Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo tại Việt Nam, năng lực quản lý của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường học công lập đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Theo số liệu thống kê đến năm học 2017-2018, quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng có hệ thống trường mầm non, tiểu học và trung học cơ sở công lập với đội ngũ cán bộ quản lý gồm hiệu trưởng và phó hiệu trưởng chịu trách nhiệm trực tiếp điều hành các hoạt động giáo dục. Tuy nhiên, thực trạng năng lực quản lý của đội ngũ này còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong các lĩnh vực như tổ chức thực thi pháp luật, quản lý nhân sự, tài chính và xây dựng văn hóa công sở.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng năng lực quản lý của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường công lập thuộc quận Cẩm Lệ từ năm học 2015-2016 đến nay, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển bền vững của địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý giáo dục và các trường học xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý có năng lực chuyên môn, kỹ năng quản lý và phẩm chất đạo đức đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý hiện đại và mô hình năng lực quản lý trong giáo dục, tập trung vào ba yếu tố cấu thành năng lực: kiến thức, kỹ năng và thái độ. Khái niệm năng lực được hiểu là khả năng thực hiện hiệu quả các nhiệm vụ quản lý dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành và thái độ trách nhiệm.

Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý theo chức năng: Bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá nhằm đảm bảo hiệu quả hoạt động của nhà trường.
  • Mô hình năng lực quản lý hiệu trưởng: Được xây dựng dựa trên chuẩn hiệu trưởng của Bộ Giáo dục và Đào tạo, bao gồm các tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, năng lực chuyên môn, năng lực quản trị nhà trường, xây dựng môi trường giáo dục dân chủ và phát triển quan hệ xã hội.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: năng lực quản lý, quản lý trường học, hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, văn hóa công sở, quản lý tài chính và nhân sự, quản lý sự thay đổi và ra quyết định.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa định tính và định lượng. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 50 hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở công lập thuộc quận Cẩm Lệ. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các cấp học và loại hình trường.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm: bảng hỏi khảo sát, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, tài liệu pháp luật và các văn bản quy định liên quan đến quản lý giáo dục. Phân tích số liệu được thực hiện bằng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích so sánh và phân tích nội dung nhằm đánh giá thực trạng năng lực quản lý và các yếu tố ảnh hưởng.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm học 2015-2016 đến năm 2018, tập trung vào các trường công lập thuộc quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực tổ chức thực thi pháp luật và chính sách quản lý: Khoảng 65% hiệu trưởng, phó hiệu trưởng có năng lực tổ chức thực thi pháp luật và các chủ trương chính sách ở mức khá trở lên, tuy nhiên vẫn còn 35% chưa thực hiện hiệu quả, dẫn đến việc triển khai các quy định còn chậm và thiếu đồng bộ.

  2. Năng lực lập kế hoạch phát triển nhà trường: 70% cán bộ quản lý có khả năng xây dựng kế hoạch chiến lược và kế hoạch hoạt động năm học với độ chính xác và khả thi cao, trong khi 30% còn hạn chế về kỹ năng lập kế hoạch dài hạn và dự báo nguồn lực.

  3. Năng lực quản lý nhân sự và tài chính: Chỉ có khoảng 60% cán bộ quản lý thể hiện năng lực quản lý nhân sự và tài chính hiệu quả, còn lại gặp khó khăn trong việc phân công, sử dụng nguồn nhân lực và quản lý ngân sách, tài sản công, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của nhà trường.

  4. Năng lực quản lý sự thay đổi và ra quyết định: 55% cán bộ quản lý có khả năng xử lý các tình huống phát sinh và ra quyết định kịp thời, hợp lý; tuy nhiên, 45% còn thiếu kỹ năng dự báo và quản lý sự thay đổi, gây ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của trường học.

  5. Xây dựng văn hóa công sở và tổ chức kiểm tra, đánh giá: Khoảng 60% cán bộ quản lý chú trọng xây dựng văn hóa công sở tích cực và thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên, minh bạch; 40% còn hạn chế trong việc duy trì kỷ luật và phát huy tinh thần dân chủ trong nhà trường.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy năng lực quản lý của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường công lập thuộc quận Cẩm Lệ còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong các lĩnh vực quản lý nhân sự, tài chính và quản lý sự thay đổi. Nguyên nhân chủ yếu do trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý chưa đồng đều, thiếu các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu và chính sách hỗ trợ chưa đầy đủ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng chung của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục tại các địa phương khác, trong đó việc áp dụng các mô hình quản lý hiện đại và phát triển năng lực quản lý theo chuẩn năng lực còn hạn chế. Việc xây dựng văn hóa công sở và tổ chức kiểm tra, đánh giá chưa thực sự hiệu quả cũng là điểm nghẽn ảnh hưởng đến chất lượng quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ năng lực quản lý theo từng tiêu chí, bảng so sánh năng lực giữa các cấp học và phân tích xu hướng thay đổi năng lực qua các năm học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý giáo dục: Cần xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng định kỳ tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, quản lý nhân sự, tài chính và quản lý sự thay đổi. Thời gian thực hiện trong vòng 2 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia tổ chức.

  2. Xây dựng hệ thống đánh giá năng lực quản lý hiệu trưởng, phó hiệu trưởng: Thiết lập bộ tiêu chí đánh giá năng lực dựa trên chuẩn hiệu trưởng mới, áp dụng thường xuyên để phát hiện điểm mạnh, điểm yếu và có kế hoạch phát triển phù hợp. Thực hiện ngay trong năm học 2019-2020, do Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Cẩm Lệ chủ trì.

  3. Tăng cường chính sách hỗ trợ và khuyến khích cán bộ quản lý: Cải thiện chế độ tiền lương, thưởng và các chính sách khuyến khích học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, tạo động lực phát triển năng lực quản lý. Thời gian thực hiện trong 3 năm, phối hợp giữa UBND quận và các cơ quan liên quan.

  4. Xây dựng văn hóa công sở và môi trường làm việc dân chủ, kỷ cương: Tổ chức các hoạt động tuyên truyền, đào tạo về văn hóa công sở, tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy chế dân chủ và kỷ luật trong nhà trường. Thực hiện liên tục, do Ban Giám hiệu các trường phối hợp với các tổ chức công đoàn và đoàn thể.

  5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý: Áp dụng các phần mềm quản lý giáo dục để nâng cao hiệu quả công tác quản lý, theo dõi tiến độ công việc và ra quyết định chính xác. Thời gian triển khai trong 2 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các đơn vị công nghệ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, cán bộ phòng giáo dục có thể sử dụng luận văn để đánh giá và nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các giải pháp thực tiễn phù hợp với đặc thù địa phương.

  2. Các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục: Sở Giáo dục và Đào tạo, UBND quận, huyện có thể tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng và quy hoạch đội ngũ cán bộ quản lý trường học.

  3. Các nhà nghiên cứu và giảng viên trong lĩnh vực quản lý giáo dục: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo, đồng thời làm tài liệu giảng dạy về quản lý giáo dục.

  4. Các tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục: Học viện Hành chính Quốc gia, các trung tâm đào tạo có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của cán bộ quản lý trường học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực quản lý của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng gồm những yếu tố nào?
    Năng lực quản lý bao gồm kiến thức chuyên môn, kỹ năng quản lý và thái độ trách nhiệm. Cụ thể là khả năng tổ chức thực thi pháp luật, lập kế hoạch, quản lý nhân sự, tài chính, quản lý sự thay đổi, xây dựng văn hóa công sở và tổ chức kiểm tra, đánh giá.

  2. Tại sao năng lực quản lý của cán bộ quản lý trường học còn hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý chưa đồng đều, thiếu các chương trình đào tạo chuyên sâu, chính sách hỗ trợ chưa đầy đủ và môi trường làm việc chưa thực sự dân chủ, kỷ cương.

  3. Giải pháp nào hiệu quả để nâng cao năng lực quản lý cho hiệu trưởng, phó hiệu trưởng?
    Các giải pháp bao gồm tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu, xây dựng hệ thống đánh giá năng lực, cải thiện chính sách hỗ trợ, xây dựng văn hóa công sở tích cực và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý.

  4. Phạm vi nghiên cứu của luận văn là gì?
    Nghiên cứu tập trung vào năng lực quản lý của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở công lập thuộc quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng từ năm học 2015-2016 đến nay.

  5. Luận văn có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung vào quận Cẩm Lệ, các kết quả và giải pháp có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các quận, huyện khác trong thành phố Đà Nẵng và các địa phương có đặc điểm tương tự.

Kết luận

  • Năng lực quản lý của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường công lập thuộc quận Cẩm Lệ còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong quản lý nhân sự, tài chính và quản lý sự thay đổi.
  • Ba yếu tố cấu thành năng lực gồm kiến thức, kỹ năng và thái độ có vai trò quyết định đến hiệu quả quản lý nhà trường.
  • Các giải pháp nâng cao năng lực cần tập trung vào đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng hệ thống đánh giá, cải thiện chính sách và phát triển văn hóa công sở.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong việc hỗ trợ phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục tại địa phương và có thể mở rộng áp dụng cho các khu vực khác.
  • Đề nghị các cơ quan quản lý giáo dục và các trường học nhanh chóng triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao năng lực quản lý, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Hãy hành động ngay hôm nay để xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý trường học vững mạnh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển bền vững trong tương lai.