Tổng quan nghiên cứu

Chất lượng đội ngũ giảng viên là yếu tố then chốt quyết định sự phát triển và uy tín của các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng. Tại Việt Nam, theo Đề án Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên giai đoạn 2019 – 2030, việc nâng cao chất lượng giảng viên được xem là nhiệm vụ trọng tâm nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên, trực thuộc UBND tỉnh Thái Nguyên, là trung tâm đào tạo giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục cho các cấp học mầm non, tiểu học và trung học cơ sở, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội khu vực miền núi phía Bắc. Tính đến tháng 6 năm 2020, đội ngũ giảng viên của trường gồm 7 tiến sĩ, 4 nghiên cứu sinh, 81 thạc sĩ, trong đó giảng viên có trình độ tiến sĩ chiếm khoảng 5,6%. Tuy nhiên, số lượng giảng viên có khả năng sử dụng ngoại ngữ trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học còn hạn chế, chỉ khoảng 50% có chứng chỉ theo chuẩn đề án. Chính sách đãi ngộ và cơ chế phát triển đội ngũ giảng viên chưa đồng bộ, chưa tạo động lực đủ mạnh để giảng viên tự học, nâng cao năng lực. Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng chất lượng đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên trong giai đoạn 2018-2020, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục trong bối cảnh hội nhập quốc tế và cách mạng công nghiệp 4.0. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả đào tạo, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho tỉnh Thái Nguyên và các tỉnh lân cận.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về chất lượng đội ngũ giảng viên trong các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng. Khái niệm giảng viên được hiểu là nhà giáo làm nhiệm vụ giảng dạy tại các cơ sở giáo dục cao đẳng, theo Luật Giáo dục 2019. Chất lượng đội ngũ giảng viên được đánh giá qua các tiêu chí chính gồm: phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn, năng lực giảng dạy, năng lực nghiên cứu khoa học và tham gia các hoạt động khác trong nhà trường. Lý thuyết về phẩm chất nhà giáo được tham chiếu từ Quy định về đạo đức nhà giáo (Quyết định số 16/2008/QĐ-BGDĐT), nhấn mạnh vai trò của phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, lối sống và tác phong làm việc. Mô hình năng lực chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp của giảng viên bao gồm trình độ học vấn, khả năng cập nhật kiến thức mới, kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin và ngoại ngữ, cũng như năng lực nghiên cứu khoa học. Ngoài ra, luận văn áp dụng lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ giảng viên, phân thành yếu tố chủ quan (cơ chế chính sách, đào tạo bồi dưỡng, cơ sở vật chất, nhận thức lãnh đạo) và yếu tố khách quan (toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, chính sách quốc gia).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo tổng kết của trường, các văn bản pháp luật như Luật Giáo dục 2019, Luật Viên chức 2010, Đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên giai đoạn 2019-2030, cùng các tài liệu khoa học liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát bằng bảng hỏi với 2 nhóm đối tượng: giảng viên và sinh viên của trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên, tiến hành vào tháng 7 năm 2020. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 100 giảng viên và 200 sinh viên, được chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích tần suất, phân tích nhân tố và hồi quy đa biến để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ giảng viên. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2020, bao gồm các bước thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu, viết báo cáo và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phẩm chất đạo đức và ý thức chính trị của giảng viên: Khoảng 90% giảng viên được đánh giá có phẩm chất đạo đức tốt, chấp hành nghiêm chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nước. Tuy nhiên, chỉ khoảng 65% giảng viên thường xuyên tham gia các hoạt động chính trị, xã hội và tự học nâng cao trình độ lý luận chính trị.

  2. Trình độ chuyên môn và năng lực giảng dạy: Tỷ lệ giảng viên có trình độ thạc sĩ trở lên chiếm khoảng 85%, trong đó tiến sĩ chiếm 5,6%. Khoảng 50% giảng viên có chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm và kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin cơ bản. Tỷ lệ giảng viên sử dụng thành thạo ngoại ngữ trong giảng dạy chỉ đạt khoảng 30%. Số giờ giảng viên vượt định mức trong 3 năm học 2018-2020 chiếm trung bình 15%, cho thấy áp lực công việc khá cao.

  3. Năng lực nghiên cứu khoa học: 100% giảng viên tham gia nghiên cứu khoa học, nhưng chủ yếu là các công trình cấp cơ sở, với khoảng 70% công trình chưa được công bố trên các tạp chí chuyên ngành uy tín. Số lượng đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường trong giai đoạn 2018-2020 đạt khoảng 40 đề tài, trong đó đề tài có tính ứng dụng thực tiễn chiếm 60%.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng giảng viên: Phân tích hồi quy cho thấy các yếu tố chủ quan như chính sách đãi ngộ, cơ chế sử dụng, đào tạo bồi dưỡng và cơ sở vật chất có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến chất lượng đội ngũ giảng viên (p < 0.05). Yếu tố khách quan như hội nhập quốc tế và chính sách quốc gia cũng đóng vai trò quan trọng nhưng ảnh hưởng gián tiếp qua các yếu tố chủ quan.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên có phẩm chất đạo đức và trình độ chuyên môn tương đối tốt, đáp ứng cơ bản yêu cầu đào tạo giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục. Tuy nhiên, tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ còn thấp so với yêu cầu phát triển bền vững, đồng thời năng lực ngoại ngữ và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy chưa cao, hạn chế khả năng tiếp cận tri thức quốc tế và đổi mới phương pháp giảng dạy. Áp lực giảng dạy vượt định mức cũng ảnh hưởng đến chất lượng công việc và nghiên cứu khoa học. So sánh với các trường cao đẳng sư phạm khác như Nghệ An, Hòa Bình và Thừa Thiên Huế, trường cần tăng cường đào tạo nâng cao trình độ tiến sĩ và bồi dưỡng kỹ năng ngoại ngữ, tin học cho giảng viên. Việc đầu tư cơ sở vật chất và chính sách đãi ngộ chưa đồng bộ là nguyên nhân chính gây hạn chế động lực và hiệu quả công tác giảng dạy, nghiên cứu. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố trình độ học vấn, tỷ lệ giảng viên có chứng chỉ ngoại ngữ, số giờ giảng vượt định mức và bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng với hệ số hồi quy tương ứng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch và tuyển chọn giảng viên theo hướng chuẩn hóa: Nhà trường cần xây dựng kế hoạch quy hoạch đội ngũ giảng viên với mục tiêu tăng tỷ lệ tiến sĩ lên ít nhất 15% trong vòng 5 năm tới. Việc tuyển chọn cần ưu tiên ứng viên có trình độ chuyên môn cao, kỹ năng ngoại ngữ và tin học tốt. Chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu và phòng Tổ chức cán bộ, thời gian triển khai từ năm 2022 đến 2026.

  2. Đẩy mạnh đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng giảng dạy hiện đại, ngoại ngữ, tin học và nghiên cứu khoa học định kỳ hàng năm. Khuyến khích giảng viên tham gia các chương trình đào tạo sau đại học trong và ngoài nước. Chủ thể thực hiện là phòng Đào tạo và Trung tâm Bồi dưỡng, với mục tiêu nâng tỷ lệ giảng viên có chứng chỉ ngoại ngữ đạt chuẩn lên 70% trong 3 năm.

  3. Hoàn thiện chính sách đãi ngộ, khen thưởng và kỷ luật: Xây dựng chính sách lương, thưởng phù hợp với năng lực và đóng góp của giảng viên, đặc biệt là các giảng viên có thành tích nghiên cứu khoa học và giảng dạy xuất sắc. Tăng cường các hình thức tôn vinh, tạo động lực phấn đấu cho giảng viên. Chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu phối hợp với UBND tỉnh Thái Nguyên, thực hiện trong giai đoạn 2022-2024.

  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị giảng dạy hiện đại: Nâng cấp phòng học, phòng thí nghiệm, trang bị thiết bị công nghệ thông tin, hệ thống mạng internet tốc độ cao để hỗ trợ giảng viên trong giảng dạy và nghiên cứu. Chủ thể thực hiện là Ban Quản lý dự án và phòng Hành chính - Kỹ thuật, với kế hoạch đầu tư trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và lãnh đạo các trường cao đẳng, đại học: Giúp xây dựng chiến lược phát triển đội ngũ giảng viên, hoạch định chính sách đào tạo, bồi dưỡng và đãi ngộ phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển giáo dục.

  2. Phòng Tổ chức cán bộ và phòng Đào tạo các cơ sở giáo dục: Là tài liệu tham khảo để thiết kế các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng viên, đồng thời xây dựng quy trình tuyển dụng và đánh giá hiệu quả công tác giảng dạy.

  3. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục: Nắm bắt được các tiêu chuẩn, yêu cầu về phẩm chất, năng lực chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp, từ đó chủ động nâng cao trình độ và phát triển nghề nghiệp.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục đại học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về chất lượng đội ngũ giảng viên, các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao chất lượng, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và luận văn tốt nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chất lượng đội ngũ giảng viên được đánh giá dựa trên những tiêu chí nào?
    Chất lượng được đánh giá qua phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn, năng lực giảng dạy, năng lực nghiên cứu khoa học và sự tham gia các hoạt động khác trong nhà trường. Ví dụ, giảng viên có trình độ thạc sĩ trở lên và thường xuyên cập nhật kiến thức mới được xem là có năng lực chuyên môn tốt.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến chất lượng giảng viên tại trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên?
    Các yếu tố chủ quan như chính sách đãi ngộ, cơ chế sử dụng, đào tạo bồi dưỡng và cơ sở vật chất có ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ nhất. Ví dụ, chính sách đãi ngộ chưa tương xứng làm giảm động lực phấn đấu của giảng viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực ngoại ngữ cho giảng viên?
    Tổ chức các khóa đào tạo ngoại ngữ chuyên sâu, khuyến khích giảng viên tham gia các chương trình đào tạo ở nước ngoài hoặc học trực tuyến. Một số trường đã áp dụng thành công mô hình đào tạo ngoại ngữ kết hợp với nghiên cứu khoa học.

  4. Tại sao nghiên cứu khoa học lại quan trọng đối với giảng viên?
    Nghiên cứu khoa học giúp giảng viên cập nhật kiến thức mới, nâng cao năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy, đồng thời đóng góp vào sự phát triển của ngành giáo dục. Ví dụ, giảng viên tham gia công bố bài báo khoa học trên tạp chí uy tín sẽ được đánh giá cao về năng lực.

  5. Nhà trường cần làm gì để cải thiện cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy?
    Cần đầu tư nâng cấp phòng học, trang thiết bị công nghệ thông tin, hệ thống mạng internet và các phòng thí nghiệm hiện đại. Ví dụ, trang bị máy chiếu, máy tính cấu hình cao và phần mềm hỗ trợ giảng dạy sẽ giúp giảng viên nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức.

Kết luận

  • Đội ngũ giảng viên trường Cao đẳng Sư phạm Thái Nguyên có phẩm chất đạo đức tốt, trình độ chuyên môn tương đối đáp ứng yêu cầu đào tạo, nhưng tỷ lệ tiến sĩ và năng lực ngoại ngữ còn thấp.
  • Năng lực nghiên cứu khoa học của giảng viên chủ yếu tập trung ở cấp cơ sở, chưa phát huy tối đa tiềm năng ứng dụng và công bố quốc tế.
  • Các yếu tố chủ quan như chính sách đãi ngộ, cơ chế sử dụng, đào tạo bồi dưỡng và cơ sở vật chất có ảnh hưởng quyết định đến chất lượng đội ngũ giảng viên.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm quy hoạch chuẩn hóa đội ngũ, tăng cường đào tạo bồi dưỡng, hoàn thiện chính sách đãi ngộ và đầu tư cơ sở vật chất hiện đại.
  • Nghiên cứu là cơ sở thực tiễn quan trọng để nhà trường và các cơ sở giáo dục khác xây dựng chiến lược phát triển đội ngũ giảng viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2022-2026, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp.

Call to action: Ban Giám hiệu và các phòng ban liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, góp phần phát triển bền vững nhà trường và ngành giáo dục.