dịch vụ hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ thông tin: Phát triển thêm các ấn phẩm chuyên đề theo các lĩnh vực nghiên cứu mới, mở rộng cơ sở dữ liệu toàn văn và tài liệu điện tử để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dùng. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: Viện Thông tin khoa học phối hợp với các khoa, viện trong Học viện.

  2. Nâng cao chất lượng phục vụ: Tổ chức đào tạo nâng cao nghiệp vụ cho cán bộ thư viện, đặc biệt về kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin và giao tiếp với người dùng. Mục tiêu tăng tỷ lệ hài lòng lên trên 95% trong 2 năm tới. Chủ thể: Ban lãnh đạo Viện và phòng nhân sự.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Hoàn thiện hệ thống thư viện điện tử, nâng cấp phần mềm quản lý thư viện, triển khai hệ thống tra cứu trực tuyến thân thiện, hỗ trợ đa ngôn ngữ. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: Viện Thông tin khoa học phối hợp với đối tác công nghệ.

  4. Tăng cường kinh phí và cơ sở vật chất: Đề xuất Học viện và các cơ quan liên quan tăng ngân sách đầu tư cho thư viện, nâng cấp trang thiết bị, mở rộng không gian phục vụ bạn đọc. Mục tiêu hoàn thành trong 3 năm. Chủ thể: Ban Giám đốc Học viện và Viện Thông tin khoa học.

  5. Đào tạo và hướng dẫn người dùng tin: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo về kỹ năng tìm kiếm, khai thác thông tin cho cán bộ, học viên, đặc biệt là sử dụng các sản phẩm và dịch vụ mới. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Viện Thông tin khoa học phối hợp với các khoa, viện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thư viện và trung tâm thông tin: Nhận diện các giải pháp nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ, áp dụng vào thực tiễn quản lý thư viện chuyên ngành.

  2. Giảng viên và nghiên cứu viên ngành Thông tin - Thư viện: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Cán bộ lãnh đạo và quản lý tại Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh: Hiểu rõ vai trò, thực trạng và nhu cầu phát triển hệ thống thông tin thư viện phục vụ công tác đào tạo và nghiên cứu.

  4. Sinh viên cao học và nghiên cứu sinh ngành Khoa học Thư viện và Thông tin học: Học hỏi kinh nghiệm nghiên cứu thực tiễn, phương pháp khảo sát và phân tích số liệu trong lĩnh vực thư viện chuyên ngành.

Câu hỏi thường gặp

  1. Sản phẩm thông tin thư viện là gì?
    Sản phẩm thông tin thư viện là kết quả của quá trình xử lý thông tin nhằm thỏa mãn nhu cầu người dùng, bao gồm các mục lục, thư mục, bản tin, cơ sở dữ liệu và các ấn phẩm chuyên đề. Ví dụ, bản tin “Thông tin những vấn đề lý luận” là sản phẩm thông tin phục vụ lãnh đạo.

  2. Dịch vụ thông tin thư viện gồm những loại nào?
    Dịch vụ thông tin thư viện bao gồm dịch vụ cung cấp tài liệu gốc, dịch vụ đọc tại chỗ, mượn tài liệu, sao chụp tài liệu, phổ biến thông tin có chọn lọc và tra cứu thông tin trực tuyến. Mỗi dịch vụ đáp ứng nhu cầu khác nhau của người dùng tin.

  3. Làm thế nào để đánh giá chất lượng dịch vụ thư viện?
    Chất lượng dịch vụ được đánh giá dựa trên mức độ đầy đủ, chính xác, cập nhật và phù hợp của thông tin với yêu cầu người dùng, cũng như thái độ phục vụ của cán bộ thư viện. Khảo sát tại Viện Thông tin khoa học cho thấy 93,15% người dùng hài lòng về thái độ phục vụ.

  4. Vai trò của công nghệ thông tin trong thư viện hiện đại?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình xử lý, lưu trữ và phổ biến thông tin, nâng cao hiệu quả tra cứu và khai thác tài liệu. Viện Thông tin khoa học đã ứng dụng hệ thống thư viện điện tử và cơ sở dữ liệu điện tử từ năm 1998, góp phần hiện đại hóa hoạt động thư viện.

  5. Người dùng tin tại Học viện gồm những nhóm nào?
    Người dùng tin chính gồm cán bộ nghiên cứu và giảng dạy, cán bộ quản lý, cán bộ công nhân viên và học viên các lớp cao học, nghiên cứu sinh. Mỗi nhóm có nhu cầu và đặc điểm sử dụng thông tin khác nhau, đòi hỏi thư viện phải đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý luận về sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện, đồng thời đánh giá thực trạng tại Viện Thông tin khoa học, Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh.
  • Phát hiện hệ thống sản phẩm và dịch vụ hiện có đa dạng, đáp ứng phần lớn nhu cầu người dùng nhưng vẫn còn hạn chế về chất lượng và công nghệ ứng dụng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng phục vụ, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và cải thiện cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động thư viện, hỗ trợ công tác đào tạo và nghiên cứu tại Học viện.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi ứng dụng.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ thông tin thư viện, góp phần phát triển bền vững Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh!