Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển giáo dục âm nhạc chuyên nghiệp tại Việt Nam, việc nâng cao chất lượng dạy học môn Ký - Xướng âm cho sinh viên cao đẳng sư phạm âm nhạc trở thành một yêu cầu cấp thiết. Trường Đại học Hạ Long, với hệ đào tạo cao đẳng sư phạm âm nhạc, đã và đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc cải tiến chương trình, giáo trình và phương pháp giảng dạy môn học này. Theo thống kê, môn Ký - Xướng âm được giảng dạy với tổng số 225 tiết trong 2 năm đầu, chiếm vị trí quan trọng trong chương trình đào tạo. Tuy nhiên, khảo sát thực tế cho thấy khoảng 16% sinh viên chưa nhận thức đúng tầm quan trọng của môn học, trong khi chỉ 50% sinh viên thường xuyên luyện tập tại nhà. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Ký - Xướng âm, tập trung vào việc điều chỉnh chương trình, giáo trình và đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với năng lực và đặc điểm sinh viên trường Đại học Hạ Long từ năm 2013 đến nay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả đào tạo giáo viên âm nhạc, góp phần phát triển nền giáo dục âm nhạc toàn diện tại khu vực Bắc Bộ và cả nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phương pháp dạy học âm nhạc, đặc biệt là môn Ký - Xướng âm. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới: Theo Thái Duy Tuyên, phương pháp dạy học là hệ thống hành động có mục đích của giáo viên nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và thực hành của học sinh, đảm bảo lĩnh hội nội dung học vấn. Trong âm nhạc, phương pháp này bao gồm thuyết trình, thị phạm, kết hợp lý thuyết với thực hành và hướng dẫn luyện tập.

  • Mô hình phương pháp dạy học âm nhạc hiện đại: Bao gồm các phương pháp như dạy học nêu vấn đề, dạy học theo dự án, dạy học khám phá, sử dụng phương tiện dạy học đa phương tiện, kiểm tra đánh giá liên tục và trình bày tác phẩm âm nhạc. Mô hình này nhấn mạnh tính tích cực, sáng tạo và tương tác trong quá trình học.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: Ký - Xướng âm (Solfège), Xướng âm (đọc nhạc thành âm thanh), Ký âm (ghi âm thành ký hiệu nhạc), phương pháp dạy học âm nhạc, và các thuật ngữ liên quan đến cao độ, trường độ, tiết tấu, nhịp điệu, sắc thái âm nhạc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp sau:

  • Phân tích, tổng hợp và so sánh: Nghiên cứu các tài liệu, giáo trình Ký - Xướng âm đang sử dụng tại Trường Đại học Hạ Long và các cơ sở đào tạo âm nhạc lớn trong nước như Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam.

  • Điều tra thực tiễn: Thu thập dữ liệu qua phiếu khảo sát ý kiến sinh viên năm thứ nhất và thứ hai về nhận thức, thái độ, phương pháp học tập và hiệu quả học môn Ký - Xướng âm.

  • Thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm giảng dạy tại Trường Đại học Hạ Long, đánh giá kết quả học tập của sinh viên qua các học phần Ký - Xướng âm.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng 100 sinh viên, được chọn ngẫu nhiên từ các lớp cao đẳng sư phạm âm nhạc. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá hiệu quả dựa trên kết quả học tập và phản hồi của sinh viên. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2013 đến 2017, tập trung tại Trường Đại học Hạ Long.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khả năng tiếp thu và thái độ học tập của sinh viên: Khoảng 84% sinh viên nhận thức môn Ký - Xướng âm là quan trọng hoặc rất quan trọng. Tuy nhiên, chỉ 50% sinh viên thường xuyên luyện tập môn học tại nhà, 48% luyện tập ít và 5% có kết quả học tập yếu. Tỷ lệ sinh viên đạt loại giỏi và khá chiếm khoảng 47%, còn lại trung bình và yếu chiếm 53%.

  2. Phương pháp giảng dạy hiện tại: Giảng viên chủ yếu sử dụng các phương pháp truyền thống như thuyết trình (dùng lời giải thích) và thị phạm (làm mẫu). Phương pháp kết hợp lý thuyết với thực hành và hướng dẫn luyện tập được áp dụng nhưng chưa đồng bộ và chưa phát huy tối đa hiệu quả. Sinh viên đánh giá 92% cho rằng phương pháp thực hành luyện tập là hiệu quả nhất.

  3. Chương trình và giáo trình: Môn Ký - Xướng âm được giảng dạy trong 4 học phần với tổng 225 tiết, sử dụng nhiều giáo trình khác nhau như của Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương, Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam và Nhạc viện Hà Nội. Tuy nhiên, các giáo trình chưa được điều chỉnh phù hợp hoàn toàn với đặc điểm năng lực và năng khiếu của sinh viên Đại học Hạ Long, dẫn đến khó khăn trong tiếp thu.

  4. Cơ sở vật chất và môi trường học tập: Trang thiết bị phục vụ giảng dạy như phòng học, máy móc, đàn nhạc đã được cải thiện nhưng vẫn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu nâng cao chất lượng dạy học. Hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ âm nhạc và các cuộc thi biểu diễn còn hạn chế, ảnh hưởng đến sự hứng thú và phát triển kỹ năng của sinh viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự cần thiết phải đổi mới toàn diện về nội dung chương trình, giáo trình và phương pháp giảng dạy môn Ký - Xướng âm tại Trường Đại học Hạ Long. Việc sinh viên chưa thường xuyên luyện tập và chưa nhận thức đầy đủ vai trò của môn học phản ánh hạn chế trong việc truyền đạt tầm quan trọng và tạo động lực học tập. So sánh với các nghiên cứu tại các cơ sở đào tạo âm nhạc hàng đầu trong nước, việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, thực hành nhiều hơn và sử dụng giáo trình phù hợp đã giúp nâng cao hiệu quả học tập rõ rệt.

Việc sử dụng biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sinh viên theo mức độ yêu thích và kết quả học tập sẽ minh họa rõ nét sự phân bố năng lực và thái độ học tập. Bảng so sánh các phương pháp giảng dạy hiện tại và đề xuất cũng giúp làm rõ điểm mạnh, điểm yếu và hướng cải tiến.

Ngoài ra, việc đầu tư trang thiết bị hiện đại và tổ chức các hoạt động ngoại khóa sẽ tạo môi trường học tập năng động, kích thích sự sáng tạo và phát triển kỹ năng thực hành cho sinh viên. Kết quả nghiên cứu khẳng định rằng sự phối hợp đồng bộ giữa chương trình, giáo trình, phương pháp và môi trường học tập là yếu tố quyết định nâng cao chất lượng đào tạo môn Ký - Xướng âm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Điều chỉnh và bổ sung chương trình, giáo trình

    • Tổ chức rà soát, chọn lọc và điều chỉnh nội dung giáo trình phù hợp với năng lực sinh viên Đại học Hạ Long, giảm tải các phần quá khó, tăng cường bài tập thực hành.
    • Áp dụng giáo trình chuẩn hóa theo hướng “mềm và mở”, kết hợp các giáo trình của Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung ương và Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam.
    • Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm học, do Bộ môn và Khoa Sư phạm Âm nhạc chủ trì.

  2. Đổi mới phương pháp giảng dạy

    • Tăng cường áp dụng phương pháp dạy học tích cực, chú trọng thực hành luyện tập, kết hợp thuyết trình, thị phạm và hướng dẫn tự học.
    • Tổ chức các buổi workshop, hội thảo chuyên đề về phương pháp dạy học Ký - Xướng âm hiện đại cho giảng viên.
    • Thời gian thực hiện: liên tục trong các học kỳ, do giảng viên và Ban giám hiệu phối hợp.

  3. Nâng cao năng lực chuyên môn của giảng viên

    • Khuyến khích giảng viên tham gia các khóa đào tạo nâng cao, hội thảo trong và ngoài nước về phương pháp dạy học âm nhạc.
    • Tạo điều kiện cho giảng viên nghiên cứu khoa học, biên soạn giáo án chuẩn hóa và đổi mới nội dung giảng dạy.
    • Thời gian thực hiện: kế hoạch 2-3 năm, do Nhà trường và Khoa tổ chức.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và môi trường học tập

    • Đầu tư trang thiết bị hiện đại như máy đánh nhịp điện tử, đàn piano, thiết bị nghe nhìn phục vụ giảng dạy và luyện tập.
    • Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ âm nhạc, cuộc thi xướng âm để tăng cường sự hứng thú và kỹ năng thực hành cho sinh viên.
    • Thời gian thực hiện: trong 2 năm, do Ban quản lý cơ sở vật chất và Khoa phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên âm nhạc tại các trường cao đẳng, đại học

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp dạy học Ký - Xướng âm hiện đại, điều chỉnh giáo trình phù hợp với đặc điểm sinh viên.
    • Use case: Cải tiến chương trình giảng dạy, nâng cao hiệu quả đào tạo.

  2. Sinh viên ngành sư phạm âm nhạc

    • Lợi ích: Hiểu rõ tầm quan trọng của môn Ký - Xướng âm, phương pháp học tập hiệu quả, nâng cao kỹ năng thực hành.
    • Use case: Tự rèn luyện, chuẩn bị tốt cho công tác giảng dạy sau này.

  3. Nhà quản lý giáo dục và cán bộ xây dựng chương trình đào tạo

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng, đề xuất chính sách và kế hoạch phát triển đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế và xu hướng phát triển.

  4. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực giáo dục âm nhạc

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm về dạy học Ký - Xướng âm.
    • Use case: Phát triển nghiên cứu sâu hơn, mở rộng ứng dụng trong đào tạo âm nhạc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Môn Ký - Xướng âm có vai trò gì trong đào tạo âm nhạc?
    Môn học giúp sinh viên phát triển kỹ năng đọc và ghi nhạc, là nền tảng để học các môn chuyên ngành khác như thanh nhạc, nhạc cụ, hòa âm. Ví dụ, sinh viên có thể tự xướng âm giai điệu chính xác mà không cần nhạc cụ hỗ trợ.

  2. Tại sao sinh viên thường không luyện tập thường xuyên môn Ký - Xướng âm?
    Nguyên nhân chính là do chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng và phương pháp học chưa hấp dẫn. Khảo sát cho thấy chỉ 50% sinh viên luyện tập thường xuyên, phần còn lại luyện tập ít hoặc không đều.

  3. Phương pháp giảng dạy nào hiệu quả nhất cho môn Ký - Xướng âm?
    Phương pháp thực hành luyện tập kết hợp với thị phạm và thuyết trình được đánh giá cao. Sinh viên cho biết 92% thấy phương pháp thực hành luyện tập giúp tiếp thu tốt hơn.

  4. Làm thế nào để điều chỉnh giáo trình phù hợp với sinh viên Đại học Hạ Long?
    Cần giảm tải các phần quá khó, tăng cường bài tập thực hành, kết hợp các giáo trình chuẩn hóa và tham khảo các giáo trình quốc tế, đồng thời điều chỉnh linh hoạt theo năng lực sinh viên.

  5. Những cải tiến nào cần thiết để nâng cao chất lượng dạy học môn Ký - Xướng âm?
    Bao gồm đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao năng lực giảng viên, cải thiện cơ sở vật chất, tổ chức hoạt động ngoại khóa và điều chỉnh chương trình, giáo trình phù hợp với đặc điểm sinh viên.

Kết luận

  • Môn Ký - Xướng âm giữ vai trò then chốt trong đào tạo sinh viên sư phạm âm nhạc, là nền tảng cho các môn học chuyên ngành khác.
  • Thực trạng dạy học tại Trường Đại học Hạ Long còn nhiều hạn chế về chương trình, giáo trình, phương pháp và cơ sở vật chất.
  • Sinh viên có thái độ tích cực nhưng chưa đều trong việc luyện tập và tiếp thu môn học.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ gồm điều chỉnh chương trình, đổi mới phương pháp, nâng cao năng lực giảng viên và cải thiện môi trường học tập.
  • Tiếp tục triển khai thực nghiệm và đánh giá hiệu quả các biện pháp trong các năm học tiếp theo, đồng thời kêu gọi sự hỗ trợ từ các cấp quản lý và nhà trường để nâng cao chất lượng đào tạo âm nhạc.

Hành động ngay hôm nay để góp phần phát triển nền giáo dục âm nhạc chuyên nghiệp, nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên âm nhạc cho tương lai!