Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới quản lý bệnh viện công lập tại Việt Nam, việc xác lập mối liên hệ hiệu quả giữa các tổ chức khoa học và công nghệ (KH&CN) trong bệnh viện với các đối tác bên ngoài trở thành một vấn đề cấp thiết. Từ năm 2010 đến 2018, nhiều bệnh viện công lập, điển hình là Bệnh viện Bạch Mai, đã thực hiện chính sách tự chủ theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP và các văn bản liên quan, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu và ứng dụng KH&CN. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy các mối liên kết giữa tổ chức KH&CN trong bệnh viện với các đối tác trong và ngoài bệnh viện còn lỏng lẻo, thiếu hiệu quả, chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển chuyên môn và đổi mới công nghệ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp xây dựng mối liên kết linh hoạt, hiệu quả giữa tổ chức KH&CN tại bệnh viện công lập với các đối tác theo hướng tự chủ, góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và phát triển y tế chất lượng cao. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Bệnh viện Bạch Mai và một số bệnh viện khu vực miền Bắc trong giai đoạn 2010-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện hiệu quả hoạt động KH&CN, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, đồng thời góp phần giảm áp lực tài chính cho ngân sách nhà nước thông qua việc tăng cường hợp tác đa chiều.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tổ chức KH&CN, chính sách tự chủ và mô hình liên kết hợp tác trong lĩnh vực y tế. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  1. Lý thuyết chính sách công: Theo định nghĩa của Vũ Cao Đàm, chính sách là tập hợp biện pháp được thể chế hóa nhằm kích thích động cơ hoạt động của nhóm xã hội chủ chốt, trong đó có tổ chức KH&CN, để thực hiện mục tiêu phát triển hệ thống. Lý thuyết này giúp phân tích vai trò của chính sách tự chủ trong việc tạo điều kiện cho các tổ chức KH&CN hoạt động hiệu quả và liên kết với các đối tác.

  2. Mô hình tổ chức KH&CN: Dựa trên phân loại của Vũ Cao Đàm, tổ chức KH&CN bao gồm tổ chức nghiên cứu và triển khai (NC&TK) và doanh nghiệp KH&CN, với các mô hình tổ chức khác nhau từ mô hình cổ điển đến mô hình doanh nghiệp KH&CN kéo dài chức năng nghiên cứu. Mô hình này giúp hiểu rõ cấu trúc và chức năng của các tổ chức KH&CN trong bệnh viện và cách thức liên kết với các đối tác.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: chính sách, công nghệ, tổ chức KH&CN, nghiên cứu và triển khai, tự chủ, mối liên hệ hợp tác, năng lực quản lý bệnh viện. Đặc biệt, khái niệm tự chủ được phân tích theo các tiêu chí về hoạt động KH&CN, tài chính, quản lý nhân sự và hợp tác quốc tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ báo cáo chính thức của Bộ Y tế, các văn bản pháp luật liên quan đến tự chủ bệnh viện (Nghị định 43/2006/NĐ-CP, Nghị định 16/2015/NĐ-CP), tài liệu nghiên cứu khoa học, báo cáo hoạt động của Bệnh viện Bạch Mai, phỏng vấn sâu với lãnh đạo và cán bộ quản lý bệnh viện.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích nội dung, tổng hợp, so sánh dữ liệu thực trạng hoạt động KH&CN và mối liên kết hợp tác; đánh giá các yếu tố tác động và hạn chế; sử dụng số liệu thống kê về số lượng đề tài nghiên cứu, mức độ tự chủ tài chính, cơ cấu tổ chức và nhân lực.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung khảo sát giai đoạn 2010-2018, trong đó có phân tích chi tiết các chính sách tự chủ và thực trạng hoạt động KH&CN tại Bệnh viện Bạch Mai trong 5 năm gần nhất.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các tổ chức KH&CN trực thuộc Bệnh viện Bạch Mai, các đối tác trong và ngoài bệnh viện, cùng với các chuyên gia quản lý y tế được phỏng vấn sâu nhằm thu thập thông tin định tính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ tự chủ tài chính và hoạt động KH&CN tại Bệnh viện Bạch Mai: Từ năm 2010 đến 2017, Bệnh viện Bạch Mai đã đảm bảo tự chủ chi thường xuyên, với hơn 1.900 giường bệnh và trên 2.500 cán bộ viên chức, trong đó gần 800 cán bộ trình độ sau đại học. Số lượng đề tài nghiên cứu ứng dụng tăng đều, trung bình mỗi năm có khoảng 5 đề tài cấp nhà nước, 20 đề tài cấp Bộ và 200 đề tài cấp cơ sở. Tỷ lệ các đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên trong ngành y tế tăng từ 1,3% năm 2013 lên 4,2% năm 2017.

  2. Thực trạng mối liên kết giữa tổ chức KH&CN trong bệnh viện với các đối tác: Mối liên kết hiện còn lỏng lẻo, thiếu đầu mối quản lý thống nhất, dẫn đến hoạt động KH&CN diễn ra rời rạc, chưa phát huy hiệu quả. Các đối tác bên ngoài gồm trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp KH&CN và các tổ chức tài chính có nhu cầu hợp tác đa dạng nhưng chưa được đáp ứng đầy đủ.

  3. Hạn chế về chính sách và tổ chức: Các văn bản pháp luật hiện nay chủ yếu tập trung vào tự chủ tài chính, chưa có quy định rõ ràng về liên kết KH&CN. Bệnh viện thiếu đơn vị trung gian làm đầu mối liên kết, chính sách đãi ngộ và thu hút nhân lực còn hạn chế, gây khó khăn trong việc duy trì và phát triển các hoạt động nghiên cứu.

  4. Năng lực quản lý và nhu cầu thực tiễn: Ban lãnh đạo bệnh viện có năng lực quản lý tốt nhưng chưa có cơ chế quản lý chuyên biệt cho hoạt động liên kết KH&CN. Nhu cầu giữa các bên trong và ngoài bệnh viện về hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và đào tạo rất lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực kỹ thuật cao như gen trị liệu, phẫu thuật tim mạch, ung bướu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của hạn chế trong mối liên kết là do thiếu sự thống nhất trong quản lý, thiếu đầu mối liên kết chuyên trách và các rào cản về chính sách pháp luật chưa được tháo gỡ. So với các nghiên cứu trước đây tập trung chủ yếu vào tự chủ tài chính, nghiên cứu này mở rộng phạm vi sang lĩnh vực KH&CN, góp phần làm rõ vai trò của tự chủ trong việc thúc đẩy liên kết hợp tác.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ các đơn vị tự chủ tài chính theo năm, bảng tổng hợp số lượng đề tài nghiên cứu và sơ đồ tổ chức hiện tại của Bệnh viện Bạch Mai. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng mô hình tổ chức trung gian làm đầu mối liên kết, cải thiện chính sách hỗ trợ và thu hút nguồn nhân lực đa dạng, linh hoạt.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để các bệnh viện công lập nâng cao hiệu quả hoạt động KH&CN, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và phát triển bền vững hệ thống y tế công lập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Thiết lập đơn vị trung gian làm đầu mối liên kết: Thành lập Viện hoặc Trung tâm nghiên cứu KH&CN trực thuộc bệnh viện, có chức năng quản lý, điều phối các hoạt động nghiên cứu và hợp tác với các đối tác trong và ngoài bệnh viện. Thời gian thực hiện trong vòng 1-2 năm, do Ban Giám đốc bệnh viện chủ trì.

  2. Cải thiện chính sách tự chủ theo hướng mở rộng quyền tự chủ cho tổ chức KH&CN: Đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động liên kết, ký kết hợp đồng nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và huy động nguồn lực tài chính. Thời gian thực hiện 2-3 năm, phối hợp với Bộ Y tế và Bộ Khoa học & Công nghệ.

  3. Thu hút và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Xây dựng chính sách đãi ngộ, đào tạo liên tục và tạo môi trường làm việc sáng tạo, linh hoạt nhằm giữ chân và thu hút các nhà khoa học, chuyên gia trong lĩnh vực y tế và KH&CN. Thời gian thực hiện liên tục, do bệnh viện và các cơ sở đào tạo phối hợp thực hiện.

  4. Đa dạng hóa cơ cấu tổ chức và mô hình hợp tác: Áp dụng mô hình doanh nghiệp KH&CN, xí nghiệp vệ tinh (spin-off) để thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đồng thời phát triển các mô hình hợp tác công - tư trong lĩnh vực y tế. Thời gian thực hiện 3-5 năm, do bệnh viện phối hợp với các doanh nghiệp và quỹ đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý bệnh viện công lập: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động KH&CN và tự chủ, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý và hợp tác.

  2. Cán bộ nghiên cứu và chuyên gia KH&CN trong lĩnh vực y tế: Hiểu rõ cơ chế liên kết, chính sách tự chủ và các mô hình tổ chức để phát huy tối đa năng lực nghiên cứu và ứng dụng công nghệ mới.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về y tế và khoa học công nghệ: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động KH&CN trong bệnh viện công lập, thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực y tế và công nghệ: Nắm bắt nhu cầu hợp tác, cơ hội đầu tư và phát triển sản phẩm công nghệ y tế, từ đó xây dựng các mô hình hợp tác hiệu quả với bệnh viện công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần xác lập mối liên hệ giữa tổ chức KH&CN trong bệnh viện với các đối tác?
    Mối liên hệ này giúp tăng cường hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, nâng cao chất lượng dịch vụ y tế và phát triển bền vững bệnh viện theo hướng tự chủ.

  2. Các rào cản chính trong việc xây dựng mối liên hệ hiện nay là gì?
    Chủ yếu là thiếu đầu mối quản lý thống nhất, chính sách pháp luật chưa đầy đủ về liên kết KH&CN, hạn chế về nguồn lực và năng lực quản lý.

  3. Mô hình tổ chức nào phù hợp để thúc đẩy liên kết KH&CN tại bệnh viện công lập?
    Mô hình Viện hoặc Trung tâm nghiên cứu trực thuộc bệnh viện làm đầu mối liên kết, kết hợp với mô hình doanh nghiệp KH&CN và xí nghiệp vệ tinh để thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý trong hoạt động KH&CN?
    Thông qua đào tạo chuyên sâu, xây dựng quy chế quản lý rõ ràng, áp dụng công nghệ quản lý hiện đại và tăng cường phối hợp giữa các phòng ban, đối tác.

  5. Chính sách tự chủ ảnh hưởng thế nào đến hoạt động KH&CN tại bệnh viện?
    Tự chủ tạo điều kiện cho bệnh viện chủ động trong việc xác định nhiệm vụ, huy động nguồn lực, ký kết hợp đồng nghiên cứu và hợp tác quốc tế, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động KH&CN.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng và các hạn chế trong mối liên kết giữa tổ chức KH&CN tại bệnh viện công lập với các đối tác theo hướng tự chủ, đặc biệt tại Bệnh viện Bạch Mai.
  • Đã đề xuất các giải pháp thiết lập đơn vị trung gian làm đầu mối liên kết, cải thiện chính sách tự chủ, thu hút nguồn nhân lực và đa dạng hóa mô hình tổ chức.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung cơ sở lý luận và thực tiễn cho quản lý KH&CN trong bệnh viện công lập, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao chất lượng y tế.
  • Tiếp theo, cần triển khai thí điểm các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp với thực tiễn từng bệnh viện.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, bệnh viện và đối tác cùng phối hợp thực hiện để phát huy tối đa tiềm năng KH&CN trong lĩnh vực y tế công lập.