Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển bền vững, việc quản lý môi trường và an toàn sức khỏe nghề nghiệp (AT&SKNN) ngày càng trở nên cấp thiết đối với các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp. Theo ước tính, đến năm 2012, trên toàn cầu đã có hơn 285.000 tổ chức được cấp chứng chỉ ISO 14001 về hệ thống quản lý môi trường (HTQLMT), tăng 9% so với năm trước, trong khi số lượng chứng chỉ OHSAS 18001 về hệ thống quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp (HTQL AT&SKNN) cũng đạt hơn 90.000 trên 127 quốc gia. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp như Công ty TNHH Nhà thép tiền chế Zamil Việt Nam (ZSV) đã áp dụng đồng thời hai hệ thống này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và tai nạn lao động.

Tuy nhiên, việc vận hành song song hai hệ thống ISO 14001 và OHSAS 18001 riêng biệt tại ZSV đã phát sinh nhiều tồn tại như tài liệu phức tạp, tốn kém thời gian và chi phí, gây khó khăn trong quản lý. Do đó, nghiên cứu nhằm tích hợp hai hệ thống quản lý này thành một hệ thống quản lý tích hợp (IMS) là cần thiết để tối ưu hóa nguồn lực, nâng cao hiệu quả hoạt động và đảm bảo tuân thủ các yêu cầu pháp lý.

Mục tiêu cụ thể của luận văn là khảo sát thực trạng HTQLMT và HTQL AT&SKNN tại ZSV, đề xuất mô hình tích hợp phù hợp, đồng thời xây dựng hệ thống quản lý tích hợp nhằm tiết kiệm thời gian, chi phí và giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tai nạn lao động phát sinh từ hoạt động sản xuất. Nghiên cứu được thực hiện tại Khu công nghiệp Nội Bài, Hà Nội trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 10 năm 2015, với phạm vi tập trung vào các quy trình sản xuất và quản lý của ZSV.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển bền vững và đáp ứng các yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường trong nước và quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act): Đây là mô hình quản lý chất lượng chuẩn, được áp dụng trong cả ISO 14001 và OHSAS 18001 nhằm đảm bảo cải tiến liên tục. Chu trình bao gồm lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và hành động khắc phục, giúp doanh nghiệp duy trì và nâng cao hiệu quả hệ thống quản lý.

  • Mô hình quản lý tích hợp (IMS): IMS là sự kết hợp các hệ thống quản lý riêng biệt như ISO 14001 (môi trường) và OHSAS 18001 (an toàn sức khỏe nghề nghiệp) thành một hệ thống duy nhất, giúp giảm trùng lặp tài liệu, tiết kiệm nguồn lực và nâng cao hiệu quả quản lý tổng thể.

  • Quản lý chất lượng toàn diện (TQM): TQM tập trung vào việc tối ưu hóa các yếu tố chất lượng, chi phí, giao hàng và an toàn nhằm thỏa mãn nhu cầu khách hàng và xã hội, đồng thời thúc đẩy sự cam kết của toàn bộ nhân viên trong doanh nghiệp.

Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm: hệ thống quản lý môi trường (HTQLMT), hệ thống quản lý an toàn và sức khỏe nghề nghiệp (HTQL AT&SKNN), hệ thống quản lý tích hợp (IMS), chu trình PDCA, và các yêu cầu pháp lý liên quan đến môi trường và an toàn lao động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại Công ty TNHH Nhà thép tiền chế Zamil Việt Nam, với quy mô mẫu gồm toàn bộ cán bộ công nhân viên và các bộ phận liên quan trong công ty, tổng số khoảng 630 người. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ đối tượng nghiên cứu nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

Các phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm:

  • Phương pháp thu thập tài liệu: Tổng hợp các tiêu chuẩn ISO 14001:2004, OHSAS 18001:2007, các văn bản pháp luật liên quan, báo cáo môi trường và an toàn của ZSV.

  • Quan sát thực địa: Đánh giá hiện trạng môi trường, an toàn lao động, các quy trình sản xuất và quản lý tại công ty.

  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn các cán bộ phụ trách ISO, ban lãnh đạo và nhân viên để thu thập thông tin về thực trạng áp dụng hệ thống quản lý.

  • Phân tích và tổng hợp: Dữ liệu thu thập được phân tích định tính và định lượng, so sánh với các tiêu chuẩn và thực tiễn quốc tế để đề xuất mô hình tích hợp phù hợp.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 4 đến tháng 10 năm 2015, đảm bảo thu thập đầy đủ và chính xác các thông tin cần thiết cho việc xây dựng hệ thống quản lý tích hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng HTQLMT và HTQL AT&SKNN tại ZSV:

    • ZSV đã được cấp chứng chỉ ISO 14001:2004 và OHSAS 18001:2007, thể hiện cam kết về quản lý môi trường và an toàn lao động. Tuy nhiên, việc vận hành hai hệ thống riêng biệt dẫn đến tồn tại như tài liệu quá nhiều, phức tạp và gây nhầm lẫn cho nhân viên.

    • Lượng nước thải sinh hoạt trung bình khoảng 65 m³/ngày đêm được xử lý qua hệ thống tập trung của khu công nghiệp, trong khi lượng rác thải công nghiệp khoảng 15 tấn/tháng và rác thải sinh hoạt 13 m³/tháng được phân loại và quản lý theo quy định.

  2. Khó khăn khi áp dụng song song hai hệ thống:

    • Tài liệu và thủ tục trùng lặp, gây tốn kém thời gian và nhân lực trong quản lý.

    • Việc kiểm soát các nguồn ô nhiễm như bụi, khí thải, tiếng ồn và hóa chất còn gặp nhiều thách thức do đặc thù sản xuất thép tiền chế.

  3. Lựa chọn mô hình tích hợp:

    • Mô hình tích hợp dựa trên chu trình PDCA và ma trận IMS được đề xuất nhằm tận dụng các điểm tương đồng giữa ISO 14001 và OHSAS 18001.

    • Việc tích hợp giúp giảm thiểu khoảng 30% thời gian xử lý tài liệu và giảm 20% chi phí vận hành hệ thống quản lý.

  4. Lợi ích của hệ thống quản lý tích hợp:

    • Tăng cường sự phối hợp giữa các phòng ban, nâng cao hiệu quả kiểm soát rủi ro môi trường và an toàn lao động.

    • Giảm thiểu sự chồng chéo trong đào tạo và đánh giá nội bộ, tiết kiệm nguồn lực và nâng cao nhận thức của nhân viên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính dẫn đến các tồn tại khi áp dụng song song hai hệ thống là do thiếu sự đồng bộ trong quản lý tài liệu và quy trình, cũng như chưa có mô hình tích hợp phù hợp với đặc thù sản xuất của ZSV. So với các nghiên cứu quốc tế về tích hợp hệ thống quản lý, việc áp dụng mô hình IMS dựa trên PDCA tại ZSV phù hợp với xu hướng toàn cầu, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh chi phí và thời gian vận hành trước và sau khi tích hợp, cũng như bảng tổng hợp các nguồn ô nhiễm và biện pháp kiểm soát hiện tại. Kết quả này khẳng định tính khả thi và hiệu quả của việc tích hợp HTQLMT và HTQL AT&SKNN tại các doanh nghiệp sản xuất thép tiền chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng hệ thống quản lý tích hợp (IMS) dựa trên tiêu chuẩn ISO 14001 và OHSAS 18001:

    • Áp dụng mô hình PDCA để đồng bộ các quy trình, tài liệu và thủ tục quản lý.

    • Mục tiêu giảm 30% thời gian xử lý tài liệu và 20% chi phí vận hành trong vòng 12 tháng.

    • Chủ thể thực hiện: Ban ISO phối hợp với các phòng ban chức năng.

  2. Tăng cường đào tạo và nâng cao nhận thức cho cán bộ công nhân viên:

    • Tổ chức các khóa đào tạo về IMS, nhấn mạnh vai trò của từng cá nhân trong chu trình PDCA.

    • Mục tiêu đạt 100% nhân viên được đào tạo trong 6 tháng đầu năm.

    • Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự phối hợp Ban ISO.

  3. Cải tiến công tác kiểm soát ô nhiễm và an toàn lao động:

    • Triển khai các biện pháp kỹ thuật như hệ thống hút bụi, xử lý khí thải bằng than hoạt tính, tăng diện tích cây xanh lên 25%.

    • Mục tiêu giảm 15% mức độ ô nhiễm bụi và khí thải trong 1 năm.

    • Chủ thể thực hiện: Phòng kỹ thuật và Ban ISO.

  4. Tăng cường giám sát, đánh giá và cải tiến liên tục:

    • Thực hiện đánh giá nội bộ định kỳ 1 năm 2 lần, họp xem xét lãnh đạo hàng năm.

    • Mục tiêu phát hiện và khắc phục 100% các điểm không phù hợp trong hệ thống.

    • Chủ thể thực hiện: Ban ISO và các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp sản xuất công nghiệp: Đặc biệt là các công ty thép tiền chế và các ngành có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao, cần áp dụng hệ thống quản lý tích hợp để nâng cao hiệu quả quản lý và giảm chi phí vận hành.

  2. Chuyên gia và cán bộ quản lý ISO: Những người phụ trách xây dựng, vận hành và cải tiến hệ thống quản lý môi trường và an toàn lao động có thể tham khảo mô hình tích hợp và các giải pháp thực tiễn được đề xuất.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về môi trường và lao động: Tài liệu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng chính sách, hướng dẫn doanh nghiệp áp dụng hệ thống quản lý tích hợp hiệu quả.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành môi trường và quản lý chất lượng: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về ứng dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong thực tiễn doanh nghiệp Việt Nam, đồng thời cung cấp phương pháp nghiên cứu và phân tích dữ liệu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hệ thống quản lý tích hợp (IMS) là gì và có lợi ích gì?
    IMS là sự kết hợp các hệ thống quản lý riêng biệt như ISO 14001 và OHSAS 18001 thành một hệ thống duy nhất, giúp giảm trùng lặp tài liệu, tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả quản lý tổng thể. Ví dụ, ZSV đã giảm 30% thời gian xử lý tài liệu sau khi tích hợp.

  2. Tại sao doanh nghiệp nên áp dụng ISO 14001 và OHSAS 18001?
    Hai tiêu chuẩn này giúp doanh nghiệp kiểm soát ô nhiễm môi trường và rủi ro an toàn lao động, nâng cao uy tín trên thị trường, giảm chi phí phạt vi phạm pháp luật và tăng năng suất lao động. Nghiên cứu cho thấy ZSV đã cải thiện đáng kể môi trường làm việc và giảm tai nạn lao động.

  3. Chu trình PDCA được áp dụng như thế nào trong quản lý tích hợp?
    PDCA gồm bốn bước: lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra và hành động khắc phục, giúp doanh nghiệp cải tiến liên tục hệ thống quản lý. Tại ZSV, việc áp dụng PDCA giúp đồng bộ các quy trình và nâng cao hiệu quả vận hành.

  4. Khó khăn khi tích hợp hai hệ thống quản lý là gì?
    Khó khăn chính là thiếu nguồn lực có kiến thức về cả hai hệ thống, sự hỗ trợ chưa đủ từ lãnh đạo và thời gian triển khai dài. Tuy nhiên, với sự cam kết và đào tạo phù hợp, các doanh nghiệp có thể vượt qua.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của hệ thống quản lý tích hợp?
    Hiệu quả được đánh giá qua các chỉ số như giảm chi phí vận hành, giảm thời gian xử lý tài liệu, giảm mức độ ô nhiễm và tai nạn lao động. ZSV đã thực hiện đánh giá nội bộ định kỳ và họp xem xét lãnh đạo để theo dõi tiến độ và cải tiến.

Kết luận

  • Luận văn đã khảo sát thực trạng và tồn tại khi áp dụng song song HTQLMT ISO 14001 và HTQL AT&SKNN OHSAS 18001 tại Công ty TNHH Nhà thép tiền chế Zamil Việt Nam.
  • Đã đề xuất mô hình hệ thống quản lý tích hợp dựa trên chu trình PDCA và ma trận IMS, phù hợp với đặc thù sản xuất của doanh nghiệp.
  • Hệ thống tích hợp giúp tiết kiệm khoảng 30% thời gian xử lý tài liệu và 20% chi phí vận hành, đồng thời nâng cao hiệu quả kiểm soát ô nhiễm và an toàn lao động.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo, cải tiến kỹ thuật và tăng cường giám sát nhằm đảm bảo vận hành hiệu quả hệ thống tích hợp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai mô hình tích hợp, đào tạo nhân viên và đánh giá hiệu quả định kỳ để hoàn thiện hệ thống quản lý.

Kêu gọi hành động: Các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp nên nghiên cứu và áp dụng hệ thống quản lý tích hợp để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh ngày càng khắt khe.