Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh giáo dục đại học Việt Nam đang hướng tới nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, việc tổ chức giám sát hoạt động giảng dạy của giảng viên đóng vai trò then chốt. Theo báo cáo của ngành giáo dục, chất lượng giảng dạy ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả học tập của sinh viên và sự phát triển nghề nghiệp của giảng viên. Tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, hoạt động giám sát hiện nay chủ yếu dừng lại ở việc kiểm tra tiến độ và đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chưa phát huy hết vai trò hỗ trợ phát triển nghề nghiệp giảng viên. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng tổ chức giám sát hoạt động giảng dạy theo tiếp cận phát triển nghề nghiệp của giảng viên tại trường, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả công tác giám sát, góp phần cải thiện chất lượng đào tạo. Nghiên cứu tập trung vào năm học 2018-2019, với phạm vi không gian tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục, đồng thời hỗ trợ giảng viên phát triển năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đại học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển nghề nghiệp giảng viên đại học. Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có định hướng của chủ thể quản lý lên khách thể nhằm đạt mục tiêu tổ chức, bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Giám sát trong giáo dục là hoạt động hỗ trợ, hướng dẫn và đánh giá nhằm cải thiện chất lượng giảng dạy, không chỉ đơn thuần là kiểm tra mà còn là công cụ phát triển nghề nghiệp cho giảng viên. Các mô hình giám sát được áp dụng gồm mô hình lâm sàng, mô hình hợp tác, mô hình huấn luyện đồng cấp và mô hình tự phản ánh. Các khái niệm chính bao gồm: giám sát hoạt động giảng dạy, phát triển nghề nghiệp giảng viên, quản lý hành chính và quản lý chuyên môn trong giáo dục đại học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả thu thập, phân tích và tổng hợp các tài liệu chuyên ngành, văn bản pháp luật liên quan đến giám sát và phát triển nghề nghiệp giảng viên. Về thực tiễn, nghiên cứu tiến hành khảo sát bằng phiếu hỏi với đối tượng là giảng viên và cán bộ quản lý tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, với cỡ mẫu khoảng 150 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Bên cạnh đó, phỏng vấn sâu được thực hiện với cán bộ quản lý và giảng viên nhằm làm rõ các vấn đề liên quan đến tổ chức giám sát. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm học 2018-2019. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phương pháp phân tích định lượng và định tính, sử dụng phần mềm thống kê để phân tích số liệu khảo sát và mã hóa nội dung phỏng vấn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò giám sát: Khoảng 78% giảng viên và cán bộ quản lý nhận thức giám sát không chỉ là kiểm tra mà còn là công cụ hỗ trợ phát triển nghề nghiệp. Tuy nhiên, 22% còn lại vẫn xem giám sát như một hình thức kiểm tra hành chính đơn thuần.

  2. Thực trạng tổ chức giám sát: 65% giảng viên cho biết hoạt động giám sát tại trường chủ yếu tập trung vào quản lý hành chính như kiểm tra giờ giảng và sĩ số lớp, trong khi chỉ 40% đánh giá cao các hoạt động giám sát chuyên môn và phát triển nghề nghiệp.

  3. Mối quan hệ giữa giám sát và phát triển nghề nghiệp: Có sự tương quan tích cực với hệ số tương quan khoảng 0.62 giữa việc tổ chức giám sát hiệu quả và mức độ phát triển nghề nghiệp của giảng viên, thể hiện qua sự cải thiện kỹ năng giảng dạy và nâng cao trình độ chuyên môn.

  4. Yếu tố ảnh hưởng: Các yếu tố như năng lực giám sát viên, cơ chế chính sách chưa đồng bộ và thái độ của giảng viên đối với giám sát ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả tổ chức giám sát, với 54% giảng viên cho rằng cần nâng cao năng lực giám sát viên và 48% đề xuất cải thiện chính sách hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức về giám sát đã có sự chuyển biến tích cực, phù hợp với quan điểm hiện đại về giám sát trong giáo dục, không chỉ là kiểm tra mà còn là hỗ trợ phát triển nghề nghiệp. Tuy nhiên, thực tế tổ chức giám sát tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội vẫn thiên về quản lý hành chính, chưa khai thác hiệu quả vai trò phát triển chuyên môn cho giảng viên. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như nghiên cứu tại Indonesia và Ethiopia, cũng cho thấy sự cần thiết của việc nâng cao năng lực giám sát viên và xây dựng cơ chế giám sát hợp tác, nhân văn. Việc sử dụng các mô hình giám sát lâm sàng, hợp tác và huấn luyện đồng cấp được khuyến nghị nhằm tạo môi trường giám sát tích cực, thúc đẩy sự phát triển nghề nghiệp liên tục cho giảng viên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức và thực trạng giám sát, bảng phân tích tương quan giữa giám sát và phát triển nghề nghiệp, giúp minh họa rõ nét các mối quan hệ và mức độ ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức và năng lực giám sát viên: Triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng giám sát lâm sàng, hợp tác và huấn luyện đồng cấp cho đội ngũ giám sát viên trong vòng 12 tháng tới, do Phòng Đào tạo phối hợp với Khoa Quản lý giáo dục thực hiện.

  2. Xây dựng và hoàn thiện cơ chế chính sách giám sát: Ban hành quy định rõ ràng về vai trò, trách nhiệm và quyền lợi của giám sát viên và giảng viên trong hoạt động giám sát, đảm bảo tính pháp chế và khuyến khích sự tham gia tích cực, hoàn thành trong 6 tháng, do Ban Giám hiệu chủ trì.

  3. Đa dạng hóa phương pháp giám sát: Áp dụng đồng thời các phương pháp giám sát lâm sàng, huấn luyện nhận thức, cố vấn và tự phản ánh nhằm tạo môi trường giám sát thân thiện, hỗ trợ phát triển nghề nghiệp, triển khai thí điểm trong năm học tiếp theo.

  4. Lưu trữ và sử dụng kết quả giám sát hợp lý: Thiết lập hệ thống lưu trữ kết quả giám sát tập trung, bảo mật và sử dụng làm căn cứ xây dựng kế hoạch phát triển cá nhân cho giảng viên, tránh công khai gây áp lực không cần thiết, thực hiện trong 3 tháng tới, do Phòng Quản lý Đào tạo phối hợp với các Khoa thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục đại học: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp tổ chức giám sát hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản lý và phát triển đội ngũ giảng viên.

  2. Giảng viên đại học: Nhận thức về lợi ích của giám sát trong phát triển nghề nghiệp, từ đó chủ động tham gia và cải thiện kỹ năng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về giám sát hoạt động giảng dạy, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định về giám sát và phát triển nghề nghiệp giảng viên phù hợp với thực tiễn và xu hướng hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giám sát hoạt động giảng dạy là gì và tại sao quan trọng?
    Giám sát hoạt động giảng dạy là quá trình hỗ trợ, đánh giá và hướng dẫn giảng viên nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. Nó quan trọng vì giúp phát hiện và khắc phục kịp thời các tồn tại, đồng thời thúc đẩy phát triển nghề nghiệp liên tục cho giảng viên.

  2. Phương pháp giám sát nào hiệu quả nhất trong giáo dục đại học?
    Các phương pháp giám sát lâm sàng, hợp tác, huấn luyện đồng cấp và tự phản ánh được đánh giá cao vì tạo môi trường hỗ trợ, thân thiện và phát triển kỹ năng chuyên môn cho giảng viên.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực giám sát viên?
    Thông qua các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng quan sát, phản hồi, tư vấn và xây dựng mối quan hệ hợp tác với giảng viên, đồng thời cập nhật kiến thức về quản lý giáo dục và phát triển nghề nghiệp.

  4. Kết quả giám sát được sử dụng như thế nào để phát triển giảng viên?
    Kết quả giám sát được lưu trữ và phân tích để xây dựng kế hoạch phát triển cá nhân, tổ chức các hoạt động bồi dưỡng phù hợp, đồng thời làm cơ sở đánh giá năng lực và thăng tiến nghề nghiệp.

  5. Làm sao để giảng viên không cảm thấy áp lực khi bị giám sát?
    Cần xây dựng văn hóa giám sát mang tính hỗ trợ, không phán xét, tạo môi trường an toàn để giảng viên chia sẻ khó khăn và nhận được sự giúp đỡ, đồng thời minh bạch về mục đích và quy trình giám sát.

Kết luận

  • Giám sát hoạt động giảng dạy tại Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội còn tập trung nhiều vào quản lý hành chính, chưa phát huy hết vai trò phát triển nghề nghiệp giảng viên.
  • Nhận thức của giảng viên và cán bộ quản lý về giám sát đã có chuyển biến tích cực, nhưng cần nâng cao hơn nữa về phương pháp và thái độ thực hiện.
  • Các yếu tố như năng lực giám sát viên, cơ chế chính sách và thái độ giảng viên ảnh hưởng lớn đến hiệu quả giám sát.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ, bao gồm đào tạo giám sát viên, hoàn thiện chính sách, đa dạng hóa phương pháp giám sát và sử dụng kết quả giám sát hợp lý.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho việc nâng cao chất lượng đào tạo đại học thông qua tổ chức giám sát hiệu quả, góp phần phát triển nghề nghiệp bền vững cho giảng viên.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị quản lý giáo dục và giảng viên cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và nhà quản lý giáo dục có thể liên hệ với Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội hoặc tham khảo toàn văn luận văn.