Nghiên Cứu Di Dân Tại Hà Nội: Thực Trạng và Giải Pháp

• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
• Chuyên ngành: Kinh Tế
• Đề tài: Nghiên Cứu Di Dân Tại Hà Nội: Thực Trạng và Giải Pháp
• Loại tài liệu: Luận Án
• Năm xuất bản: 2014
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: NGHIÊN CỨU VỀ DI DÂN
• 1.1. Nghiên cứu về di dân trên thế giới
• 1.2. Nghiên cứu về di dân ở Việt Nam, thành phố Hà Nội
• 1.3. Nghiên cứu về di dân nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở Hà Nội
• 1.4. Một số vấn đề cơ bản luận án tập trung nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Một số khái niệm về di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội
• 2.2. Một số lý thuyết sử dụng trong nghiên cứu di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội
• 2.3. Quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về di dân, về trật tự xã hội
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG DI DÂN TỰ DO NÔNG THÔN - ĐÔ THỊ VÀ TRẬT TỰ XÃ HỘI Ở HÀ NỘI HIỆN NAY
• 3.1. Tình hình di dân tự do nông thôn - đô thị và trật tự xã hội ở Hà Nội hiện nay
• 3.2. Thực trạng di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở Hà Nội hiện nay
• 3.3. Yếu tố tác động di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở Hà Nội hiện nay
• 4. CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ DI DÂN TỰ DO NÔNG THÔN - ĐÔ THỊ VỚI TRẬT TỰ XÃ HỘI Ở HÀ NỘI
• 4.1. Vấn đề đặt ra từ thực trạng di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở Hà Nội hiện nay
• 4.2. Một số giải pháp cơ bản nhằm hạn chế tác động tiêu cực của di dân tự do nông thôn - đô thị đến trật tự xã hội ở Hà Nội hiện nay
• KẾT LUẬN
• KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Di Dân Hà Nội Từ Nông Thôn Đến Đô Thị

Di dân là một hiện tượng xã hội phổ biến, mang tính quốc gia và quốc tế. Nó diễn ra trong phạm vi không gian, thời gian với hình thái cụ thể khác nhau. Có di dân nội vùng, nội địa, có di dân quốc tế; di dân tự do và di dân có tổ chức, có kế hoạch. Trong những năm gần đây, cũng như một số thành phố khác trên đất nước ta, thành phố Hà Nội là một trong những địa phương có số lượng người di dân tự do đến tìm kiếm việc làm, sinh sống nhiều nhất. Theo kết quả Tổng điều tra dân số, trong 10 năm (1999-2009), dân số Hà Nội tăng bình quân hằng năm 2,11%, cao hơn mức tăng trung bình của cả nước (1,2%). Trong 5 năm gần đây, tỷ suất nhập cư của Hà Nội là 65,3%, tỷ suất xuất cư là 15,5%. Như vậy, Hà Nội là một trong những thành phố có tỷ suất nhập cư cao trong nước (Đồng Nai 68,4%; Thành phố Hồ Chí Minh 116,0%) [102].

1.1. Lịch Sử Nghiên Cứu Di Dân Tự Do Hà Nội Bối Cảnh Thế Giới

Trong lịch sử, nước Mỹ là một quốc gia của nhiều người nhập cư. Vì thế, những nghiên cứu di dân sớm nhất phải kể đến các tác giả người Mỹ, đặc biệt là các nhà địa lý. Ngay từ cuối thế kỷ XIX, ở nước Mỹ đã có nhiều công trình đề cập đến vấn đề di dân và nghiên cứu về di dân. Đó là những nghiên cứu về di dân quốc tế, nghiên cứu hiện tượng di dân từ các quốc gia trên thế giới đến định cư tại nước Mỹ. Thời kỳ này, các tác giả thường dừng lại ở việc phân tích tác động của di dân tới nền kinh tế của nước Mỹ, với hai quan điểm ủng hộ hoặc phản đối. V.dụ: “Nước Mỹ nên vui mừng với hiện tượng nhập cư”, năm 1845 của Thomas L. Nichols; “Mỹ nên giảm bớt nhập cư”, năm 1849 của Garratt Davi [75, tr.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Thực Trạng Di Cư Hà Nội Hiện Nay

Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý xã hội đô thị trước xu hướng gia tăng di dân tự do nông thôn - đô thị cần phải triển khai nghiên cứu để trả lời các câu hỏi: Hiện trạng di dân tự do nông thôn - đô thị diễn ra trên địa bàn thành phố Hà Nội như thế nào? Di dân tự do nông thôn - đô thị tác động đến trật tự xã hội ở Hà Nội như thế nào (mức độ, quy mô, tính chất? Loại hình (hình thái) di dân tự do nông thôn - đô thị nào tác động nhiều, mạnh đến trật tự xã hội ở thành phố Hà Nội hiện nay? Nhóm nhân khẩu dân di cư tự do nông thôn - đô thị nào ảnh hưởng nhiều, mạnh đến trật tự xã hội ở thành phố Hà Nội hiện nay?

II. Vấn Đề Di Dân Hà Nội Thách Thức Quản Lý và Trật Tự Xã Hội

Dân di cư tự do đến khu vực nội thành Hà Nội chủ yếu từ vùng nông thôn của Hà Nội và vùng nông thôn của các tỉnh thuộc đồng bằng sông Hồng. Họ gồm đủ các lứa tuổi, thành phần xã hội, nghề nghiệp, trình độ học vấn; làm đủ nghề tùy thuộc vào năng lực, sức khỏe, thói quen, truyền thống của địa phương và mang quan hệ xã hội của mỗi người, nhóm người di cư. Di dân tự do tạo áp lực lớn về các vấn đề kinh tế - xã hội ở khu vực nội thành Hà Nội. Di dân tự do làm gia tăng đột biến về dân số cơ học, về cơ cấu dân cư, tạo những áp lực về việc làm, chỗ ở, giao thông, an sinh xã hội.

2.1. Ảnh Hưởng của Di Dân Tự Do Đến Trật Tự Xã Hội Hà Nội

Có nghiên cứu cho rằng, những người di dân tự do gây khó khăn cho công tác quản lý hành chính, quản lý con người, gây nên những khó khăn trong đấu tranh phòng chống tệ nạn xã hội và tội phạm; là một yếu tố gây nên sự nhức nhối, bức xúc trong xã hội đô thị, gia tăng sự mất ổn định về trật tự xã hội. nhằm đảm bảo trật tự xã hội, trong những năm vừa qua, cấp ủy đảng, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội và cơ quan công an các cấp của Hà Nội đã tích cực, chủ động lãnh đạo, chỉ đạo, tiến hành công tác quản lý người di cư tự do đến khu vực nội thành, tạo điều kiện cho họ về việc làm và ổn định sinh hoạt, đấu tranh ngăn chặn các hành vi vi phạm trật tự xã hội.

2.2. Thống Kê Di Dân Hà Nội Số Liệu và Phân Tích Chi Tiết

Nhìn chung, người dân di cư tự do đến khu vực nội thành đã chấp hành các quy định của Thành phố, của các quận, phường; tình hình vi phạm trật tự xã hội trong những người di cư tự do có chiều hướng giảm. Tuy nhiên, công tác quản lý dân di cư tự do từ nông thôn đến khu vực nội thành còn nhiều bất cập; tình hình vi phạm trật tự xã hội trong người di cư tự do từ nông thôn đến khu vực nội thành còn có những diễn biến phức tạp, khó kiểm soát, cần có những lời giải thỏa đáng.

III. Giải Pháp Quản Lý Di Dân Tự Do Góc Nhìn An Sinh Xã Hội

Nhằm đảm bảo trật tự xã hội, trong những năm vừa qua, cấp ủy đảng, chính quyền, các đoàn thể chính trị - xã hội và cơ quan công an các cấp của Hà Nội đã tích cực, chủ động lãnh đạo, chỉ đạo, tiến hành công tác quản lý người di cư tự do đến khu vực nội thành, tạo điều kiện cho họ về việc làm và ổn định sinh hoạt, đấu tranh ngăn chặn các hành vi vi phạm trật tự xã hội. Nhìn chung, người dân di cư tự do đến khu vực nội thành đã chấp hành các quy định của Thành phố, của các quận, phường; tình hình vi phạm trật tự xã hội trong những người di cư tự do có chiều hướng giảm.

3.1. Chính Sách Hỗ Trợ Người Nhập Cư Hà Nội Việc Làm và An Cư

Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý xã hội đô thị trước xu hướng gia tăng di dân tự do nông thôn - đô thị cần phải triển khai nghiên cứu để trả lời các câu hỏi: Hiện trạng di dân tự do nông thôn - đô thị diễn ra trên địa bàn thành phố Hà Nội như thế nào? Di dân tự do nông thôn - đô thị tác động đến trật tự xã hội ở Hà Nội như thế nào (mức độ, quy mô, tính chất? Loại hình (hình thái) di dân tự do nông thôn - đô thị nào tác động nhiều, mạnh đến trật tự xã hội ở thành phố Hà Nội hiện nay? Nhóm nhân khẩu dân di cư tự do nông thôn - đô thị nào ảnh hưởng nhiều, mạnh đến trật tự xã hội ở thành phố Hà Nội hiện nay?

3.2. Quản Lý Di Dân Tự Do Hà Nội Cân Bằng Quyền Lợi và Nghĩa Vụ

Từ những câu hỏi nêu trên, chúng tôi triển khai nghiên cứu đề tài: “Di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở Hà Nội”. Vấn đề nghiên cứu là một trong những nội dung nghiên cứu của xã hội học, nhất là chuyên ngành xã hội học đô thị, xã hội học quản lý. Với lý thuyết, cách tiếp cận và phương pháp xã hội học cho phép tìm được các dữ liệu khoa học - thực tiễn để trả lời các câu hỏi trên. Trên thực tế, cho đến nay chưa có công trình nghiên cứu sâu, hệ thống về di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở Hà Nội.

IV. Phân Tích Nguyên Nhân và Hậu Quả Di Dân Đến Hà Nội

Luận án vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử trong phân tích di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở đô thị. Di dân tự do nông thôn - đô thị và trật tự xã hội ở đô thị là hiện thực xã hội, thuộc về tồn tại xã hội. Hoạt động quản lý xã hội đô thị thuộc về kiến trúc thượng tầng. Quản lý xã hội đô thị chỉ hiệu quả nếu đánh giá đúng hiện tượng di dân tự do nông thôn - đô thị và những hành vi vi phạm trật tự xã hội đô thị của nhóm xã hội di dân tự do nông thôn - đô thị.

4.1. Yếu Tố Tác Động Di Dân Đến Hà Nội Kinh Tế và Xã Hội

Luận án quán triệt, vận dụng quan điểm, chính sách và pháp luật của Đảng, Nhà nước ta về di cư, trật tự xã hội, an sinh xã hội để phân tích di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở đô thị. Luận án ứng dụng lý thuyết xã hội học về sai lệch xã hội và mạng lưới xã hội, lý thuyết về di dân trong nghiên cứu về di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội ở đô thị. Vận dụng lý thuyết về sai lệch chuẩn mực xã hội để phân tích hiện tượng vi phạm trật tự xã hội của người dân di cư tự do từ khu vực nông thôn đến khu vực nội thành Hà Nội hiện nay.

4.2. Mô Hình Di Cư Hà Nội Lực Hút Đẩy và Mạng Lưới Xã Hội

Vận dụng lý thuyết hút - đẩy để nhận diện các yếu tố tác động di dân tự do từ nông thôn đến khu vực nội thành Hà Nội; trên cơ sở đó tìm hiểu, phân tích di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội hiện nay. Vận dụng lý thuyết mạng lưới xã hội để phân tích hiện tượng di dân tự do nông thôn - đô thị; phân tích hiện trạng di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội.

V. Ứng Dụng Nghiên Cứu Chính Sách Di Dân Hà Nội Hiệu Quả

Tiến hành thu thập, phân tích các tài liệu, số liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận án, gồm: - Thu thập, phân tích số liệu, tài liệu về di dân tự do từ nông thôn đến khu vực nội thành Hà Nội, từ năm 2001 đến 2012. - Thu thập, phân tích các báo cáo về tình hình trật tự xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội từ năm 2001 đến 2012; tập trung chủ yếu từ năm 2006 đến năm 2012. Các báo cáo được thu thập chủ yếu từ cơ quan công an Thành phố Hà Nội và một số quận huyện.

5.1. Khảo Sát Đời Sống Người Di Dân Hà Nội Phỏng Vấn Sâu

• Phỏng vấn sâu - 20 cán bộ, công an phường các quận nội thành Hà Nội. Trong đó, phỏng vấn 15 công an khu vực, những người trực tiếp quản lý nhân khẩu và trật tự xã hội ở cơ sở tổ dân phố, đường phố; 5 cán bộ công an cấp sở, phòng. - 20 người dân di cư tự do từ nông thôn đang làm ăn sinh sống tại chợ đầu mối Long Biên, bến xe Lương Yên và trên đường phố quận nội thành.

5.2. Điều Tra Xã Hội Học Thực Trạng Di Dân Qua Phiếu Khảo Sát

• Điều tra bằng phiếu - Điều tra bằng phiếu đối với 400 người dân nông thôn di cư đến các quận nội thành Thành phố Hà Nội. - Cách thức lấy mẫu: mỗi quận chọn 3-5 người dân ở khu vực nông thôn di dân tự do đang có việc làm tại các quận nội thành Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa, Hai Bà Trưng. Số người này do cán bộ tổ dân phố, chủ nhà trọ có đông người di dân tự do tạm trú giới thiệu để làm điểm khởi đầu điều tra. Sau đó, từ sự giới thiệu của những người điều tra ban đầu tiến hành gặp và điều tra đủ theo số lượng dự định điều tra.

VI. Kết Luận Di Dân Hà Nội và Tương Lai Phát Triển Bền Vững

Giả thuyết nghiên cứu thứ nhất: Di dân tự do nông thôn - đô thị làm gia tăng xung đột về trật tự xã hội ở khu vực nội thành Thành phố Hà Nội hiện nay. Giả thuyết thứ hai: Đặc điểm nhân khẩu (giới tính, lứa tuổi, học vấn), của di dân tự do nông thôn - đô thị chi phối đến mức độ, tính chất hành vi vi phạm trật tự xã hội đô thị của nhóm xã hội này. Giả thuyết thứ ba: Việc làm, hình thái di dân tự do nông thôn - đô thị chi phối đến mức độ, tính chất hành vi vi phạm trật tự xã hội đô thị của nhóm xã hội này.

6.1. Biến Số Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Di Dân Đến Xã Hội

Biến độc lập: Giới tính, lứa tuổi, trình độ học vấn, việc làm, hình thái di cư của dân di cư tự do nông thôn - đô thị. Biến phụ thuộc: Đăng ký nhân khẩu, hộ khẩu; Trật tự, an toàn giao thông đô thị; Tội phạm và tệ nạn xã hội của dân di cư tự do nông thôn - đô thị. Biến can thiệp: Điều kiện kinh tế - xã hội địa phương xuất cư và nhập cư; Quan điểm, chính sách, quy định về di dân, quản lý di dân tự do của Đảng, Nhà nước, Thành phố Hà Nội.

6.2. Đóng Góp Của Nghiên Cứu Quản Lý Di Dân và Ổn Định Xã Hội

Nghiên cứu di dân tự do nông thôn - đô thị với trật tự xã hội là nội dung xã hội học về di cư, di dân, xã hội học đô thị và quản lý đô thị, xã hội học quản lý trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, mở cửa, hội nhập quốc tế. Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện các quy định và cách thức quản lý dân cư nói chung, quản lý dân di cư tự do nói riêng trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.