Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh ô nhiễm môi trường do rác thải nhựa gia tăng nhanh chóng, việc tìm kiếm các giải pháp thay thế nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của túi nhựa truyền thống trở thành vấn đề cấp thiết. Tại Việt Nam, túi phân hủy sinh học được xem là một trong những sản phẩm xanh tiềm năng, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Nghiên cứu này tập trung vào quan điểm của người tiêu dùng về trách nhiệm xã hội trong việc sử dụng túi phân hủy sinh học, nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tiêu dùng sản phẩm này tại Việt Nam trong giai đoạn từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2020.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là: (1) xác định các yếu tố thuộc quan điểm người tiêu dùng về trách nhiệm xã hội và các yếu tố bên ngoài tác động đến ý định tiêu dùng túi phân hủy sinh học; (2) đo lường mức độ tác động của từng yếu tố; (3) phân tích sự khác biệt ý định tiêu dùng theo nhóm nhân khẩu học; (4) đề xuất hàm ý quản trị hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận khách hàng hiệu quả. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thu thập từ 162 mẫu khảo sát hợp lệ, phân tích bằng phần mềm SPSS 20, góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp và nhà quản lý trong việc phát triển thị trường túi phân hủy sinh học tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính: Lý thuyết hành vi người tiêu dùng của Kotler (2001), Lý thuyết hành vi hợp lý (Theory of Reasoned Action – TRA) và Lý thuyết hành vi có kế hoạch (Theory of Planned Behavior – TPB) của Ajzen và Fishbein (1988).

  • Lý thuyết hành vi người tiêu dùng (Kotler, 2001): Giải thích các yếu tố bên trong (nhận thức, thái độ, học hỏi) và bên ngoài (văn hóa, xã hội, kinh tế) ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng. Nhận thức được xem là yếu tố trung tâm tác động trực tiếp đến hành vi.
  • Lý thuyết hành vi hợp lý (TRA): Tập trung vào mối quan hệ giữa thái độ, chuẩn chủ quan và ý định hành vi, cho rằng ý định là tiền đề quyết định hành vi thực tế.
  • Lý thuyết hành vi có kế hoạch (TPB): Mở rộng TRA bằng việc bổ sung biến kiểm soát hành vi nhận thức, đại diện cho khả năng và nguồn lực của cá nhân trong việc thực hiện hành vi.

Nghiên cứu đề xuất mô hình gồm 6 nhân tố tác động đến ý định tiêu dùng túi phân hủy sinh học: (1) nhận thức các vấn đề môi trường, (2) nhận thức về túi phân hủy sinh học, (3) tính sẵn có của sản phẩm, (4) nhận thức về giá sản phẩm, (5) học vấn của người tiêu dùng và (6) ảnh hưởng xã hội. Trong đó, học vấn được phát triển thêm dựa trên nghiên cứu định tính và các đề xuất trước đây.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng.

  • Nghiên cứu định tính: Thảo luận nhóm với các chuyên gia và người có kiến thức về túi phân hủy sinh học nhằm phát triển thang đo và làm rõ các khái niệm.
  • Nghiên cứu định lượng: Thu thập dữ liệu qua khảo sát trực tuyến với 162 mẫu hợp lệ tại Việt Nam trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2020. Mẫu được chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào người tiêu dùng có kiến thức về túi phân hủy sinh học.

Dữ liệu được mã hóa và phân tích bằng phần mềm SPSS 20, sử dụng các kỹ thuật như phân tích độ tin cậy thang đo, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích hồi quy đa biến và kiểm định sự khác biệt giữa các nhóm nhân khẩu học (Levene Test, Kruskal-Wallis). Quá trình phân tích đảm bảo kiểm tra tính phù hợp của mô hình, đa cộng tuyến, phân phối chuẩn và tính độc lập của sai số.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về túi phân hủy sinh học có tác động tích cực mạnh nhất đến ý định tiêu dùng, với hệ số hồi quy cao nhất trong mô hình. Điều này cho thấy người tiêu dùng càng hiểu rõ về đặc tính và lợi ích của túi phân hủy sinh học thì càng có xu hướng sử dụng sản phẩm này.
  2. Ảnh hưởng xã hội đứng thứ hai về mức độ tác động tích cực, cho thấy sự tác động của gia đình, bạn bè và cộng đồng trong việc hình thành ý định tiêu dùng sản phẩm thân thiện môi trường.
  3. Học vấn của người tiêu dùng cũng có tác động tích cực, minh chứng cho việc người có trình độ học vấn cao hơn thường có nhận thức và ý thức trách nhiệm xã hội tốt hơn, từ đó có ý định sử dụng túi phân hủy sinh học cao hơn.
  4. Nhận thức về giá sản phẩm có tác động ngược chiều đến ý định tiêu dùng, cho thấy giá cao có thể là rào cản khiến người tiêu dùng do dự khi lựa chọn sản phẩm này.
  5. Nhận thức các vấn đề môi trườngtính sẵn có của sản phẩm không được giữ lại trong mô hình cuối cùng sau phân tích nhân tố khám phá, tuy nhiên vẫn đóng vai trò nền tảng trong việc hình thành nhận thức chung của người tiêu dùng.

Kiểm định sự khác biệt theo trình độ học vấn cho thấy nhóm người tiêu dùng có học vấn cao có ý định tiêu dùng túi phân hủy sinh học cao hơn đáng kể so với nhóm có học vấn thấp (p < 0.05). Các kiểm định khác theo giới tính, độ tuổi, thu nhập không cho thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tiêu dùng xanh, khẳng định vai trò quan trọng của nhận thức sản phẩm và ảnh hưởng xã hội trong việc thúc đẩy hành vi tiêu dùng thân thiện môi trường. Việc nhận thức đúng về túi phân hủy sinh học giúp người tiêu dùng hiểu rõ lợi ích sức khỏe và môi trường, từ đó tăng ý định sử dụng. Ảnh hưởng xã hội thể hiện qua các chuẩn mực và áp lực từ cộng đồng, gia đình, bạn bè là động lực quan trọng thúc đẩy hành vi tiêu dùng xanh.

Mức giá cao được xem là rào cản, điều này đồng nhất với các nghiên cứu về sẵn sàng chi trả cho sản phẩm xanh, cho thấy doanh nghiệp cần cân nhắc chiến lược giá phù hợp để mở rộng thị trường. Học vấn là yếu tố then chốt, người tiêu dùng có trình độ học vấn cao thường có nhận thức và trách nhiệm xã hội tốt hơn, từ đó có xu hướng tiêu dùng sản phẩm thân thiện môi trường cao hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng nhân tố đến ý định tiêu dùng, cũng như bảng phân tích sự khác biệt ý định tiêu dùng theo nhóm học vấn để minh họa rõ ràng sự khác biệt này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông và giáo dục về túi phân hủy sinh học nhằm nâng cao nhận thức người tiêu dùng về đặc tính, lợi ích và tác động tích cực đến môi trường. Doanh nghiệp và các tổ chức xã hội nên phối hợp tổ chức các chiến dịch truyền thông trong vòng 12 tháng tới, tập trung vào nhóm người tiêu dùng trẻ và có học vấn thấp.
  2. Phát triển mạng lưới phân phối rộng khắp và thuận tiện để tăng tính sẵn có của sản phẩm tại các siêu thị, cửa hàng tiện lợi và chợ truyền thống, giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận. Mục tiêu đạt được trong 18 tháng tới, do các doanh nghiệp sản xuất và phân phối túi phân hủy sinh học thực hiện.
  3. Xây dựng chính sách giá hợp lý và các chương trình khuyến mãi nhằm giảm bớt rào cản về giá, ví dụ như giảm giá cho khách hàng thân thiết hoặc mua số lượng lớn, áp dụng trong 6-12 tháng tới. Các doanh nghiệp cần phối hợp với các nhà bán lẻ để triển khai.
  4. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và các nhóm xã hội nhằm tạo ra ảnh hưởng xã hội tích cực, như tổ chức các sự kiện cộng đồng, hội thảo, hoặc các chương trình khen thưởng cho hành vi tiêu dùng xanh. Các tổ chức phi chính phủ và chính quyền địa phương nên chủ trì trong vòng 1 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp sản xuất và phân phối túi phân hủy sinh học: Nghiên cứu cung cấp thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tiêu dùng, giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược marketing và phát triển sản phẩm phù hợp với thị trường Việt Nam.
  2. Nhà quản lý và hoạch định chính sách môi trường: Kết quả nghiên cứu hỗ trợ trong việc thiết kế các chính sách khuyến khích tiêu dùng sản phẩm thân thiện môi trường, góp phần giảm thiểu ô nhiễm do túi nhựa truyền thống.
  3. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng môi trường: Tài liệu giúp hiểu rõ hơn về nhận thức và hành vi của người tiêu dùng, từ đó xây dựng các chương trình tuyên truyền và vận động hiệu quả.
  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, marketing và môi trường: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu hành vi tiêu dùng xanh, phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, cũng như các phân tích thống kê chuyên sâu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao nhận thức về túi phân hủy sinh học lại quan trọng nhất trong nghiên cứu?
    Bởi vì nhận thức giúp người tiêu dùng hiểu rõ đặc tính và lợi ích của sản phẩm, từ đó tạo động lực mạnh mẽ để họ lựa chọn sử dụng túi phân hủy sinh học thay vì túi nhựa truyền thống.

  2. Ảnh hưởng xã hội tác động như thế nào đến ý định tiêu dùng?
    Ảnh hưởng xã hội thể hiện qua sự tác động của gia đình, bạn bè và cộng đồng, tạo ra áp lực hoặc khuyến khích người tiêu dùng hành động theo chuẩn mực xã hội, từ đó tăng ý định sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường.

  3. Tại sao giá sản phẩm lại có tác động ngược chiều?
    Giá cao làm tăng chi phí sử dụng, khiến người tiêu dùng do dự hoặc không sẵn sàng chi trả, đặc biệt khi sản phẩm còn mới và chưa phổ biến rộng rãi trên thị trường.

  4. Học vấn ảnh hưởng thế nào đến ý định tiêu dùng túi phân hủy sinh học?
    Người tiêu dùng có học vấn cao thường có nhận thức tốt hơn về trách nhiệm xã hội và môi trường, do đó có xu hướng lựa chọn sản phẩm thân thiện môi trường cao hơn.

  5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể tăng tính sẵn có của túi phân hủy sinh học?
    Doanh nghiệp cần mở rộng kênh phân phối, đưa sản phẩm vào các siêu thị, cửa hàng tiện lợi và chợ truyền thống, đồng thời phối hợp với các đối tác để tăng cường quảng bá và tiếp cận khách hàng.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định 3 nhân tố chính tác động tích cực đến ý định tiêu dùng túi phân hủy sinh học là nhận thức về sản phẩm, ảnh hưởng xã hội và học vấn người tiêu dùng.
  • Nhận thức về giá sản phẩm có tác động ngược chiều, cho thấy giá cả là rào cản cần được giải quyết.
  • Sự khác biệt ý định tiêu dùng theo trình độ học vấn được kiểm định và có ý nghĩa thống kê.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp và nhà quản lý trong việc phát triển thị trường túi phân hủy sinh học tại Việt Nam giai đoạn 2020-2022.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các chiến lược truyền thông, mở rộng phân phối, điều chỉnh giá và tăng cường ảnh hưởng xã hội nhằm thúc đẩy tiêu dùng sản phẩm thân thiện môi trường.

Hành động ngay hôm nay để góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững bằng cách lựa chọn sử dụng túi phân hủy sinh học!