Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) là quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nước, trong đó chi ngân sách nhà nước là công cụ chủ yếu để thực hiện các nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng. Tại huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, chi ngân sách xã chiếm tỷ trọng cao trong tổng chi NSNN, với mức chi ngân sách xã tăng từ 311.903 triệu đồng năm 2016 lên 342.251 triệu đồng năm 2018, tương đương mức tăng 9,72%. Tỷ trọng chi ngân sách xã trong tổng chi NSNN ổn định ở mức khoảng 31-32% trong giai đoạn 2016-2018. Chi ngân sách xã bao gồm chi thường xuyên và chi đầu tư xây dựng cơ bản, trong đó chi thường xuyên chiếm khoảng 53-54% tổng chi ngân sách xã.

Hoạt động hướng dẫn tuân thủ các quy định kiểm soát chi ngân sách xã tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) Nghi Lộc đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo các khoản chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như hồ sơ thanh toán chưa hợp lệ, tỷ lệ hồ sơ bị từ chối thanh toán còn cao, và ý thức tuân thủ của một số đơn vị sử dụng ngân sách chưa đầy đủ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận về kiểm soát chi ngân sách xã, phân tích thực trạng hiệu quả hướng dẫn tuân thủ các quy định kiểm soát chi tại KBNN Nghi Lộc trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả trong giai đoạn 2019-2025.

Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An, tập trung vào hoạt động hướng dẫn tuân thủ các quy định kiểm soát chi ngân sách xã qua KBNN Nghi Lộc. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng kiểm soát chi ngân sách xã, giảm thiểu sai sót, thất thoát ngân sách, đồng thời cải thiện hiệu quả quản lý tài chính công trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, kiểm soát chi ngân sách và quản lý tài chính công. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát tuân thủ trong đảm bảo các khoản chi ngân sách đúng dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức do Nhà nước quy định. Kiểm soát chi ngân sách xã tại KBNN là quá trình thẩm định, kiểm tra, giám sát các khoản chi nhằm loại bỏ các khoản chi sai chế độ, định mức, đơn giá.

  2. Mô hình quản lý tài chính công hiện đại: Tập trung vào việc nâng cao hiệu quả, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý ngân sách, trong đó có việc ứng dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính nhằm nâng cao hiệu quả hướng dẫn và kiểm soát chi ngân sách.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách xã, chi ngân sách xã (chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển), kiểm soát chi ngân sách xã, hiệu quả hướng dẫn tuân thủ các quy định kiểm soát chi, dịch vụ công trực tuyến trong kiểm soát chi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Dữ liệu thứ cấp: Bao gồm số liệu thống kê về chi ngân sách xã, số lượng hồ sơ kiểm soát chi, tỷ lệ hồ sơ bị từ chối, số lượt khách hàng giao dịch tại KBNN Nghi Lộc giai đoạn 2016-2018; báo cáo biên chế cán bộ kế toán xã; các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách và kiểm soát chi.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát ý kiến của 30 kế toán xã và 30 chủ tài khoản có quan hệ giao dịch với KBNN Nghi Lộc nhằm đánh giá mức độ hài lòng và hiệu quả hướng dẫn tuân thủ các quy định kiểm soát chi.

Phương pháp phân tích số liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích chuỗi thời gian và so sánh chéo để làm rõ xu hướng biến động các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hướng dẫn tuân thủ. Ngoài ra, phương pháp chuyên gia được sử dụng để tham khảo ý kiến các cán bộ chuyên môn và chủ tài khoản nhằm bổ sung phân tích thực tiễn.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 60 người (30 kế toán xã, 30 chủ tài khoản), được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện dựa trên mối quan hệ giao dịch với KBNN Nghi Lộc. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm Excel và các công cụ thống kê mô tả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi ngân sách xã và tỷ trọng chi trong tổng chi NSNN: Chi ngân sách xã tại KBNN Nghi Lộc tăng từ 311.903 triệu đồng năm 2016 lên 342.251 triệu đồng năm 2018, tăng 9,72%. Tỷ trọng chi ngân sách xã trong tổng chi NSNN ổn định ở mức 31,11% - 32,34% trong giai đoạn này.

  2. Hiệu quả hướng dẫn tuân thủ qua giao dịch trực tiếp: Số hồ sơ kiểm soát chi được xử lý tăng từ 21.012 món năm 2016 lên 37.296 món năm 2018, tăng 35,6%. Tỷ lệ khách hàng được hướng dẫn, xử lý hồ sơ trung bình ngày tăng từ 80% năm 2016 lên 96,7% năm 2018. Số hồ sơ yêu cầu bổ sung hoàn thiện từ 2 lần trở lên giảm từ 192 món năm 2016 xuống 158 món năm 2018, giảm 17,7%.

  3. Hiệu quả hướng dẫn qua dịch vụ công trực tuyến (DVC): Năm 2018, số hồ sơ bị từ chối thanh toán qua DVC là 107 món, chiếm 7,3% tổng số hồ sơ dịch vụ công ngân sách xã. Số hồ sơ bị từ chối từ 2 lần trở lên chiếm 14% tổng số hồ sơ bị từ chối, cho thấy hiệu quả hướng dẫn qua DVC còn hạn chế.

  4. Tỷ lệ tiền bị từ chối thanh toán giảm nhưng vẫn còn cao: Tỷ lệ tiền bị từ chối thanh toán qua kiểm soát chi giảm từ 14,46% năm 2016 xuống 7,29% năm 2018. Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn chiếm phần đáng kể trong tổng số tiền đề nghị thanh toán, phản ánh tồn tại sai sót về dự toán, mục lục ngân sách, chế độ định mức và hồ sơ thủ tục.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động hướng dẫn tuân thủ các quy định kiểm soát chi ngân sách xã tại KBNN Nghi Lộc đã có những tiến bộ rõ rệt trong giai đoạn 2016-2018, thể hiện qua tăng số lượng hồ sơ xử lý, tăng tỷ lệ khách hàng được hướng dẫn và giảm tỷ lệ hồ sơ phải bổ sung nhiều lần. Điều này phản ánh sự cải thiện về năng lực cán bộ kiểm soát chi, quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ thông tin.

Tuy nhiên, hiệu quả hướng dẫn qua dịch vụ công trực tuyến chưa đạt kỳ vọng, do hạn chế trong việc truyền tải thông tin và tương tác trực tiếp giữa cán bộ KBNN và khách hàng. Tỷ lệ hồ sơ bị từ chối thanh toán và số tiền bị từ chối vẫn còn cao cho thấy ý thức tuân thủ của một số đơn vị sử dụng ngân sách chưa đầy đủ, đồng thời tồn tại những khó khăn trong việc cập nhật và áp dụng các quy định pháp luật liên quan.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả nghiên cứu phù hợp với xu hướng nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách thông qua cải cách thủ tục hành chính, đào tạo cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin. Việc tổ chức các hội nghị khách hàng và tiếp dân trực tiếp tại KBNN Nghi Lộc được đánh giá là các biện pháp hiệu quả giúp tăng cường sự hiểu biết và tuân thủ của các đơn vị sử dụng ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng tăng số lượng hồ sơ xử lý, tỷ lệ khách hàng được hướng dẫn, tỷ lệ hồ sơ bị từ chối và số tiền bị từ chối thanh toán qua các năm, giúp minh họa rõ nét hiệu quả và những hạn chế còn tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật về kiểm soát chi ngân sách xã

    • Ban hành quy trình kiểm soát chi thống nhất, rõ ràng, bao gồm cả chi thường xuyên và chi đầu tư.
    • Thời gian thực hiện: 2019-2021.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ Tài chính phối hợp với các cơ quan liên quan.

  2. Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi ngân sách tại KBNN Nghi Lộc

    • Xây dựng quy trình kiểm soát chi minh bạch, đơn giản, rõ ràng về hồ sơ, thủ tục và trình tự xử lý.
    • Thời gian thực hiện: 2019-2020.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo KBNN Nghi Lộc.

  3. Nâng cao năng lực chuyên môn và phẩm chất đạo đức cán bộ kiểm soát chi

    • Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, cập nhật văn bản pháp luật mới.
    • Thường xuyên đánh giá, giám sát thái độ phục vụ khách hàng.
    • Thời gian thực hiện: liên tục từ 2019.
    • Chủ thể thực hiện: KBNN Nghi Lộc phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  4. Tăng cường tổ chức hội nghị khách hàng và tiếp nhận ý kiến phản hồi

    • Tổ chức định kỳ các hội nghị khách hàng để phổ biến chính sách, giải đáp vướng mắc.
    • Thu thập ý kiến để hoàn thiện quy trình, thủ tục.
    • Thời gian thực hiện: hàng quý.
    • Chủ thể thực hiện: KBNN Nghi Lộc.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong hướng dẫn và kiểm soát chi

    • Hoàn thiện hệ thống phần mềm tra cứu văn bản, hồ sơ kiểm soát chi.
    • Khuyến khích các đơn vị sử dụng ngân sách tham gia dịch vụ công trực tuyến.
    • Thời gian thực hiện: 2019-2022.
    • Chủ thể thực hiện: KBNN Nghi Lộc phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức Kho bạc Nhà nước các cấp

    • Nắm bắt các quy định, quy trình kiểm soát chi ngân sách xã, nâng cao hiệu quả công tác hướng dẫn và kiểm soát.

  2. Chủ tài khoản, kế toán các đơn vị sử dụng ngân sách xã

    • Hiểu rõ các quy định, thủ tục kiểm soát chi, nâng cao ý thức tuân thủ và chất lượng hồ sơ thanh toán.

  3. Cơ quan quản lý tài chính, ngân sách địa phương

    • Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện chính sách, tăng cường phối hợp với KBNN trong quản lý ngân sách xã.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành kinh tế phát triển, quản lý tài chính công

    • Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về kiểm soát chi ngân sách xã tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi ngân sách xã tại KBNN là gì?
    Kiểm soát chi ngân sách xã tại KBNN là quá trình thẩm định, kiểm tra, giám sát các khoản chi ngân sách xã theo quy định pháp luật nhằm đảm bảo chi đúng dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn và định mức.

  2. Tại sao cần nâng cao hiệu quả hướng dẫn tuân thủ các quy định kiểm soát chi?
    Việc nâng cao hiệu quả giúp giảm thiểu sai sót, gian lận, thất thoát ngân sách, đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, đồng thời tăng cường sự minh bạch và trách nhiệm giải trình trong quản lý tài chính công.

  3. Phương pháp nghiên cứu chính trong luận văn là gì?
    Luận văn sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích chuỗi thời gian, khảo sát ý kiến chuyên gia và người tham gia giao dịch tại KBNN Nghi Lộc để đánh giá thực trạng và hiệu quả hướng dẫn tuân thủ.

  4. Hiệu quả hướng dẫn qua dịch vụ công trực tuyến như thế nào?
    Hiệu quả còn hạn chế với tỷ lệ hồ sơ bị từ chối thanh toán chiếm khoảng 7,3% năm 2018, do hạn chế trong tương tác và truyền tải thông tin giữa cán bộ KBNN và khách hàng.

  5. Giải pháp quan trọng nhất để nâng cao hiệu quả hướng dẫn là gì?
    Hoàn thiện cơ chế chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường tổ chức hội nghị khách hàng được đánh giá là các giải pháp then chốt.

Kết luận

  • Chi ngân sách xã tại KBNN Nghi Lộc tăng trưởng ổn định, chiếm tỷ trọng cao trong tổng chi NSNN, đòi hỏi kiểm soát chặt chẽ và hiệu quả.
  • Hoạt động hướng dẫn tuân thủ các quy định kiểm soát chi ngân sách xã đã có tiến bộ rõ rệt qua các năm 2016-2018, thể hiện qua tăng số hồ sơ xử lý và giảm tỷ lệ hồ sơ bị từ chối.
  • Hiệu quả hướng dẫn qua dịch vụ công trực tuyến còn hạn chế, cần cải thiện để phù hợp với xu thế chuyển đổi số.
  • Các nhân tố ảnh hưởng gồm cơ chế chính sách, năng lực cán bộ KBNN, ý thức tuân thủ của đơn vị sử dụng ngân sách và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, tổ chức hội nghị khách hàng và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả hướng dẫn tuân thủ trong giai đoạn 2019-2025.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả thực hiện để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các đơn vị sử dụng ngân sách tích cực tham gia các chương trình đào tạo, hội nghị và ứng dụng dịch vụ công trực tuyến nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã.