I. Tổng Quan Về GDQPAN và Nâng Cao Chất Lượng tại Quận 10
Môn Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQPAN) ở cấp THPT đóng vai trò quan trọng trong việc trang bị cho học sinh những kiến thức, kỹ năng cơ bản về quốc phòng, an ninh, truyền thống chống ngoại xâm, lực lượng vũ trang và nghệ thuật quân sự Việt Nam. Mục tiêu là hình thành ý thức, trách nhiệm công dân đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Việc nâng cao chất lượng GDQPAN là yêu cầu cấp thiết, đặc biệt trong bối cảnh tình hình an ninh thế giới có nhiều diễn biến phức tạp. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng GDQPAN tại các trường THPT công lập trên địa bàn Quận 10, TP. Hồ Chí Minh. Điều này phù hợp với Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.
1.1. Tầm quan trọng của GDQPAN THPT trong bối cảnh mới
GDQPAN không chỉ cung cấp kiến thức mà còn góp phần hình thành nhân cách, phẩm chất, năng lực cho học sinh, giúp các em nhận thức rõ trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc. Trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến phức tạp, việc nâng cao chất lượng GDQPAN càng trở nên quan trọng, góp phần xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân vững mạnh. Chương trình mới của Bộ Giáo dục & Đào tạo năm 2018 đã đề ra những mục tiêu và yêu cầu cao hơn, đòi hỏi sự đổi mới trong phương pháp và hình thức giảng dạy. Môn học góp phần hình thành và phát triển 5 phẩm chất chủ yếu: “yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm”. Năng lực cốt lõi như: “những năng lực chung được hình thành, phát triển thông qua tất cả các môn học, hoạt động giáo dục: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.
1.2. Mục tiêu của nghiên cứu về Nâng Cao Chất Lượng GDQPAN
Nghiên cứu này hướng đến việc đánh giá thực trạng hoạt động dạy và học GDQPAN tại các trường THPT công lập trên địa bàn Quận 10, xác định những điểm mạnh, điểm yếu và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng. Từ đó, đề xuất các biện pháp cụ thể, khả thi nhằm nâng cao chất lượng GDQPAN, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Nghiên cứu cũng nhằm góp phần vào việc xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc đổi mới GDQPAN trong hệ thống giáo dục phổ thông.
II. Thách Thức Trong Dạy Học GDQPAN THPT tại Quận 10
Mặc dù đã có những tiến bộ, hoạt động dạy học GDQPAN THPT tại Quận 10 vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Phương pháp giảng dạy đôi khi còn mang tính lý thuyết, chưa gắn liền với thực tiễn và chưa phát huy được tính tích cực, chủ động của học sinh. Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học còn thiếu thốn, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới. Đội ngũ Giáo viên GDQPAN cần được bồi dưỡng, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ để đáp ứng yêu cầu giảng dạy theo phương pháp tiếp cận năng lực. Học sinh chưa thực sự hứng thú với môn học, coi đây là môn phụ, chưa nhận thức rõ tầm quan trọng của môn học đối với bản thân và đất nước.
2.1. Hạn chế về Phương Pháp Dạy Học GDQPAN Hiệu Quả
Một số giáo viên GDQPAN vẫn sử dụng phương pháp giảng dạy truyền thống, chủ yếu là thuyết trình, giảng giải, ít sử dụng các phương pháp dạy học tích cực, phát huy tính chủ động, sáng tạo của học sinh. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy còn hạn chế. Thiếu các bài tập tình huống, trò chơi, hoạt động thực hành để học sinh vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề thực tế. Theo nghiên cứu của Huỳnh Quốc Dũng, việc dạy học vẫn theo lối tiếp cận cũ, chú trọng hình thành kiến thức, kỹ năng, thái độ; nội dung dạy học được chọn sẵn và quy định chi tiết trong chương trình. Giáo viên lúc này là người truyền thụ kiến thức, còn học sinh sẽ tiếp thu những kiến thức đã quy định sẵn. Điều này khiến cho người học “có phần thụ động, ít phản biện”.
2.2. Thiếu hụt Cơ Sở Vật Chất GDQPAN phục vụ giảng dạy
Cơ sở vật chất GDQPAN tại một số trường THPT còn thiếu thốn, chưa đáp ứng được yêu cầu giảng dạy và học tập. Thiếu phòng học chuyên dụng, thao trường, bãi tập, trang thiết bị, đồ dùng dạy học. Các trang thiết bị hiện có còn cũ kỹ, lạc hậu, chưa được đầu tư, nâng cấp thường xuyên. Việc thiếu thốn cơ sở vật chất GDQPAN ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và học tập, đặc biệt là các hoạt động thực hành, rèn luyện kỹ năng quân sự.
2.3. Yếu tố tâm lý và nhận thức của Học Sinh THPT
Một bộ phận học sinh THPT chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của môn GDQPAN, coi đây là môn học phụ, không quan trọng bằng các môn học khác. Thiếu động cơ học tập, chưa tích cực, chủ động tham gia các hoạt động học tập. Ảnh hưởng của các yếu tố bên ngoài như áp lực học tập, các hoạt động giải trí khác cũng ảnh hưởng đến sự tập trung của học sinh vào môn học.
III. Phương Pháp Dạy Học GDQPAN Hiệu Quả theo hướng Tiếp Cận Năng Lực
Để khắc phục những hạn chế trên, cần đổi mới phương pháp dạy học GDQPAN hiệu quả theo hướng tiếp cận năng lực. Tập trung vào việc phát triển năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác cho học sinh. Sử dụng các phương pháp dạy học GDQPAN hiệu quả tích cực như: dạy học theo dự án, dạy học theo tình huống, đóng vai, thảo luận nhóm. Tăng cường các hoạt động thực hành, trải nghiệm, gắn kiến thức với thực tiễn. Ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy.
3.1. Vận dụng Kỹ Năng Quân Sự vào các bài học GDQPAN
Tích hợp kỹ năng quân sự vào các bài học lý thuyết, giúp học sinh hiểu rõ hơn về bản chất, vai trò của quân đội, công an trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, ngoại khóa GDQPAN, tham quan các đơn vị quân đội, công an để học sinh có cơ hội trải nghiệm thực tế, nâng cao ý thức trách nhiệm. Tổ chức huấn luyện quân sự cơ bản, giúp học sinh nắm vững các động tác điều lệnh, đội ngũ, kỹ thuật bắn súng, ném lựu đạn... Đây là các kỹ năng quân sự cần thiết để học sinh có thể tham gia bảo vệ Tổ quốc khi cần thiết.
3.2. Phát triển Giáo Dục Lòng Yêu Nước thông qua GDQPAN
Môn GDQPAN có vai trò quan trọng trong việc bồi dưỡng giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc, ý thức trách nhiệm công dân cho học sinh. Thông qua các bài học về lịch sử, truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc, học sinh sẽ hiểu rõ hơn về giá trị của độc lập, tự do, hòa bình. Tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, các cuộc thi tìm hiểu về lịch sử, văn hóa dân tộc để khơi dậy giáo dục lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc trong học sinh. Khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động tình nguyện, vì cộng đồng để phát huy tinh thần trách nhiệm với xã hội.
IV. Đổi Mới GDQPAN thông qua Kiểm Tra và Đánh Giá Năng Lực
Đổi mới hình thức kiểm tra, đánh giá theo hướng đánh giá năng lực. Không chỉ đánh giá kiến thức mà còn đánh giá khả năng vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tế. Sử dụng các hình thức kiểm tra, đánh giá đa dạng như: bài tập tình huống, bài luận, dự án, thuyết trình. Đánh giá thường xuyên, liên tục, chú trọng đánh giá quá trình học tập của học sinh. Phản hồi kịp thời, chính xác cho học sinh về kết quả học tập, giúp học sinh nhận ra điểm mạnh, điểm yếu và có kế hoạch cải thiện.
4.1. Đánh Giá GDQPAN định kỳ và thường xuyên
Thực hiện đánh giá GDQPAN định kỳ theo quy định của Bộ GD&ĐT. Bên cạnh đó, cần chú trọng đánh giá GDQPAN thường xuyên thông qua các hoạt động học tập trên lớp, bài tập về nhà, các hoạt động ngoại khóa. Sử dụng các công cụ đánh giá GDQPAN đa dạng như: phiếu đánh giá, bảng kiểm, thang đo. Đảm bảo tính khách quan, công bằng, chính xác trong đánh giá GDQPAN.
4.2. Giáo Viên GDQPAN và vai trò trong quá trình Đánh Giá
Giáo viên GDQPAN đóng vai trò quan trọng trong quá trình đánh giá năng lực học sinh. Giáo viên cần nắm vững các tiêu chí đánh giá, sử dụng các công cụ đánh giá phù hợp và đưa ra những nhận xét, phản hồi chính xác, khách quan. Giáo viên GDQPAN cần tạo điều kiện để học sinh tự đánh giá lẫn nhau, giúp các em phát triển khả năng tự nhận thức và đánh giá bản thân.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Hoạt Động GDQPAN tại Trường THPT Quận 10
Nghiên cứu này tiến hành khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động GDQPAN tại các trường THPT Quận 10, TP. Hồ Chí Minh. Phân tích những điểm mạnh, điểm yếu trong công tác tổ chức, quản lý, giảng dạy và học tập môn GDQPAN. Đề xuất các giải pháp cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường để nâng cao chất lượng GDQPAN. Xây dựng mô hình điểm về hoạt động GDQPAN theo hướng tiếp cận năng lực để nhân rộng ra các trường khác.
5.1. Phân tích thực trạng Hoạt Động GDQPAN tại các trường
Khảo sát hoạt động GDQPAN thông qua phiếu hỏi, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh. Thu thập thông tin về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, đội ngũ giáo viên, chương trình, nội dung, phương pháp giảng dạy và học tập, hình thức kiểm tra, đánh giá. Phân tích dữ liệu để đánh giá thực trạng hoạt động GDQPAN, xác định những vấn đề cần giải quyết.
5.2. Đề xuất giải pháp Nâng Cao Chất Lượng GDQPAN cụ thể
Dựa trên kết quả khảo sát, phân tích, đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi để nâng cao chất lượng GDQPAN. Các giải pháp tập trung vào việc đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường cơ sở vật chất, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, nâng cao nhận thức của học sinh và phụ huynh. Các giải pháp phải phù hợp với điều kiện thực tế của từng trường và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
VI. Kết Luận và Định Hướng Phát Triển GDQPAN trong Tương Lai
Nghiên cứu này góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hoạt động dạy học GDQPAN theo tiếp cận năng lực. Đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi để nâng cao chất lượng GDQPAN tại các trường THPT Quận 10. Mở ra hướng nghiên cứu mới về đổi mới GDQPAN trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng rộng rãi trong các trường THPT trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh và cả nước.
6.1. Tầm nhìn về Quốc Phòng Toàn Dân trong tương lai
GDQPAN góp phần xây dựng quốc phòng toàn dân vững mạnh, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mỗi công dân đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
6.2. An Ninh Quốc Gia và vai trò của Giáo Dục Chính Trị
Tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức cho học sinh, giúp các em nhận thức rõ về tình hình an ninh quốc gia, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch. Bồi dưỡng tinh thần cảnh giác cách mạng, ý thức trách nhiệm bảo vệ an ninh quốc gia. Phát huy vai trò của GDQPAN trong việc phòng, chống phòng chống diễn biến hòa bình.
