Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giao tiếp chính trị hiện đại, các cuộc phỏng vấn chính trị đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin và xây dựng hình ảnh lãnh đạo. Từ năm 2020 đến 2023, đã có khoảng 162 cuộc đối thoại được ghi nhận trong 5 cuộc phỏng vấn chính trị với Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, tạo nên nguồn dữ liệu quý giá để nghiên cứu về cặp kế cận (adjacency pairs) trong giao tiếp chính trị. Cặp kế cận là đơn vị cơ bản trong phân tích hội thoại, thể hiện sự tương tác giữa người hỏi và người trả lời, phản ánh sự phối hợp ngôn ngữ và xã hội trong đối thoại.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích các loại và tần suất xuất hiện của cặp kế cận trong các cuộc phỏng vấn chính trị với Tổng thống Joe Biden, đồng thời nhận diện các đặc điểm của phản hồi ưu tiên (preferred) và không ưu tiên (dispreferred) trong phần thứ hai của cặp kế cận. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các cuộc phỏng vấn chính trị được thực hiện trong giai đoạn 2020-2023, với dữ liệu thu thập từ các video và bản ghi trên Internet.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiểu biết về cấu trúc hội thoại trong bối cảnh chính trị, hỗ trợ người học tiếng Anh và các nhà nghiên cứu ngôn ngữ trong việc cải thiện kỹ năng giao tiếp hiệu quả, đồng thời cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho việc phân tích các cuộc đối thoại chính trị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về phân tích hội thoại và cặp kế cận, trong đó Paltridge (2000) đề xuất 11 loại cặp kế cận phổ biến như Greeting–Greeting, Question–Answer, Request–Acceptance, v.v. Lý thuyết của Yule (1996) về tổ chức ưu tiên (preference organization) phân biệt phản hồi ưu tiên và không ưu tiên trong phần thứ hai của cặp kế cận, giúp nhận diện cách thức phản hồi trong đối thoại. Schegloff (2007) bổ sung về các loại chuỗi hội thoại như chuỗi chèn (insertion sequence) và chuỗi hậu (post-sequence), cũng như các chiến lược ngôn ngữ trong phản hồi không ưu tiên như trì hoãn, xin lỗi, bày tỏ nghi ngờ, sử dụng từ giảm nhẹ, v.v.

Ba khái niệm chính được áp dụng gồm:

  • Cặp kế cận (Adjacency Pairs): Hai lượt nói liên tiếp của hai người khác nhau, trong đó lượt nói thứ hai là phản hồi trực tiếp cho lượt nói đầu tiên.
  • Phản hồi ưu tiên và không ưu tiên: Phản hồi ưu tiên thường là sự đồng thuận, chấp nhận, trả lời trực tiếp; phản hồi không ưu tiên thường là từ chối, phủ nhận, hoặc trả lời không trực tiếp.
  • Chuỗi hội thoại và chiến lược ngôn ngữ: Các chuỗi chèn và chuỗi hậu mở rộng hoặc làm rõ cặp kế cận; các chiến lược ngôn ngữ giúp người nói xử lý phản hồi không ưu tiên một cách khéo léo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả kết hợp phân tích định tính và định lượng. Dữ liệu gồm 162 cuộc đối thoại được trích xuất từ 5 cuộc phỏng vấn chính trị với Tổng thống Joe Biden trong giai đoạn 2020-2023. Cỡ mẫu được chọn dựa trên tính đại diện và khả năng phân tích chi tiết các cặp kế cận trong bối cảnh chính trị.

Phương pháp chọn mẫu là chọn lọc các đoạn hội thoại có chứa cặp kế cận trong các bản ghi phỏng vấn. Phân tích định lượng được thực hiện để thống kê tần suất các loại cặp kế cận và tỷ lệ phản hồi ưu tiên, không ưu tiên. Phân tích định tính tập trung vào mô tả đặc điểm ngôn ngữ, chiến lược sử dụng trong phản hồi không ưu tiên và các chuỗi hội thoại mở rộng.

Quy trình nghiên cứu gồm: thu thập dữ liệu từ video và bản ghi, phiên âm, phân loại cặp kế cận theo loại, phân tích phản hồi theo tổ chức ưu tiên, nhận diện chuỗi hội thoại và chiến lược ngôn ngữ, tổng hợp và diễn giải kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân bố các loại cặp kế cận: Trong 162 cặp kế cận được phân tích, có 12 loại được nhận diện, trong đó loại phổ biến nhất là Question – Answer (Q-A) chiếm khoảng 64.2%, tiếp theo là Assessment – Agreement (A-A) chiếm 9.9%, và Request – Acceptance (R-A) chiếm 7.4%. Loại ít xuất hiện nhất là Threat – Counter Threat (T-Ct) chỉ chiếm 0.6%.
  2. Tỷ lệ phản hồi ưu tiên và không ưu tiên: Phản hồi ưu tiên chiếm khoảng 78% trong phần thứ hai của cặp kế cận, thể hiện sự đồng thuận và hợp tác trong giao tiếp chính trị. Phản hồi không ưu tiên chiếm 22%, thường đi kèm với các chiến lược ngôn ngữ nhằm giảm nhẹ tác động tiêu cực.
  3. Chuỗi hội thoại mở rộng: Khoảng 15% cặp kế cận có chuỗi chèn hoặc chuỗi hậu, giúp làm rõ hoặc mở rộng ý nghĩa trong đối thoại. Chuỗi chèn thường dùng để hỏi thêm thông tin hoặc làm rõ, trong khi chuỗi hậu thường dùng để kết thúc hoặc bổ sung ý kiến.
  4. Chiến lược ngôn ngữ trong phản hồi không ưu tiên: Các chiến lược phổ biến gồm trì hoãn (delaying), sử dụng lời mở đầu (preface), bày tỏ nghi ngờ (expressing doubt), xin lỗi (apologizing), và sử dụng từ giảm nhẹ (mitigators). Ví dụ, Tổng thống Biden thường sử dụng lời mở đầu như "Well," hoặc "You see," để giảm bớt sự từ chối trực tiếp trong các câu trả lời không ưu tiên.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy cặp kế cận Question – Answer chiếm ưu thế trong các cuộc phỏng vấn chính trị, phù hợp với đặc điểm của thể loại phỏng vấn chính trị, nơi câu hỏi của phóng viên được kỳ vọng nhận được câu trả lời trực tiếp từ người lãnh đạo. Tỷ lệ phản hồi ưu tiên cao phản ánh sự hợp tác và mong muốn duy trì hình ảnh tích cực trong giao tiếp chính trị.

Phản hồi không ưu tiên tuy chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng được xử lý khéo léo qua các chiến lược ngôn ngữ nhằm tránh gây mất lòng hoặc tranh cãi trực tiếp, điều này phù hợp với đặc thù giao tiếp chính trị đòi hỏi sự tế nhị và kiểm soát ngôn ngữ. Chuỗi hội thoại mở rộng giúp làm rõ và duy trì sự liên kết trong đối thoại, đồng thời tạo cơ hội cho người trả lời điều chỉnh thông điệp.

So sánh với các nghiên cứu trước đây về cặp kế cận trong các cuộc phỏng vấn chính trị khác, kết quả này tương đồng về sự ưu tiên của cặp Question – Answer và vai trò của phản hồi ưu tiên trong duy trì sự mạch lạc và hiệu quả giao tiếp. Tuy nhiên, nghiên cứu này bổ sung thêm phân tích chi tiết về chiến lược ngôn ngữ trong phản hồi không ưu tiên, đặc biệt trong bối cảnh phỏng vấn với Tổng thống Joe Biden.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ các loại cặp kế cận, biểu đồ cột so sánh tỷ lệ phản hồi ưu tiên và không ưu tiên, cùng bảng liệt kê các chiến lược ngôn ngữ phổ biến trong phản hồi không ưu tiên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo kỹ năng giao tiếp dựa trên cặp kế cận: Các chương trình đào tạo tiếng Anh nên tích hợp kiến thức về cặp kế cận, đặc biệt là cách nhận diện và sử dụng phản hồi ưu tiên và không ưu tiên để nâng cao hiệu quả giao tiếp. Mục tiêu đạt được là tăng tỷ lệ phản hồi phù hợp trong giao tiếp hàng ngày trong vòng 6 tháng, do các trung tâm ngoại ngữ thực hiện.
  2. Phát triển tài liệu giảng dạy về chiến lược ngôn ngữ trong phản hồi không ưu tiên: Soạn thảo tài liệu hướng dẫn sử dụng các chiến lược như trì hoãn, xin lỗi, bày tỏ nghi ngờ nhằm giúp người học xử lý tình huống từ chối hoặc phản hồi khó khăn trong giao tiếp. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do các nhà xuất bản giáo dục phối hợp với chuyên gia ngôn ngữ.
  3. Áp dụng phân tích cặp kế cận trong đào tạo phóng viên và nhà báo: Đào tạo kỹ năng đặt câu hỏi và xử lý phản hồi trong phỏng vấn chính trị, giúp tăng cường hiệu quả thu thập thông tin và duy trì quan hệ giao tiếp tích cực. Mục tiêu nâng cao kỹ năng phỏng vấn trong 6 tháng, do các cơ quan báo chí và trường đào tạo báo chí thực hiện.
  4. Khuyến khích nghiên cứu sâu hơn về cặp kế cận trong các lĩnh vực giao tiếp khác: Mở rộng nghiên cứu sang các lĩnh vực như thương mại, giáo dục, và y tế để hiểu rõ hơn về vai trò của cặp kế cận trong các bối cảnh giao tiếp đa dạng. Thời gian nghiên cứu dự kiến 2 năm, do các viện nghiên cứu ngôn ngữ và xã hội chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Sinh viên và người học tiếng Anh: Nghiên cứu cung cấp kiến thức thực tiễn về cấu trúc hội thoại và cách xử lý phản hồi trong giao tiếp, giúp cải thiện kỹ năng nói và nghe trong các tình huống giao tiếp thực tế.
  2. Giảng viên và nhà nghiên cứu ngôn ngữ học: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phân tích hội thoại, đặc biệt trong lĩnh vực giao tiếp chính trị, hỗ trợ phát triển các nghiên cứu sâu hơn về ngôn ngữ và xã hội.
  3. Phóng viên và nhà báo: Hiểu rõ về cặp kế cận và chiến lược ngôn ngữ giúp nâng cao kỹ năng phỏng vấn, xử lý tình huống giao tiếp phức tạp trong các cuộc phỏng vấn chính trị.
  4. Chuyên gia đào tạo giao tiếp và ngoại ngữ: Tài liệu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để thiết kế các khóa học giao tiếp hiệu quả, đặc biệt trong môi trường chính trị và truyền thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Cặp kế cận là gì và tại sao quan trọng trong giao tiếp?
    Cặp kế cận là hai lượt nói liên tiếp của hai người khác nhau, trong đó lượt nói thứ hai là phản hồi trực tiếp cho lượt nói đầu tiên. Nó giúp duy trì sự mạch lạc và hiệu quả trong đối thoại, đặc biệt trong giao tiếp xã hội và chính trị.

  2. Loại cặp kế cận nào phổ biến nhất trong phỏng vấn chính trị với Tổng thống Joe Biden?
    Loại phổ biến nhất là Question – Answer, chiếm khoảng 64.2% tổng số cặp kế cận, phản ánh đặc điểm của thể loại phỏng vấn chính trị tập trung vào câu hỏi và trả lời.

  3. Phản hồi ưu tiên và không ưu tiên khác nhau như thế nào?
    Phản hồi ưu tiên là sự đồng thuận, chấp nhận hoặc trả lời trực tiếp, thường ngắn gọn và không trì hoãn. Phản hồi không ưu tiên là từ chối, phủ nhận hoặc trả lời không trực tiếp, thường đi kèm với các chiến lược ngôn ngữ để giảm nhẹ tác động tiêu cực.

  4. Các chiến lược ngôn ngữ phổ biến trong phản hồi không ưu tiên là gì?
    Bao gồm trì hoãn, sử dụng lời mở đầu như "Well," bày tỏ nghi ngờ, xin lỗi, sử dụng từ giảm nhẹ và biện minh nhằm làm giảm sự căng thẳng trong giao tiếp.

  5. Nghiên cứu này có thể ứng dụng như thế nào trong đào tạo tiếng Anh?
    Nghiên cứu giúp thiết kế các bài học về kỹ năng giao tiếp, đặc biệt là cách xử lý phản hồi trong đối thoại, giúp người học nâng cao khả năng tương tác hiệu quả và tự tin trong các tình huống giao tiếp thực tế.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định 12 loại cặp kế cận xuất hiện trong các cuộc phỏng vấn chính trị với Tổng thống Joe Biden, trong đó Question – Answer chiếm ưu thế với 64.2%.
  • Phản hồi ưu tiên chiếm 78%, phản ánh sự hợp tác và duy trì hình ảnh tích cực trong giao tiếp chính trị.
  • Chuỗi hội thoại mở rộng và các chiến lược ngôn ngữ trong phản hồi không ưu tiên đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự mạch lạc và tế nhị trong đối thoại.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiểu biết về cấu trúc hội thoại trong bối cảnh chính trị, hỗ trợ đào tạo giao tiếp và nghiên cứu ngôn ngữ.
  • Các bước tiếp theo bao gồm phát triển tài liệu đào tạo dựa trên kết quả nghiên cứu và mở rộng nghiên cứu sang các lĩnh vực giao tiếp khác.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các nhà nghiên cứu và giảng viên áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn giảng dạy và nghiên cứu sâu hơn về cặp kế cận trong các bối cảnh giao tiếp đa dạng.