Tổng quan nghiên cứu

Việc học từ vựng tiếng Anh đóng vai trò then chốt trong quá trình học ngoại ngữ, đặc biệt đối với học sinh trung học cơ sở. Theo ước tính, khoảng 70% học sinh gặp khó khăn trong việc ghi nhớ phát âm và chính tả của từ mới, dẫn đến hạn chế trong giao tiếp và hiểu biết ngôn ngữ. Nghiên cứu này tập trung vào việc sử dụng truyện ngắn như một phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao vốn từ vựng tiếng Anh cho học sinh trung học cơ sở tại trường Doan Thi Diem, thành phố Hạ Long, trong học kỳ II năm học 2022-2023. Mục tiêu chính là khảo sát tình hình học từ vựng hiện tại, đánh giá hiệu quả của truyện ngắn trong việc cải thiện vốn từ vựng, đồng thời tìm hiểu thái độ của học sinh đối với phương pháp này. Nghiên cứu được thực hiện trên 33 học sinh lớp 8, với thời gian can thiệp kéo dài 8 tuần. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy từ vựng mà còn cung cấp cơ sở dữ liệu cho các nhà quản lý giáo dục trong việc xây dựng chính sách đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh, hướng tới tăng cường kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh trung học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về từ vựng và phương pháp học từ vựng trong ngôn ngữ thứ hai. Theo Nation (2001), sự thành thạo từ vựng bao gồm hiểu biết về hình thức, nghĩa và cách sử dụng từ trong ngữ cảnh. Schmitt (2000) phân loại từ vựng thành kiến thức về tổ chức và nghĩa, cũng như kiến thức về hình thức và ngữ pháp. Ngoài ra, phân biệt giữa từ vựng tiếp nhận (receptive) và từ vựng sản xuất (productive) được Webb (2005) nhấn mạnh, trong đó từ vựng tiếp nhận thường lớn hơn từ vựng sản xuất. Về phương pháp học, Ellis (1994) phân biệt học từ vựng ngầm định (implicit) và học từ vựng có chủ đích (explicit), trong khi Richards & Schmidt (2002) đề cập đến học từ vựng tình cờ (incidental) và học từ vựng có chủ ý (intentional). Về mặt phương pháp giảng dạy, việc sử dụng truyện ngắn được xem là một hình thức học từ vựng ngữ cảnh hóa, giúp học sinh tiếp xúc nhiều lần với từ mới trong các tình huống khác nhau, từ đó tăng khả năng ghi nhớ và sử dụng từ vựng hiệu quả (Blachowicz & Fisher, 2004; Rupley & Nicholas, 2005). Các khái niệm chính bao gồm: từ vựng, truyện ngắn, học từ vựng ngữ cảnh, thái độ học tập, và phương pháp nghiên cứu hành động.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế nghiên cứu hành động (action research) kéo dài 8 tuần, nhằm khảo sát và cải thiện thực trạng học từ vựng của học sinh thông qua việc áp dụng truyện ngắn trong giảng dạy. Đối tượng nghiên cứu là 33 học sinh lớp 8 tại trường Doan Thi Diem, Hạ Long, gồm 17 nữ và 16 nam. Dữ liệu được thu thập qua hai công cụ chính: bài kiểm tra từ vựng (pre-test và post-test) với thang điểm tối đa 30, và bảng câu hỏi khảo sát thái độ, khó khăn, phương pháp học từ vựng của học sinh. Các bài kiểm tra dựa trên các truyện ngắn được chọn lọc từ trang British Council for Learning English, phù hợp với trình độ từ sơ cấp đến trung cấp. Phương pháp phân tích dữ liệu chủ yếu là thống kê mô tả, so sánh điểm số trước và sau can thiệp, đồng thời phân tích định tính các phản hồi từ bảng câu hỏi. Việc lựa chọn phương pháp nghiên cứu hành động giúp tác giả vừa thu thập dữ liệu vừa điều chỉnh phương pháp giảng dạy phù hợp với thực tế lớp học, tăng tính ứng dụng của nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình học từ vựng hiện tại của học sinh: Điểm trung bình bài kiểm tra từ vựng trước can thiệp là 17.4/30 (tương đương 52.6%), với 42.4% học sinh đạt điểm dưới trung bình 15. Khoảng 70.7% học sinh gặp khó khăn trong việc ghi nhớ phát âm, 70% khó nhớ chính tả, và 75.8% gặp khó khăn khi sử dụng từ vựng trong giao tiếp. Hơn 57% học sinh chỉ nhớ nghĩa từ vựng bằng tiếng Việt mà không thể liên kết nghĩa trong ngữ cảnh.

  2. Hiệu quả của việc sử dụng truyện ngắn: Sau 8 tuần áp dụng truyện ngắn trong giảng dạy, điểm trung bình bài kiểm tra tăng lên 22.4/30 (tương đương 74%), tăng 5 điểm so với trước. Số học sinh đạt điểm trên trung bình tăng từ 57.6% lên 63.6%, số học sinh đạt điểm tốt và xuất sắc tăng từ 10% lên 39.3%. Số học sinh dưới điểm trung bình giảm từ 42.4% xuống còn 6%. Một học sinh đạt điểm tuyệt đối 30/30 trong bài kiểm tra sau can thiệp.

  3. Thái độ của học sinh đối với phương pháp truyện ngắn: Phần lớn học sinh thể hiện thái độ tích cực, cho rằng truyện ngắn giúp họ hứng thú hơn trong việc học từ vựng, dễ dàng tiếp thu và ghi nhớ từ mới hơn. Học sinh cũng đánh giá cao tính sinh động, gần gũi và phù hợp với trình độ của truyện ngắn được sử dụng.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy việc sử dụng truyện ngắn là phương pháp hiệu quả trong việc nâng cao vốn từ vựng cho học sinh trung học cơ sở. Việc tăng điểm trung bình và giảm tỷ lệ học sinh dưới trung bình minh chứng cho sự cải thiện rõ rệt về năng lực từ vựng. Nguyên nhân có thể do truyện ngắn cung cấp ngữ cảnh cụ thể, giúp học sinh hiểu và ghi nhớ từ vựng một cách tự nhiên, đồng thời kích thích sự hứng thú và động lực học tập. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với nhận định của Blachowicz & Fisher (2004) và Rupley & Nicholas (2005) về lợi ích của việc học từ vựng qua ngữ cảnh và nhiều lần tiếp xúc. Việc học sinh có thái độ tích cực cũng góp phần quan trọng vào hiệu quả học tập, phù hợp với quan điểm của Nunan (1991) về vai trò của thái độ trong học ngôn ngữ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình pre-test và post-test, biểu đồ phân bố điểm số, cũng như bảng tóm tắt tỷ lệ học sinh theo mức độ khó khăn và phương pháp học từ vựng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường sử dụng truyện ngắn trong giảng dạy từ vựng: Giáo viên nên tích hợp truyện ngắn phù hợp với trình độ học sinh vào bài giảng từ vựng hàng tuần nhằm tăng cường ngữ cảnh và sự hứng thú học tập. Thời gian áp dụng tối thiểu 1 tiết/tuần trong ít nhất một học kỳ.

  2. Đào tạo giáo viên về phương pháp dạy từ vựng qua truyện ngắn: Các trường và trung tâm đào tạo cần tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng thiết kế bài giảng và lựa chọn truyện ngắn phù hợp, nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy. Thời gian triển khai trong vòng 6 tháng.

  3. Phát triển tài liệu giảng dạy đa dạng và sinh động: Cần xây dựng bộ sưu tập truyện ngắn có minh họa, kèm theo các bài tập từ vựng đa dạng để hỗ trợ học sinh luyện tập và ghi nhớ từ mới. Chủ thể thực hiện là các nhà xuất bản và tổ biên soạn giáo trình.

  4. Khuyến khích học sinh tự học và luyện tập từ vựng qua truyện ngắn: Học sinh được hướng dẫn cách sử dụng truyện ngắn để tự học từ vựng tại nhà, kết hợp với các hoạt động nhóm và thảo luận trong lớp nhằm tăng cường khả năng vận dụng từ vựng. Giáo viên và phụ huynh phối hợp hỗ trợ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học cơ sở: Nghiên cứu cung cấp phương pháp giảng dạy từ vựng hiệu quả, giúp giáo viên đổi mới bài giảng, tăng cường sự tương tác và hứng thú học tập của học sinh.

  2. Nhà quản lý giáo dục và ban giám hiệu trường học: Tài liệu giúp hoạch định chính sách đào tạo giáo viên, xây dựng chương trình giảng dạy phù hợp với nhu cầu thực tế, nâng cao chất lượng dạy học ngoại ngữ.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành sư phạm tiếng Anh: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu hành động, thiết kế bài giảng và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực giảng dạy từ vựng.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục và ngôn ngữ học ứng dụng: Cung cấp dữ liệu thực nghiệm về hiệu quả của việc sử dụng truyện ngắn trong học từ vựng, mở ra hướng nghiên cứu tiếp theo về các phương pháp giảng dạy ngôn ngữ sáng tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao truyện ngắn lại hiệu quả trong việc học từ vựng?
    Truyện ngắn cung cấp ngữ cảnh cụ thể và hấp dẫn, giúp học sinh tiếp xúc nhiều lần với từ mới trong các tình huống khác nhau, từ đó tăng khả năng ghi nhớ và sử dụng từ vựng một cách tự nhiên.

  2. Phương pháp nghiên cứu hành động có ưu điểm gì trong nghiên cứu này?
    Phương pháp này cho phép vừa thu thập dữ liệu vừa điều chỉnh phương pháp giảng dạy theo thực tế lớp học, giúp tăng tính ứng dụng và hiệu quả của nghiên cứu.

  3. Làm thế nào để lựa chọn truyện ngắn phù hợp cho học sinh?
    Nên chọn truyện có độ dài ngắn, nội dung gần gũi với đời sống học sinh, phù hợp trình độ tiếng Anh và có nhiều từ vựng cần học được lặp lại trong ngữ cảnh khác nhau.

  4. Học sinh gặp khó khăn gì khi học từ vựng tiếng Anh?
    Phần lớn học sinh khó nhớ phát âm, chính tả, dễ quên từ đã học và chỉ nhớ nghĩa tiếng Việt mà không hiểu nghĩa trong ngữ cảnh, dẫn đến khó vận dụng trong giao tiếp.

  5. Làm sao để duy trì thái độ tích cực của học sinh khi học từ vựng qua truyện ngắn?
    Giáo viên cần lựa chọn truyện hấp dẫn, tổ chức các hoạt động tương tác, khuyến khích học sinh chia sẻ cảm nhận và áp dụng từ mới vào thực tế, tạo môi trường học tập vui vẻ và sáng tạo.

Kết luận

  • Việc sử dụng truyện ngắn trong giảng dạy từ vựng giúp nâng cao điểm số trung bình từ 52.6% lên 74%, giảm tỷ lệ học sinh dưới trung bình từ 42.4% xuống còn 6%.
  • Học sinh thể hiện thái độ tích cực, tăng hứng thú và khả năng ghi nhớ từ vựng khi học qua truyện ngắn.
  • Phương pháp nghiên cứu hành động phù hợp với việc cải tiến phương pháp giảng dạy trong thực tế lớp học.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc áp dụng truyện ngắn trong giảng dạy tiếng Anh tại các trường trung học cơ sở.
  • Đề xuất triển khai đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu và khuyến khích tự học nhằm nâng cao hiệu quả học từ vựng qua truyện ngắn trong thời gian tới.

Hãy áp dụng phương pháp này để nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh, đồng thời mở rộng nghiên cứu nhằm phát triển các phương pháp giảng dạy sáng tạo hơn trong tương lai.