I. Tổng Quan Về Dạy Học Tích Cực Vẽ Hình Họa Tại HUTECH
Giáo dục đóng vai trò then chốt trong sự phát triển của xã hội. Một nền giáo dục tiên tiến tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao, đóng góp vào sự phát triển khoa học, công nghệ và kinh tế. Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, việc đổi mới phương pháp dạy học là vô cùng quan trọng. Dạy học tích cực (DHTC) lấy người học làm trung tâm, tạo không khí học tập sôi nổi, khuyến khích sinh viên chủ động tham gia vào quá trình học tập. Điều này đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực vẽ hình họa, nơi sự sáng tạo và kỹ năng thực hành đóng vai trò quyết định. Luận văn này tập trung vào việc nghiên cứu và ứng dụng các phương pháp DHTC trong môn vẽ hình họa tại khoa Kiến trúc Mỹ thuật, trường Đại học Công nghệ TP.HCM (HUTECH).
1.1. Tầm quan trọng của vẽ hình họa kiến trúc trong đào tạo
Vẽ hình họa là môn học cơ sở quan trọng trong chương trình đào tạo ngành Kiến trúc và Mỹ thuật. Nó cung cấp cho sinh viên những kiến thức và kỹ năng cơ bản về hình khối, tỷ lệ, bố cục, ánh sáng và bóng đổ. Những kỹ năng này là nền tảng để sinh viên có thể diễn họa ý tưởng thiết kế, thể hiện các công trình kiến trúc và tác phẩm nghệ thuật một cách chân thực và sinh động. Việc nắm vững kỹ thuật vẽ hình họa giúp sinh viên phát triển tư duy không gian, khả năng quan sát và biểu đạt, đồng thời rèn luyện tính tỉ mỉ, cẩn thận và sáng tạo.
1.2. Mục tiêu của nghiên cứu phương pháp dạy học vẽ hình họa
Nghiên cứu này hướng đến việc xác định và đánh giá hiệu quả của các phương pháp dạy học tích cực trong môn vẽ hình họa tại HUTECH. Mục tiêu chính là cải thiện chất lượng dạy và học, nâng cao tính chủ động, sáng tạo và hứng thú học tập của sinh viên. Nghiên cứu cũng nhằm đề xuất các giải pháp cụ thể để vận dụng hiệu quả các phương pháp DHTC vào thực tiễn giảng dạy, góp phần nâng cao trình độ chuyên môn và khả năng cạnh tranh của sinh viên sau khi tốt nghiệp. Đồng thời, nghiên cứu này cũng đóng góp vào việc đổi mới phương pháp dạy học trong lĩnh vực vẽ hình họa nói riêng và ngành Kiến trúc Mỹ thuật nói chung.
II. Thực Trạng Dạy Vẽ Hình Họa Tại Đại Học Công Nghệ TP
Hiện trạng dạy vẽ hình họa tại khoa Kiến trúc Mỹ thuật, trường Đại học Công nghệ TP.HCM (HUTECH) cho thấy một số vấn đề cần được quan tâm. Mặc dù giảng viên có trình độ chuyên môn vững vàng, nhưng việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực còn hạn chế. Sinh viên chưa thực sự chủ động trong quá trình học tập, kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc còn yếu. Cơ sở vật chất và phương tiện dạy học chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu thực tế. Chương trình học còn nặng về lý thuyết, ít chú trọng đến thực hành và phát triển tư duy sáng tạo. Theo luận văn, kết quả kiểm tra cho thấy tính tích cực học tập, kỹ năng miêu tả mẫu thật và kỹ năng phối hợp màu sắc của sinh viên còn hạn chế.
2.1. Đánh giá hoạt động dạy và học vẽ hình họa của giảng viên sinh viên
Hoạt động dạy của giảng viên chủ yếu tập trung vào việc truyền đạt kiến thức và hướng dẫn kỹ thuật. Ít có sự tương tác giữa giảng viên và sinh viên, ít tạo cơ hội cho sinh viên tự khám phá và giải quyết vấn đề. Hoạt động học của sinh viên còn thụ động, chủ yếu dựa vào việc ghi chép và làm theo hướng dẫn của giảng viên. Sinh viên ít có cơ hội thực hành, ít được khuyến khích sáng tạo và thể hiện cá tính riêng. Cần có sự thay đổi trong phương pháp đánh giá vẽ hình họa để khuyến khích sự sáng tạo.
2.2. Phân tích chương trình và giáo trình vẽ hình họa cơ bản
Chương trình học vẽ hình họa tại HUTECH hiện nay bao gồm các nội dung cơ bản như: hình khối, tỷ lệ, bố cục, ánh sáng và bóng đổ. Tuy nhiên, chương trình còn thiếu tính thực tiễn, chưa gắn liền với yêu cầu của ngành nghề. Giáo trình còn nặng về lý thuyết, ít có ví dụ minh họa và bài tập thực hành. Cần có sự điều chỉnh chương trình và giáo trình để phù hợp với xu hướng phát triển của ngành và nhu cầu của sinh viên. Cần bổ sung thêm các bài tập vẽ hình họa mang tính ứng dụng cao.
2.3. Cơ sở vật chất và phương tiện hỗ trợ dạy vẽ hình họa mỹ thuật
Cơ sở vật chất và phương tiện dạy học vẽ hình họa tại HUTECH còn nhiều hạn chế. Phòng học chưa đủ ánh sáng, không gian chật hẹp, thiếu trang thiết bị hỗ trợ giảng dạy như máy chiếu, bảng tương tác. Sinh viên thiếu dụng cụ vẽ, vật liệu thực hành. Cần có sự đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất và trang thiết bị để đáp ứng nhu cầu dạy và học. Cần trang bị thêm các phần mềm vẽ hình họa trên máy tính để sinh viên làm quen với công nghệ.
III. Giải Pháp Phương Pháp Dạy Học Tích Cực Vẽ Hình Họa
Để khắc phục những hạn chế trên, cần có sự đổi mới trong phương pháp dạy học vẽ hình họa tại HUTECH. Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực là một giải pháp hiệu quả. Các phương pháp này giúp sinh viên chủ động tham gia vào quá trình học tập, phát triển tư duy sáng tạo và kỹ năng thực hành. Một số phương pháp DHTC có thể áp dụng trong môn vẽ hình họa bao gồm: phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp dự án, kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật sơ đồ tư duy.
3.1. Áp dụng phương pháp nêu và giải quyết vấn đề trong vẽ hình họa nâng cao
Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề giúp sinh viên phát triển tư duy phản biện và khả năng giải quyết các tình huống thực tế. Trong môn vẽ hình họa, giảng viên có thể đưa ra các vấn đề liên quan đến hình khối, tỷ lệ, bố cục, ánh sáng và bóng đổ, yêu cầu sinh viên tìm tòi, nghiên cứu và đưa ra giải pháp. Ví dụ, giảng viên có thể yêu cầu sinh viên vẽ một bức tĩnh vật với ánh sáng phức tạp, hoặc vẽ một công trình kiến trúc với nhiều chi tiết khó. Phương pháp này khuyến khích sinh viên tự học, tự nghiên cứu và phát triển kỹ năng vẽ hình họa sáng tạo.
3.2. Sử dụng phương pháp dự án để nâng cao kỹ năng vẽ hình họa kiến trúc
Phương pháp dự án giúp sinh viên vận dụng kiến thức và kỹ năng đã học vào thực tế. Trong môn vẽ hình họa, giảng viên có thể giao cho sinh viên các dự án vẽ các công trình kiến trúc, tác phẩm nghệ thuật hoặc thiết kế các sản phẩm sáng tạo. Sinh viên sẽ phải tự tìm hiểu, nghiên cứu, lên kế hoạch và thực hiện dự án. Phương pháp này giúp sinh viên phát triển kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng quản lý thời gian và kỹ năng trình bày. Đồng thời, nó cũng giúp sinh viên hiểu rõ hơn về ứng dụng của vẽ hình họa trong kiến trúc và các lĩnh vực khác.
3.3. Kỹ thuật khăn trải bàn và sơ đồ tư duy trong dạy vẽ hình họa tĩnh vật
Kỹ thuật khăn trải bàn và sơ đồ tư duy là những công cụ hữu ích để hỗ trợ sinh viên trong quá trình học tập. Kỹ thuật khăn trải bàn giúp sinh viên chia sẻ ý tưởng và thảo luận nhóm một cách hiệu quả. Sơ đồ tư duy giúp sinh viên hệ thống hóa kiến thức và ghi nhớ thông tin một cách dễ dàng. Trong môn vẽ hình họa, giảng viên có thể sử dụng kỹ thuật khăn trải bàn để tổ chức các buổi thảo luận về các vấn đề liên quan đến bài học. Sơ đồ tư duy có thể được sử dụng để tóm tắt nội dung bài học, hoặc để lập kế hoạch cho một bài vẽ. Đặc biệt hữu ích trong vẽ hình họa tĩnh vật để phân tích bố cục và ánh sáng.
IV. Ứng Dụng Thực Tế Cải Thiện Kỹ Năng Vẽ Hình Họa Tại HUTECH
Việc vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào môn vẽ hình họa tại HUTECH đã mang lại những kết quả tích cực. Sinh viên trở nên chủ động hơn trong quá trình học tập, kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc được cải thiện đáng kể. Thái độ học tập của sinh viên cũng trở nên tích cực hơn, hứng thú học tập được nâng cao. Kết quả thực nghiệm sư phạm cho thấy, việc vận dụng các PP và KTDH tích cực sẽ giúp cải thiện thái độ học tập, hành động học tập và kỹ năng miêu tả mẫu thật, kỹ năng phối hợp màu sắc của SV.
4.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm Nâng cao kỹ năng vẽ hình họa chân dung
Thực nghiệm sư phạm được thực hiện trên hai nhóm sinh viên: một nhóm được dạy theo phương pháp truyền thống, một nhóm được dạy theo các phương pháp dạy học tích cực. Kết quả cho thấy, nhóm sinh viên được dạy theo phương pháp DHTC có kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc tốt hơn so với nhóm sinh viên được dạy theo phương pháp truyền thống. Đặc biệt, kỹ năng vẽ hình họa chân dung của nhóm sinh viên DHTC được cải thiện rõ rệt. Điều này chứng tỏ hiệu quả của việc áp dụng các phương pháp DHTC vào môn vẽ hình họa.
4.2. Đánh giá tác động của phương pháp mới lên thái độ học tập vẽ hình họa người
Việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực không chỉ cải thiện kỹ năng vẽ hình họa của sinh viên, mà còn tác động tích cực đến thái độ học tập của họ. Sinh viên trở nên hứng thú hơn với môn học, chủ động tham gia vào các hoạt động trên lớp, tích cực tìm tòi, nghiên cứu và sáng tạo. Họ cũng trở nên tự tin hơn vào khả năng của mình và sẵn sàng đối mặt với những thử thách khó khăn. Đặc biệt, việc vẽ hình họa người đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ, và phương pháp mới đã giúp sinh viên rèn luyện được những phẩm chất này.
4.3. So sánh kết quả học tập giữa nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm
So sánh kết quả học tập giữa nhóm đối chứng (được dạy theo phương pháp truyền thống) và nhóm thực nghiệm (được dạy theo các phương pháp dạy học tích cực) cho thấy sự khác biệt rõ rệt. Điểm trung bình của nhóm thực nghiệm cao hơn đáng kể so với nhóm đối chứng. Số lượng sinh viên đạt điểm giỏi và xuất sắc ở nhóm thực nghiệm cũng nhiều hơn so với nhóm đối chứng. Điều này khẳng định tính ưu việt của các phương pháp dạy học tích cực trong việc nâng cao chất lượng dạy và học môn vẽ hình họa.
V. Kết Luận Hướng Phát Triển Dạy Học Vẽ Hình Họa Tại HUTECH
Nghiên cứu này đã chứng minh tính hiệu quả của việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực vào môn vẽ hình họa tại khoa Kiến trúc Mỹ thuật, trường Đại học Công nghệ TP.HCM (HUTECH). Việc đổi mới phương pháp dạy học là một yêu cầu tất yếu để nâng cao chất lượng đào tạo và đáp ứng nhu cầu của xã hội. Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các phương pháp DHTC phù hợp với đặc điểm của môn vẽ hình họa và điều kiện thực tế của HUTECH. Cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng sư phạm của giảng viên. Đồng thời, cần tạo môi trường học tập cởi mở, sáng tạo và khuyến khích sinh viên phát huy tối đa tiềm năng của mình.
5.1. Đề xuất các giải pháp để nhân rộng mô hình dạy vẽ hình họa hiệu quả
Để nhân rộng mô hình dạy vẽ hình họa hiệu quả tại HUTECH, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, khoa và trung tâm. Cần tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo để chia sẻ kinh nghiệm và giới thiệu các phương pháp dạy học tích cực cho giảng viên. Cần xây dựng một hệ thống đánh giá chất lượng dạy và học một cách khách quan và minh bạch. Cần khuyến khích giảng viên tham gia vào các hoạt động nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo. Cần tạo điều kiện cho sinh viên tham gia vào các hoạt động thực tế, giao lưu học hỏi với các chuyên gia và nghệ sĩ.
5.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo Ứng dụng công nghệ trong vẽ hình họa 3D
Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, việc ứng dụng công nghệ vào dạy vẽ hình họa là một xu hướng tất yếu. Các phần mềm vẽ hình họa 3D, các công cụ thực tế ảo và thực tế tăng cường có thể giúp sinh viên hình dung và tương tác với các đối tượng một cách trực quan và sinh động. Trong tương lai, cần nghiên cứu và phát triển các phương pháp dạy học kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, tận dụng tối đa lợi thế của công nghệ để nâng cao hiệu quả dạy và học. Đặc biệt, cần chú trọng đến việc phát triển kỹ năng vẽ hình họa kỹ thuật số cho sinh viên.
