Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển, hoạt động đấu thầu xây dựng giữ vai trò then chốt trong việc lựa chọn nhà thầu thực hiện các công trình xây dựng. Theo báo cáo ngành, đấu thầu xây dựng không chỉ thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh mà còn góp phần tiết kiệm chi phí đầu tư, đảm bảo chất lượng và tiến độ thi công công trình. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp xây dựng hiện nay vẫn gặp khó khăn trong việc nâng cao năng lực đấu thầu để giành chiến thắng trong các gói thầu cạnh tranh khốc liệt.

Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu năng lực đấu thầu xây dựng của Công ty TNHH Xây dựng Thanh Vinh tại tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 2010-2014, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực đấu thầu phù hợp với điều kiện thực tế. Công ty Thanh Vinh là một doanh nghiệp tư nhân có gần 15 năm kinh nghiệm, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực xây dựng giao thông, thủy lợi, dân dụng và công nghiệp tại khu vực Tây Nguyên. Qua đó, nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động đấu thầu, giúp doanh nghiệp phát huy tính năng động, sáng tạo, đồng thời tạo lợi thế cạnh tranh bền vững trên thị trường xây dựng.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào đánh giá năng lực đấu thầu của Công ty Thanh Vinh tại tỉnh Đắk Lắk, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo, số liệu thực tế giai đoạn 2010-2014 và đề xuất giải pháp đến năm 2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho doanh nghiệp và các nhà quản lý trong việc xây dựng chiến lược nâng cao năng lực đấu thầu, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn xây dựng trên cơ sở lý thuyết về đấu thầu xây dựng và năng lực cạnh tranh của nhà thầu. Đấu thầu xây dựng được định nghĩa là quá trình lựa chọn nhà thầu đáp ứng các yêu cầu về kỹ thuật, tài chính và tiến độ để thực hiện các công việc xây lắp công trình, dựa trên nguyên tắc cạnh tranh công khai, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Năng lực đấu thầu của nhà thầu bao gồm các yếu tố nội lực như năng lực tài chính, kỹ thuật, kinh nghiệm, tổ chức quản lý, nguồn nhân lực và công nghệ thi công.

Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng là:

  1. Mô hình đánh giá năng lực đấu thầu dựa trên các tiêu chí: kết quả đấu thầu (số lượng công trình trúng thầu, tỷ lệ trúng thầu theo số lần tham gia, giá trị trúng thầu), năng lực cạnh tranh về giá, chất lượng công trình, kinh nghiệm thi công, tiến độ thi công và nguồn lực (tài chính, nhân lực, thiết bị).

  2. Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xây dựng, phân chia thành nhân tố bên trong (chiến lược kinh doanh, cơ cấu tổ chức, hoạt động marketing, liên danh liên kết) và nhân tố bên ngoài (chính sách nhà nước, chủ đầu tư, đối thủ cạnh tranh, nhà cung cấp).

Các khái niệm chính bao gồm: đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu; năng lực tài chính, năng lực kỹ thuật, năng lực quản lý; tiến độ thi công; chất lượng công trình; chiến lược cạnh tranh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp kết hợp với dữ liệu sơ cấp. Nguồn dữ liệu thứ cấp gồm báo cáo thống kê, kết quả đấu thầu của Công ty Thanh Vinh giai đoạn 2010-2014, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13 có hiệu lực từ 01/07/2014. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý và nhân viên trực tiếp tham gia công tác đấu thầu tại công ty.

Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích SWOT để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong năng lực đấu thầu. Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ cán bộ tham gia đấu thầu tại công ty, khoảng 30-50 người, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện cho thực trạng công ty.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2010-2014 để đánh giá thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp nâng cao năng lực đấu thầu đến năm 2020, phù hợp với định hướng phát triển của công ty và thị trường xây dựng khu vực Tây Nguyên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kết quả đấu thầu của Công ty Thanh Vinh tăng trưởng ổn định: Số lượng công trình trúng thầu qua các năm 2010-2014 tăng đều, với tỷ lệ trúng thầu luôn duy trì ở mức cao, chiếm khoảng 60-70% số lần tham gia đấu thầu. Giá trị các công trình trúng thầu cũng tăng dần, góp phần nâng cao doanh thu và lợi nhuận của công ty.

  2. Năng lực cạnh tranh về giá thầu là điểm mạnh: Công ty xây dựng được chiến lược giá thầu hợp lý, giá dự thầu thấp hơn nhiều so với giá gói thầu và các đối thủ cạnh tranh trực tiếp, giúp tăng khả năng trúng thầu. Tuy nhiên, việc áp dụng chính sách giá thầu thấp cũng làm giảm tỷ lệ lợi nhuận biên, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.

  3. Chất lượng công trình và tiến độ thi công được đảm bảo: Công ty có hệ thống đánh giá chất lượng nội bộ và quy trình nghiệm thu nghiêm ngặt, đảm bảo các công trình hoàn thành đúng tiến độ và đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. Tỷ lệ công trình hoàn thành đúng tiến độ đạt trên 85%, được chủ đầu tư đánh giá cao về mặt thẩm mỹ và kỹ thuật.

  4. Nguồn lực còn hạn chế và chưa đồng bộ: Mặc dù công ty có nguồn vốn kinh doanh khoảng 83 tỷ đồng năm 2014, khả năng thanh toán tốt, nhưng hiệu quả sử dụng vốn thấp, tỷ lệ quay vòng vốn chậm. Máy móc thiết bị đa dạng nhưng nhiều thiết bị đã cũ, phải thuê ngoài nhiều, ảnh hưởng đến năng lực thi công. Đội ngũ cán bộ quản lý còn thiếu kinh nghiệm, trình độ quản lý chưa cao, lực lượng lao động có tay nghề chưa đồng đều.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Công ty Thanh Vinh đã xây dựng được nền tảng năng lực đấu thầu tương đối vững chắc, đặc biệt là về chiến lược giá thầu và chất lượng thi công. Tuy nhiên, việc duy trì giá thầu thấp để cạnh tranh đã ảnh hưởng đến lợi nhuận và tiềm lực tài chính dài hạn. So với một số doanh nghiệp cùng ngành tại khu vực Tây Nguyên, công ty có tỷ lệ trúng thầu cao hơn nhưng giá trị hợp đồng trung bình thấp hơn, cho thấy cần nâng cao năng lực thi công các công trình quy mô lớn, phức tạp hơn.

Nguồn lực về máy móc và nhân lực chưa đồng bộ là nguyên nhân chính hạn chế năng lực cạnh tranh của công ty. Việc đầu tư nâng cấp thiết bị, đào tạo nâng cao trình độ quản lý và kỹ thuật là cần thiết để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của chủ đầu tư và thị trường. Các kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về năng lực đấu thầu trong ngành xây dựng, nhấn mạnh vai trò của nguồn lực nội bộ và chiến lược kinh doanh trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ trúng thầu theo năm, bảng so sánh giá thầu và lợi nhuận, biểu đồ đánh giá tiến độ thi công và chất lượng công trình, cũng như bảng phân tích SWOT về năng lực đấu thầu của công ty.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chiến lược giá thầu linh hoạt và cạnh tranh: Công ty cần điều chỉnh chính sách giá thầu phù hợp với từng gói thầu và đối thủ cạnh tranh, tránh áp dụng giá thấp đồng loạt gây giảm lợi nhuận. Mục tiêu tăng tỷ suất lợi nhuận biên lên ít nhất 10% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc phối hợp với phòng Kinh doanh.

  2. Nâng cao chất lượng và tiến độ thi công: Hoàn thiện hệ thống quản lý chất lượng nội bộ, tăng cường đào tạo cán bộ kỹ thuật và công nhân, áp dụng các biện pháp thi công tiên tiến nhằm đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình. Mục tiêu đạt tỷ lệ công trình hoàn thành đúng tiến độ trên 90% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là phòng Kỹ thuật và phòng Quản lý dự án.

  3. Đầu tư nâng cấp máy móc thiết bị thi công: Tăng cường mua sắm, thay thế thiết bị cũ, đồng bộ công nghệ thi công để nâng cao năng lực thi công các công trình lớn và phức tạp. Mục tiêu nâng tỷ lệ thiết bị hiện đại lên 70% trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc và phòng Tài chính.

  4. Phát triển nguồn nhân lực và tổ chức quản lý: Tổ chức đào tạo nâng cao trình độ quản lý, kỹ thuật cho cán bộ, xây dựng cơ cấu tổ chức linh hoạt, tăng cường liên danh liên kết với các nhà thầu mạnh trong khu vực. Mục tiêu nâng cao trình độ quản lý và kỹ thuật, giảm tỷ lệ nhân sự thiếu kinh nghiệm xuống dưới 20% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện là phòng Nhân sự và Ban Giám đốc.

  5. Tăng cường hoạt động marketing và xây dựng thương hiệu: Đẩy mạnh quảng bá thương hiệu, mở rộng quan hệ với chủ đầu tư và các đối tác, nâng cao uy tín trên thị trường Tây Nguyên và các tỉnh lân cận. Mục tiêu tăng thị phần lên 15% trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện là phòng Marketing và Ban Giám đốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp xây dựng: Nhận diện điểm mạnh, điểm yếu trong năng lực đấu thầu, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp, nâng cao hiệu quả cạnh tranh và phát triển bền vững.

  2. Cán bộ chuyên trách đấu thầu và quản lý dự án: Áp dụng các tiêu chí đánh giá năng lực đấu thầu, phương pháp phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực thi công, quản lý tiến độ và chất lượng công trình.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý xây dựng: Tham khảo khung lý thuyết, mô hình nghiên cứu và phương pháp phân tích thực tiễn về năng lực đấu thầu trong ngành xây dựng, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chủ đầu tư: Hiểu rõ hơn về năng lực của các nhà thầu địa phương, từ đó xây dựng chính sách, quy định và lựa chọn nhà thầu phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng công trình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực đấu thầu xây dựng gồm những yếu tố nào?
    Năng lực đấu thầu bao gồm năng lực tài chính, kỹ thuật, kinh nghiệm thi công, tổ chức quản lý, nguồn nhân lực và công nghệ thi công. Ví dụ, năng lực tài chính mạnh giúp nhà thầu có thể đưa ra giá thầu cạnh tranh và đảm bảo tiến độ thi công.

  2. Tại sao giá thầu thấp không phải lúc nào cũng tốt?
    Giá thầu thấp giúp tăng khả năng trúng thầu nhưng có thể làm giảm lợi nhuận và ảnh hưởng đến chất lượng thi công. Một chiến lược giá thầu linh hoạt, cân bằng giữa cạnh tranh và hiệu quả kinh doanh là cần thiết.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công trình trong đấu thầu?
    Cần xây dựng hệ thống quản lý chất lượng nội bộ, đào tạo nhân lực kỹ thuật, áp dụng quy trình nghiệm thu nghiêm ngặt và sử dụng công nghệ thi công tiên tiến. Ví dụ, công ty Thanh Vinh đã áp dụng quy trình đánh giá chất lượng giúp tỷ lệ công trình đạt chuẩn trên 85%.

  4. Vai trò của nguồn nhân lực trong năng lực đấu thầu là gì?
    Nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, kinh nghiệm và kỹ năng quản lý tốt giúp doanh nghiệp thực hiện dự án hiệu quả, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và tiến độ. Đội ngũ quản lý và công nhân tay nghề cao là tài sản quan trọng của nhà thầu.

  5. Các giải pháp nào giúp doanh nghiệp xây dựng nâng cao năng lực đấu thầu?
    Bao gồm xây dựng chiến lược giá thầu hợp lý, nâng cao chất lượng và tiến độ thi công, đầu tư thiết bị hiện đại, phát triển nguồn nhân lực và tăng cường marketing. Ví dụ, liên danh với các nhà thầu mạnh giúp mở rộng năng lực và kinh nghiệm thi công.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng khung lý thuyết và mô hình đánh giá năng lực đấu thầu xây dựng phù hợp với thực tiễn doanh nghiệp tại tỉnh Đắk Lắk.
  • Đánh giá thực trạng cho thấy Công ty Thanh Vinh có nền tảng năng lực đấu thầu vững chắc nhưng còn nhiều hạn chế về nguồn lực và chiến lược giá thầu.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực tài chính, kỹ thuật, quản lý, nhân lực và marketing nhằm tăng cường năng lực cạnh tranh.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.
  • Đề xuất các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2015-2020, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để hoàn thiện hơn.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả hoạt động đấu thầu, góp phần phát triển ngành xây dựng và kinh tế địa phương.