Tổng quan nghiên cứu
Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế, văn hóa và du lịch lớn của Việt Nam, chiếm 0,6% diện tích và 6,6% dân số cả nước. Năm 2017, tổng lượng khách quốc tế đến thành phố đạt 6,39 triệu lượt, tăng 22,8% so với năm 2016, chiếm gần 50% lượng khách quốc tế toàn quốc. Lượng khách nội địa ước đạt 24,9 triệu lượt, tăng 14,6%, chiếm 34% lượng khách nội địa cả nước. Tổng doanh thu du lịch đạt khoảng 115,97 nghìn tỷ đồng, tăng 12,6% so với năm trước, chiếm 22,7% doanh thu cả nước. Tuy nhiên, tiềm năng phát triển du lịch sinh thái (DLST) của thành phố, đặc biệt tại huyện Củ Chi, vẫn chưa được khai thác hiệu quả.
Huyện Củ Chi nổi bật với các điểm du lịch sinh thái như vườn trái cây, tuyến du lịch ven sông Sài Gòn, làng nghề truyền thống, nông trang công nghệ cao và khu di tích lịch sử địa đạo Củ Chi. Quy hoạch đến năm 2020 dành khoảng 24.385 ha cho sản xuất nông nghiệp kết hợp du lịch sinh thái. Tuy nhiên, DLST tại đây chủ yếu tập trung vào du lịch trong ngày, chưa phát triển các sản phẩm du lịch đa dạng và chưa thu hút được du khách lưu trú dài ngày.
Nghiên cứu nhằm mục tiêu hệ thống hóa các lý thuyết về phát triển DLST bền vững, xác định các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển DLST bền vững tại huyện Củ Chi, xây dựng mô hình nghiên cứu và đo lường các yếu tố này thông qua khảo sát 316 du khách trong nước. Thời gian nghiên cứu từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2017, với số liệu thứ cấp từ năm 2013 đến 2017. Kết quả nghiên cứu sẽ góp phần đề xuất các chính sách phát triển DLST bền vững, thúc đẩy kinh tế du lịch, bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống cộng đồng địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển du lịch sinh thái bền vững, trong đó:
Khái niệm du lịch sinh thái (DLST): DLST là loại hình du lịch có trách nhiệm đến các khu vực thiên nhiên, bảo vệ môi trường và nâng cao lợi ích cho cộng đồng địa phương. DLST phải thỏa mãn ba điều kiện: điểm đến dựa trên môi trường tự nhiên; tương tác giáo dục giữa du khách và tài nguyên; tuân thủ nguyên tắc phát triển bền vững về môi trường, văn hóa và kinh tế.
Phát triển du lịch bền vững: Theo Luật Du lịch 2017, phát triển du lịch bền vững là đáp ứng nhu cầu hiện tại của khách du lịch và người dân, đồng thời bảo tồn nguồn tài nguyên cho tương lai. Các tiêu chuẩn đánh giá bao gồm các khía cạnh kinh tế, xã hội và môi trường.
Các nhóm yếu tố ảnh hưởng đến phát triển DLST bền vững: Bao gồm tài nguyên du lịch, cơ sở vật chất kỹ thuật, sản phẩm và dịch vụ du lịch, tổ chức quản lý điểm đến, sự tham gia của cộng đồng địa phương và bảo vệ môi trường.
Mô hình nghiên cứu SERVPERF: Được lựa chọn để đánh giá mức độ hài lòng của du khách về các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển DLST bền vững, vì tính đơn giản và hiệu quả trong việc đo lường cảm nhận thực tế của khách hàng.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các cơ quan như Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Tổng cục Du lịch, Sở Du lịch TP.HCM, UBND huyện Củ Chi và các báo cáo thống kê từ năm 2013 đến 2017. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 316 du khách trong nước đã từng tham quan huyện Củ Chi trong năm 2017.
Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20 để xử lý dữ liệu. Các bước phân tích bao gồm đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các yếu tố, phân tích hồi quy tuyến tính đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.
Thiết kế mẫu: Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện, tập trung vào du khách trong nước đã từng tham quan huyện Củ Chi. Kích thước mẫu 316 phiếu khảo sát đảm bảo độ tin cậy và tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.
Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp từ tháng 9 đến tháng 12 năm 2017, phân tích và xử lý dữ liệu trong quý đầu năm 2018, hoàn thiện luận văn và bảo vệ vào tháng 4 năm 2018.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển DLST bền vững tại huyện Củ Chi: Phân tích hồi quy cho thấy có 5 nhóm yếu tố chính tác động theo thứ tự giảm dần là: Bảo vệ môi trường, Tổ chức quản lý điểm đến, Sản phẩm và dịch vụ du lịch, Cơ sở vật chất kỹ thuật và Tài nguyên du lịch sinh thái. Yếu tố sự tham gia của cộng đồng địa phương không có ảnh hưởng đáng kể trong mô hình.
Đánh giá mức độ quan trọng của từng yếu tố: Yếu tố bảo vệ môi trường được đánh giá cao nhất với hệ số hồi quy β lớn nhất, cho thấy vai trò then chốt trong phát triển DLST bền vững. Tổ chức quản lý điểm đến và sản phẩm dịch vụ cũng có ảnh hưởng tích cực, lần lượt chiếm tỷ lệ ảnh hưởng khoảng 20-25%.
Ảnh hưởng của đặc điểm nhân khẩu học đến đánh giá các yếu tố: Du khách có độ tuổi cao hơn, thu nhập cao hơn và nghề nghiệp có kinh nghiệm khoa học đánh giá mức độ quan trọng các yếu tố ảnh hưởng đến DLST bền vững cao hơn đáng kể (p < 0,05). Điều này cho thấy nhóm khách hàng có trình độ và thu nhập cao có nhận thức sâu sắc hơn về phát triển bền vững.
Thực trạng phát triển DLST tại huyện Củ Chi: Tài nguyên du lịch sinh thái còn hạn chế, chưa được khai thác hiệu quả. Cơ sở vật chất kỹ thuật và hạ tầng phục vụ du lịch còn thiếu đồng bộ. Sản phẩm dịch vụ du lịch chưa đa dạng, chủ yếu tập trung vào du lịch di tích lịch sử và tham quan trong ngày.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu quốc tế và trong nước về vai trò quan trọng của bảo vệ môi trường và tổ chức quản lý điểm đến trong phát triển DLST bền vững. Việc yếu tố sự tham gia của cộng đồng không có ảnh hưởng đáng kể có thể do mức độ tham gia của người dân địa phương tại Củ Chi còn hạn chế, chưa được đào tạo và hỗ trợ đầy đủ.
So sánh với các mô hình nghiên cứu tại Thái Lan, Tây Ban Nha và Jordan, các yếu tố về bảo vệ môi trường và quản lý điểm đến luôn được đánh giá cao, khẳng định tính nhất quán trong các nghiên cứu về DLST bền vững. Tuy nhiên, đặc điểm kinh tế nông nghiệp đô thị và tài nguyên hạn chế tại Củ Chi tạo ra những thách thức riêng trong việc phát triển DLST.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố, bảng phân tích hồi quy chi tiết và biểu đồ phân phối đánh giá theo nhóm tuổi, thu nhập. Các kết quả này giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt trong nhận thức của các nhóm du khách.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường công tác bảo vệ môi trường: Xây dựng và thực hiện các chính sách bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, kiểm soát ô nhiễm môi trường, nâng cao nhận thức cộng đồng và du khách về bảo vệ môi trường. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Củ Chi, Sở Tài nguyên và Môi trường. Thời gian: 1-3 năm.
Nâng cao hiệu quả tổ chức quản lý điểm đến: Thiết lập hệ thống quản lý chuyên nghiệp, đảm bảo an ninh, an toàn, vệ sinh môi trường và kiểm soát giá cả dịch vụ. Đào tạo nhân lực quản lý và hướng dẫn viên du lịch. Chủ thể thực hiện: Sở Du lịch TP.HCM, UBND huyện Củ Chi, doanh nghiệp du lịch. Thời gian: 1-2 năm.
Phát triển đa dạng sản phẩm và dịch vụ du lịch: Đa dạng hóa các sản phẩm du lịch sinh thái kết hợp du lịch nông nghiệp công nghệ cao, du lịch trang trại, nhà vườn, trải nghiệm văn hóa bản địa. Chủ thể thực hiện: Doanh nghiệp du lịch, hợp tác xã nông nghiệp, cộng đồng địa phương. Thời gian: 2-4 năm.
Đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật và hạ tầng: Cải thiện hệ thống giao thông, điện, nước, thông tin liên lạc, trang thiết bị phục vụ du khách tại các điểm du lịch sinh thái. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Củ Chi, các nhà đầu tư. Thời gian: 2-5 năm.
Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương: Tổ chức các chương trình đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về DLST, nâng cao ý thức và lợi ích kinh tế xã hội cho người dân tham gia phát triển du lịch. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp du lịch. Thời gian: liên tục.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và môi trường: Giúp xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển DLST bền vững phù hợp với điều kiện địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý điểm đến.
Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Cung cấp cơ sở khoa học để phát triển sản phẩm, dịch vụ du lịch sinh thái đa dạng, đáp ứng nhu cầu khách hàng và xu hướng phát triển bền vững.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành: Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích dữ liệu định lượng và thực trạng phát triển DLST tại Việt Nam.
Cộng đồng địa phương và các tổ chức phi chính phủ: Nâng cao nhận thức về vai trò của cộng đồng trong phát triển DLST, từ đó tham gia tích cực vào các hoạt động bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế địa phương.
Câu hỏi thường gặp
Du lịch sinh thái bền vững là gì?
Du lịch sinh thái bền vững là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên, bảo vệ môi trường và nâng cao lợi ích kinh tế, xã hội cho cộng đồng địa phương, đồng thời đảm bảo phát triển lâu dài không làm tổn hại tài nguyên thiên nhiên.Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến phát triển DLST bền vững tại huyện Củ Chi?
Nghiên cứu cho thấy bảo vệ môi trường, tổ chức quản lý điểm đến, sản phẩm và dịch vụ du lịch, cơ sở vật chất kỹ thuật và tài nguyên du lịch sinh thái là các yếu tố chính ảnh hưởng đến phát triển DLST bền vững.Tại sao sự tham gia của cộng đồng địa phương không có ảnh hưởng đáng kể trong nghiên cứu?
Có thể do mức độ tham gia của cộng đồng tại Củ Chi còn hạn chế, thiếu các chương trình đào tạo và hỗ trợ, dẫn đến nhận thức và đóng góp của người dân chưa được phát huy đầy đủ.Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng?
Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với khảo sát 316 du khách, phân tích dữ liệu bằng phần mềm SPSS, áp dụng các kỹ thuật như Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và hồi quy tuyến tính đa biến.Làm thế nào để phát triển DLST bền vững tại huyện Củ Chi trong tương lai?
Cần tăng cường bảo vệ môi trường, nâng cao quản lý điểm đến, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ, đầu tư hạ tầng kỹ thuật và khuyến khích sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương thông qua các chính sách và chương trình đào tạo phù hợp.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định 5 nhóm yếu tố chính ảnh hưởng đến phát triển du lịch sinh thái bền vững tại huyện Củ Chi, trong đó bảo vệ môi trường giữ vai trò quan trọng nhất.
- Đặc điểm nhân khẩu học của du khách như tuổi tác, thu nhập và nghề nghiệp ảnh hưởng đến nhận thức về các yếu tố phát triển DLST.
- Thực trạng DLST tại huyện Củ Chi còn nhiều hạn chế về tài nguyên, cơ sở vật chất và sản phẩm dịch vụ, chưa khai thác hiệu quả tiềm năng sẵn có.
- Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao bảo vệ môi trường, quản lý điểm đến, phát triển sản phẩm dịch vụ, đầu tư hạ tầng và tăng cường sự tham gia của cộng đồng.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho phát triển DLST bền vững tại huyện Củ Chi, góp phần thúc đẩy kinh tế du lịch, bảo vệ môi trường và nâng cao đời sống xã hội địa phương.
Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng đối tượng khảo sát và áp dụng các phương pháp nghiên cứu đa dạng để nâng cao hiệu quả phát triển DLST bền vững.