Nghiên Cứu Di Dân Tại Hà Nội: Thực Trạng và Giải Pháp

Trong lịch sử, nước Mỹ là một quốc gia của nhiều người nhập cư. Vì thế, những nghiên cứu di dân sớm nhất phải kể đến các tác giả người Mỹ, đặc biệt là các nhà địa lý. Ngay từ cuối thế kỷ XIX, ở nước Mỹ đã có nhiều công trình đề cập đến vấn đề di dân và nghiên cứu về di dân. Đó là những nghiên cứu về di dân quốc tế, nghiên cứu hiện tượng di dân từ các quốc gia trên thế giới đến định cư tại nước Mỹ. Thời kỳ này, các tác giả thường dừng lại ở việc phân tích tác động của di dân tới nền kinh tế của nước Mỹ, với hai quan điểm ủng hộ hoặc phản đối. V.dụ: “Nước Mỹ nên vui mừng với hiện tượng nhập cư”, năm 1845 của Thomas L. Nichols; “Mỹ nên giảm bớt nhập cư”, năm 1849 của Garratt Davi [75, tr.

Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý xã hội đô thị trước xu hướng gia tăng di dân tự do nông thôn - đô thị cần phải triển khai nghiên cứu để trả lời các câu hỏi: Hiện trạng di dân tự do nông thôn - đô thị diễn ra trên địa bàn thành phố Hà Nội như thế nào? Di dân tự do nông thôn - đô thị tác động đến trật tự xã hội ở Hà Nội như thế nào (mức độ, quy mô, tính chất? Loại hình (hình thái) di dân tự do nông thôn - đô thị nào tác động nhiều, mạnh đến trật tự xã hội ở thành phố Hà Nội hiện nay? Nhóm nhân khẩu dân di cư tự do nông thôn - đô thị nào ảnh hưởng nhiều, mạnh đến trật tự xã hội ở thành phố Hà Nội hiện nay?

Có nghiên cứu cho rằng, những người di dân tự do gây khó khăn cho công tác quản lý hành chính, quản lý con người, gây nên những khó khăn trong đấu tranh phòng chống tệ nạn xã hội và tội phạm; là một yếu tố gây nên sự nhức nhối, bức xúc trong xã hội đô thị, gia tăng sự mất ổn định về trật tự xã hội. nhằm đảm bảo trật tự xã hội, trong những năm vừa qua, cấp ủy đảng, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội và cơ quan công an các cấp của Hà Nội đã tích cực, chủ động lãnh đạo, chỉ đạo, tiến hành công tác quản lý người di cư tự do đến khu vực nội thành, tạo điều kiện cho họ về việc làm và ổn định sinh hoạt, đấu tranh ngăn chặn các hành vi vi phạm trật tự xã hội.

Nhìn chung, người dân di cư tự do đến khu vực nội thành đã chấp hành các quy định của Thành phố, của các quận, phường; tình hình vi phạm trật tự xã hội trong những người di cư tự do có chiều hướng giảm. Tuy nhiên, công tác quản lý dân di cư tự do từ nông thôn đến khu vực nội thành còn nhiều bất cập; tình hình vi phạm trật tự xã hội trong người di cư tự do từ nông thôn đến khu vực nội thành còn có những diễn biến phức tạp, khó kiểm soát, cần có những lời giải thỏa đáng.

Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý xã hội đô thị trước xu hướng gia tăng di dân tự do nông thôn - đô thị cần phải triển khai nghiên cứu để trả lời các câu hỏi: Hiện trạng di dân tự do nông thôn - đô thị diễn ra trên địa bàn thành phố Hà Nội như thế nào? Di dân tự do nông thôn - đô thị tác động đến trật tự xã hội ở Hà Nội như thế nào (mức độ, quy mô, tính chất? Loại hình (hình thái) di dân tự do nông thôn - đô thị nào tác động nhiều, mạnh đến trật tự xã hội ở thành phố Hà Nội hiện nay? Nhóm nhân khẩu dân di cư tự do nông thôn - đô thị nào ảnh hưởng nhiều, mạnh đến trật tự xã hội ở thành phố Hà Nội hiện nay?

Từ những câu hỏi nêu trên, chúng tôi triển khai nghiên cứu đề tài: “Di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở Hà Nội”. Vấn đề nghiên cứu là một trong những nội dung nghiên cứu của xã hội học, nhất là chuyên ngành xã hội học đô thị, xã hội học quản lý. Với lý thuyết, cách tiếp cận và phương pháp xã hội học cho phép tìm được các dữ liệu khoa học - thực tiễn để trả lời các câu hỏi trên. Trên thực tế, cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu sâu, hệ thống về di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở Hà Nội.

Luận án quán triệt, vận dụng quan điểm, chính sách và pháp luật của Đảng, Nhà nước ta về di cư, trật tự xã hội, an sinh xã hội để phân tích di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở đô thị. Luận án ứng dụng lý thuyết xã hội học về sai lệch xã hội và mạng lưới xã hội, lý thuyết về di dân trong nghiên cứu về di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở đô thị. Vận dụng lý thuyết về sai lệch chuẩn mực xã hội để phân tích hiện tượng vi phạm trật tự xã hội của người dân di cư tự do từ khu vực nông thôn đến khu vực nội thành Hà Nội hiện nay.

Vận dụng lý thuyết hút - đẩy để nhận diện các yếu tố tác động di dân tự do từ nông thôn đến khu vực nội thành Hà Nội; trên cơ sở đó tìm hiểu, phân tích di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội hiện nay. Vận dụng lý thuyết mạng lưới xã hội để phân tích hiện tượng di dân tự do nông thôn - đô thị; phân tích hiện trạng di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội.

• Phỏng vấn sâu - 20 cán bộ, công an phường các quận nội thành Hà Nội. Trong đó, phỏng vấn 15 công an khu vực, những người trực tiếp quản lý nhân khẩu và trật tự xã hội ở cơ sở tổ dân phố, đường phố; 5 cán bộ công an cấp sở, phòng. - 20 người dân di cư tự do từ nông thôn đang làm ăn sinh sống tại chợ đầu mối Long Biên, bến xe Lương Yên và trên đường phố quận nội thành.

• Điều tra bằng phiếu - Điều tra bằng phiếu đối với 400 người dân nông thôn di cư đến các quận nội thành Thành phố Hà Nội. - Cách thức lấy mẫu: mỗi quận chọn 3-5 người dân ở khu vực nông thôn di dân tự do đang có việc làm tại các quận nội thành Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa, Hai Bà Trưng. Số người này do cán bộ tổ dân phố, chủ nhà trọ có đông người di dân tự do tạm trú giới thiệu để làm điểm khởi đầu điều tra. Sau đó, từ sự giới thiệu của những người điều tra ban đầu tiến hành gặp và điều tra đủ theo số lượng dự định điều tra.

Biến độc lập: Giới tính, lứa tuổi, trình độ học vấn, việc làm, hình thái di cư của dân di cư tự do nông thôn - đô thị. Biến phụ thuộc: Đăng ký nhân khẩu, hộ khẩu; Trật tự, an toàn giao thông đô thị; Tội phạm và tệ nạn xã hội của dân di cư tự do nông thôn - đô thị. Biến can thiệp: Điều kiện kinh tế - xã hội địa phương xuất cư và nhập cư; Quan điểm, chính sách, quy định về di dân, quản lý di dân tự do của Đảng, Nhà nước, Thành phố Hà Nội.

Nghiên cứu di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội là nội dung xã hội học về di cư, di dân, xã hội học đô thị và quản lý đô thị, xã hội học quản lý trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, mở cửa, hội nhập quốc tế. Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện các quy định và cách thức quản lý dân cư nói chung, quản lý dân di cư tự do nói riêng trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.