Tổng quan nghiên cứu

Giải quyết việc làm là một trong những vấn đề cấp thiết không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn cầu, đặc biệt đối với nhóm thanh niên. Theo báo cáo của Cơ quan Thống kê Hàn Quốc năm 2017, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên trong độ tuổi 15-29 đạt 8%, gấp đôi tỷ lệ thất nghiệp trung bình cả nước. Tại Italy năm 2018, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên lên tới 30%, trong khi tại Hoa Kỳ, mặc dù có sự giảm tỷ lệ thất nghiệp nhờ các chính sách tạo việc làm mới, thách thức vẫn còn hiện hữu. Ở Việt Nam, mỗi năm có khoảng 1,2 - 1,6 triệu thanh niên bước vào tuổi lao động, trong đó tỷ lệ thanh niên tham gia hoạt động kinh tế tăng đều qua các năm 2008-2010, nhưng tỷ lệ thất nghiệp và thiếu việc làm vẫn gia tăng, đặc biệt ở khu vực đô thị.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách giải quyết việc làm cho thanh niên tại Quận Ba Đình, thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2015-2018. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả các chính sách hiện hành, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về lao động thanh niên tại địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần ổn định an ninh xã hội, phát triển kinh tế địa phương và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trẻ, đồng thời cung cấp cơ sở tham khảo cho các quận, huyện khác trên cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên chủ nghĩa duy vật biện chứng làm phương pháp luận, kết hợp với các lý thuyết về chính sách công và quản lý nhà nước trong lĩnh vực lao động và việc làm. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  • Mô hình chính sách giải quyết việc làm: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc tạo ra môi trường thuận lợi, sử dụng các công cụ chính sách như tín dụng, đào tạo nghề, khuyến khích doanh nghiệp và xuất khẩu lao động để tạo việc làm cho thanh niên.

  • Mô hình đào tạo nghề và phát triển nguồn nhân lực: Tập trung vào việc nâng cao chất lượng lao động thanh niên thông qua đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, dựa trên kinh nghiệm quốc tế như mô hình đào tạo nghề kép của CHLB Đức.

Các khái niệm chính bao gồm: việc làm, giải quyết việc làm, chính sách giải quyết việc làm, thanh niên (độ tuổi 16-30 theo Luật Thanh niên Việt Nam), và chính sách giải quyết việc làm cho thanh niên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập thông tin thứ cấp qua các số liệu thống kê, báo cáo của Quận Ba Đình, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cùng các văn bản pháp luật liên quan. Cỡ mẫu khảo sát gồm 200 thanh niên vay vốn tín dụng và 206 người tham gia xuất khẩu lao động trên địa bàn quận. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm đối tượng nghiên cứu.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá mức độ hài lòng của thanh niên đối với các chính sách. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2018, phù hợp với thời điểm Luật Tổ chức chính quyền địa phương có hiệu lực và các chính sách giải quyết việc làm được triển khai tại Quận Ba Đình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chính sách tín dụng hỗ trợ thanh niên tự tạo việc làm: Nguồn vốn vay Quỹ Quốc gia giải quyết việc làm được giao cho Quận Ba Đình năm 2016 là 613 tỷ đồng, đến cuối năm đã giải ngân 513 tỷ đồng cho gần 3.000 lượt thanh niên vay. Khảo sát 200 thanh niên cho thấy 78% hài lòng hoặc rất hài lòng với công tác phổ biến, tuyên truyền chính sách tín dụng; 77% hài lòng về hỗ trợ, giải quyết hồ sơ vay vốn.

  2. Chính sách đào tạo nghề: Số lượng thanh niên tham gia đào tạo nghề tại Quận Ba Đình tăng đều qua các năm 2015-2017, với 485 lượt học viên đào tạo dưới 3 tháng năm 2017, tăng 38% so với năm 2016. Đào tạo sơ cấp nghề tăng từ 537 lên 1.681 lượt học viên trong cùng giai đoạn. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy chính sách đào tạo nghề đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế và thị trường lao động.

  3. Chính sách khuyến khích phát triển doanh nghiệp và thu hút đầu tư: Quận Ba Đình đã cải thiện cơ sở hạ tầng, thực hiện cơ chế “một cửa liên thông” và công bố thủ tục hành chính trên trang thông tin điện tử. Tuy nhiên, khảo sát đánh giá dịch vụ công năm 2018 cho thấy chỉ có 64 lượt hồ sơ doanh nghiệp hài lòng, trong khi 87 lượt không hài lòng về quy định hồ sơ và 72 lượt không hài lòng về thời gian, chi phí. Điều này cho thấy cần cải cách thủ tục hành chính để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp phát triển và tạo việc làm.

  4. Chính sách xuất khẩu lao động: Từ 2015 đến 2017, Quận Ba Đình có 1.053 người đi xuất khẩu lao động, bình quân khoảng 350 người/năm. Khảo sát 206 người cho thấy 88% hài lòng hoặc rất hài lòng với công tác hỗ trợ xuất khẩu lao động của chính quyền địa phương.

Thảo luận kết quả

Việc thực hiện chính sách tín dụng và đào tạo nghề tại Quận Ba Đình đã góp phần tích cực vào việc tạo việc làm cho thanh niên, thể hiện qua tỷ lệ hài lòng cao và số lượng người tham gia tăng đều. Tuy nhiên, các hạn chế trong thủ tục hành chính và dịch vụ công vẫn là rào cản đối với doanh nghiệp, ảnh hưởng đến khả năng mở rộng sản xuất và tạo thêm việc làm. So với kinh nghiệm quốc tế như mô hình đào tạo nghề kép của CHLB Đức, Quận Ba Đình cần nâng cao chất lượng đào tạo nghề và tăng cường phối hợp giữa các cơ sở đào tạo và doanh nghiệp.

Chính sách xuất khẩu lao động tuy có hiệu quả nhưng số lượng người tham gia còn thấp so với tiềm năng, cần đẩy mạnh công tác tư vấn, đào tạo và quản lý người lao động đi làm việc ở nước ngoài để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và đảm bảo quyền lợi người lao động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện mức độ hài lòng của thanh niên về các chính sách tín dụng, đào tạo nghề, xuất khẩu lao động, cũng như biểu đồ tăng trưởng số lượng học viên đào tạo nghề qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền và phổ biến chính sách tín dụng nhằm nâng cao nhận thức và khả năng tiếp cận vốn vay của thanh niên, đặt mục tiêu tăng tỷ lệ thanh niên vay vốn lên 85% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND Quận Ba Đình phối hợp với Ngân hàng Chính sách Xã hội.

  2. Nâng cao chất lượng và đa dạng hóa các chương trình đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường lao động, đặc biệt chú trọng đào tạo nghề ngắn hạn và kỹ năng mềm, nhằm tăng tỷ lệ thanh niên có việc làm sau đào tạo lên 70% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội Quận Ba Đình phối hợp với các trung tâm đào tạo nghề.

  3. Cải cách thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng dịch vụ công tại bộ phận một cửa, giảm thời gian giải quyết hồ sơ xuống dưới 7 ngày làm việc, tăng tỷ lệ hài lòng của doanh nghiệp lên trên 80% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND Quận Ba Đình và các phòng ban liên quan.

  4. Mở rộng và nâng cao hiệu quả chính sách xuất khẩu lao động thông qua tăng cường tư vấn, đào tạo kỹ năng và quản lý người lao động, phấn đấu tăng số lượng người đi xuất khẩu lao động lên 500 người/năm trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Giới thiệu việc làm Quận Ba Đình phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Hà Nội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về lao động và việc làm tại các quận, huyện, thành phố để tham khảo kinh nghiệm thực tiễn và đề xuất chính sách phù hợp với địa phương.

  2. Các nhà nghiên cứu và học viên cao học chuyên ngành Chính sách công, Quản lý nhà nước nhằm hiểu rõ hơn về cơ sở lý luận và thực tiễn trong lĩnh vực giải quyết việc làm cho thanh niên.

  3. Doanh nghiệp và tổ chức hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực để nắm bắt các chính sách hỗ trợ, từ đó phối hợp hiệu quả trong việc đào tạo và tuyển dụng lao động trẻ.

  4. Các tổ chức đoàn thể, hội thanh niên và các cơ sở đào tạo nghề nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tư vấn, đào tạo và hỗ trợ thanh niên tìm kiếm việc làm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách tín dụng hỗ trợ thanh niên tự tạo việc làm được thực hiện như thế nào tại Quận Ba Đình?
    Chính quyền Quận Ba Đình phối hợp với Ngân hàng Chính sách Xã hội triển khai các điểm giao dịch lưu động tại 14 phường, tạo điều kiện thuận lợi cho thanh niên tiếp cận vốn vay. Nguồn vốn năm 2016 là 613 tỷ đồng, đã giải ngân 513 tỷ đồng cho gần 3.000 lượt vay.

  2. Hiệu quả của các chương trình đào tạo nghề cho thanh niên ra sao?
    Số lượng học viên tham gia đào tạo nghề tăng đều qua các năm 2015-2017, với tỷ lệ đào tạo sơ cấp nghề tăng mạnh nhất. Điều này giúp nâng cao kỹ năng và khả năng tìm kiếm việc làm của thanh niên trên địa bàn.

  3. Các thủ tục hành chính có ảnh hưởng thế nào đến việc phát triển doanh nghiệp và tạo việc làm?
    Khảo sát năm 2018 cho thấy nhiều doanh nghiệp chưa hài lòng về quy định hồ sơ, thời gian và chi phí thực hiện thủ tục hành chính. Việc cải cách thủ tục là cần thiết để tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, thúc đẩy tạo việc làm.

  4. Chính sách xuất khẩu lao động được triển khai như thế nào?
    Quận Ba Đình đã hỗ trợ hơn 1.000 người đi xuất khẩu lao động trong giai đoạn 2015-2017. Công tác tư vấn, đào tạo và quản lý người lao động được chú trọng nhằm đảm bảo quyền lợi và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giải quyết việc làm cho thanh niên trong tương lai?
    Cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và tổ chức đào tạo nghề, đồng thời cải thiện thủ tục hành chính và mở rộng các chính sách hỗ trợ tài chính, đào tạo kỹ năng, cũng như phát triển thị trường lao động linh hoạt.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về chính sách giải quyết việc làm cho thanh niên, tập trung nghiên cứu tại Quận Ba Đình giai đoạn 2015-2018.
  • Kết quả nghiên cứu cho thấy chính sách tín dụng, đào tạo nghề và xuất khẩu lao động được triển khai hiệu quả, góp phần tạo việc làm cho thanh niên.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại hạn chế trong thủ tục hành chính và dịch vụ công, ảnh hưởng đến môi trường đầu tư và phát triển doanh nghiệp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả chính sách, bao gồm cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng đào tạo nghề và mở rộng hỗ trợ xuất khẩu lao động.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý địa phương tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường phối hợp các chủ thể liên quan để phát huy tối đa nguồn lực thanh niên, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Học viên và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu này để xây dựng các chương trình, chính sách phù hợp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết việc làm cho thanh niên trong tương lai.