I. Tổng Quan Tác Động Tỷ Giá Đến Cán Cân Thương Mại
Nghiên cứu về tác động của tỷ giá đến cán cân thương mại Việt Nam giai đoạn 2000-2016 nhằm xác định tỷ giá thực và đo lường tác động của tỷ giá thực đối với hoạt động xuất nhập khẩu. Đồng thời, nghiên cứu nhận định về tình hình biến động tỷ giá và chính sách điều hành tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước. Việc xác định tỷ giá hối đoái có đảm bảo sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam hay không là rất quan trọng. Tỷ giá thực biến động sẽ có cách nhận định về chính sách tỷ giá khác nhau. Trong bối cảnh kinh tế Việt Nam hội nhập quốc tế, việc cập nhật tỷ giá thực và đánh giá tác động đến xuất nhập khẩu là cần thiết để đề xuất chính sách tỷ giá phù hợp với mục tiêu kinh tế vĩ mô. Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào, kết quả nghiên cứu là trung thực và không có các nội dung đã được công bố trước đây.
1.1. Tầm quan trọng của tỷ giá hối đoái trong kinh tế Việt Nam
Tỷ giá hối đoái là yếu tố tác động lớn đến nhiều mặt của đời sống kinh tế và xã hội trong một nền kinh tế mở. Nó ảnh hưởng đến vai trò và tính hiệu quả của các chính sách kinh tế vĩ mô, cũng như tác động đến lòng tin của thị trường vào chính sách của Nhà nước. Hầu hết các quốc gia đều tìm cho mình một tổng thể các quy tắc xác định cơ chế điều tiết tỷ giá. Quá trình mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đòi hỏi chính sách tỷ giá hối đoái phải liên tục được hoàn thiện và điều chỉnh thích ứng với môi trường trong nước và quốc tế thường xuyên thay đổi.
1.2. Khủng hoảng tài chính và thách thức cho Việt Nam
Khủng hoảng tài chính toàn cầu, bắt nguồn từ cuộc khủng hoảng tài chính Hoa Kỳ năm 2007, đã và đang tiếp tục diễn ra, gây ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế các nước, gây ra suy thoái và làm chậm tăng trưởng. Mặc dù Việt Nam đã chuyển hướng chính sách để đối phó với khủng hoảng, nhưng do độ mở cửa của nền kinh tế khá cao, Việt Nam vẫn chịu tác động bất lợi trên cả ba bình diện: thương mại, đầu tư và tài chính, và phải đối mặt với nhiều thách thức.
II. Phương Pháp Phân Tích Tỷ Giá Ảnh Hưởng Thương Mại
Nghiên cứu sử dụng cả phương pháp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được áp dụng thông qua phân tích, mô tả, và tổng hợp để làm rõ lý thuyết và thực tế về tác động của tỷ giá đến cán cân thương mại Việt Nam. Phương pháp định lượng sử dụng mô hình hồi quy của Mohsen Bahmani-Oskooee and Tatchawan Kantipong (2001) để phân tích mối quan hệ giữa tỷ giá thực và tỷ lệ xuất khẩu trên nhập khẩu. Số liệu sử dụng là số liệu thứ cấp từ năm 2000-2016.
2.1. Phương pháp định tính Phân tích và tổng hợp
Phương pháp định tính được sử dụng để phân tích, mô tả, và tổng hợp thông tin, làm rõ về mặt lý thuyết và thực tế về diễn biến tỷ giá của Đồng Việt Nam (VND) so với đồng tiền của các nước được chọn. Sau đó, tổng hợp số liệu để tính tỷ giá thực đa phương của Việt Nam. Phương pháp này giúp hiểu sâu hơn về cơ chế tác động và bối cảnh kinh tế liên quan.
2.2. Phương pháp định lượng Mô hình hồi quy
Nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy của Mohsen Bahmani-Oskooee and Tatchawan Kantipong (2001) để phân tích mối quan hệ tương quan giữa tỷ giá thực và tỷ lệ xuất khẩu/nhập khẩu. Mô hình này cho phép lượng hóa tác động của tỷ giá đến cán cân thương mại, và kiểm định các giả thuyết về mối quan hệ này.
2.3. Dữ liệu và nguồn gốc
Số liệu về tỷ giá hối đoái bán VND/USD được lấy từ trang web của NHTM cổ phần ngoại thương Việt Nam (VCB). Số liệu về tỷ giá hối đoái giữa đồng tiền các nước so với USD được lấy từ các nguồn như: Quỹ tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), cục dự trữ liên bang Mỹ (FED). Số liệu về GDP của Việt Nam và các nước lấy từ Tổng cục thống kê Việt Nam, Bộ kế hoạch đầu tư, diễn đàn hợp tác châu Á Thái Bình Dương (APEC), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD).
III. Kết Quả Tỷ Giá Thực Ảnh Hưởng Thế Nào Đến Thương Mại
Với biến chỉ số tỷ giá thực song phương RER, kết quả ước lượng cho thấy RER nghịch biến với cán cân thương mại (CCTM). Khi RER tăng 1% (VND mất giá), CCTM không cải thiện mà còn thâm hụt đi 2. Với biến chỉ số tỷ giá thực đa phương REER, kết quả ước lượng cho thấy REER nghịch biến với CCTM. Khi REER tăng 1% (VND mất giá), CCTM không cải thiện mà còn thâm hụt đi 0.004%. Điều này có thể giải thích là do Việt Nam là nước đang phát triển, nhu cầu nhập khẩu cao, và sản phẩm xuất khẩu chủ yếu là sản phẩm thô, nông sản, thủy sản chế biến giá trị thấp.
3.1. Tỷ giá thực song phương RER và Cán cân thương mại
Kết quả nghiên cứu cho thấy, khi chỉ số tỷ giá thực song phương (RER) tăng 1%, đồng nghĩa với Đồng Việt Nam (VND) mất giá, thì cán cân thương mại (CCTM) không được cải thiện mà còn bị thâm hụt đi 2. Điều này cho thấy rằng việc phá giá tiền tệ không phải lúc nào cũng mang lại lợi ích cho cán cân thương mại của Việt Nam.
3.2. Tỷ giá thực đa phương REER và Cán cân thương mại
Tương tự, khi chỉ số tỷ giá thực đa phương (REER) tăng 1%, đồng nghĩa với Đồng Việt Nam (VND) mất giá, thì cán cân thương mại (CCTM) không được cải thiện mà còn bị thâm hụt đi 0.004%. Điều này khẳng định rằng tỷ giá thực đa phương tác động tiêu cực đến CCTM trong giai đoạn nghiên cứu.
3.3. Giải thích kết quả Cơ cấu kinh tế và nhu cầu nhập khẩu
Kết quả này có thể được giải thích bởi đặc điểm của kinh tế Việt Nam. Việt Nam là một nước đang phát triển với nhu cầu nhập khẩu cao. Đồng thời, các sản phẩm xuất khẩu chủ yếu là sản phẩm thô, nông sản, thủy sản chế biến có giá trị thấp, trong khi phải nhập khẩu nguyên vật liệu sản xuất, máy móc, thiết bị công nghệ hiện đại có giá trị lớn.
IV. Giải Pháp Nâng Cao Sức Cạnh Tranh Bằng Tỷ Giá
Muốn đạt mục tiêu thặng dư CCTM, cần nâng cao chất lượng và mẫu mã sản phẩm xuất khẩu, đồng thời xem xét vấn đề tỷ giá. Việc điều chỉnh tỷ giá ảnh hưởng đến giá cả trong nước và quốc tế, do vậy, việc điều chỉnh tỷ giá phải phù hợp với từng giai đoạn khác nhau của nền kinh tế. Cần có những giải pháp tác động tốt đến tình hình tỷ giá nhằm tạo sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế.
4.1. Nâng cao chất lượng và mẫu mã sản phẩm xuất khẩu
Để cải thiện cán cân thương mại (CCTM), Việt Nam cần tập trung nâng cao chất lượng và mẫu mã của các sản phẩm xuất khẩu. Điều này giúp tăng giá trị gia tăng của hàng hóa xuất khẩu, và giảm sự phụ thuộc vào việc xuất khẩu các sản phẩm thô.
4.2. Điều chỉnh tỷ giá phù hợp với từng giai đoạn kinh tế
Việc điều chỉnh tỷ giá có tác động lớn đến nền kinh tế, ảnh hưởng đến lạm phát, tăng trưởng kinh tế, và cán cân thương mại. Do đó, việc điều chỉnh tỷ giá cần được thực hiện một cách cẩn trọng, dựa trên phân tích kỹ lưỡng về tình hình kinh tế trong nước và quốc tế.
4.3. Giải pháp hỗ trợ tỷ giá để tăng sức cạnh tranh
Cần có những giải pháp tổng thể, không chỉ tập trung vào điều chỉnh tỷ giá, mà còn bao gồm các giải pháp về chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa, cải thiện môi trường kinh doanh, và nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
V. NHNN Điều Hành Tỷ Giá Để Tăng Cạnh Tranh Như Thế Nào
Để nâng cao khả năng điều hành tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong thời gian tới, cần tăng cường quy mô dự trữ ngoại hối và hoàn thiện thị trường ngoại hối Việt Nam. Đồng thời cần xem xét các yếu tố vĩ mô như lạm phát, tăng trưởng kinh tế, và tình hình thương mại quốc tế.
5.1. Tăng cường quy mô dự trữ ngoại hối
Việc tăng cường quy mô dự trữ ngoại hối giúp Ngân hàng Nhà nước có đủ nguồn lực để can thiệp vào thị trường ngoại hối, ổn định tỷ giá, và ứng phó với các cú sốc từ bên ngoài.
5.2. Hoàn thiện thị trường ngoại hối Việt Nam
Việc hoàn thiện thị trường ngoại hối Việt Nam, bao gồm việc tăng tính thanh khoản, minh bạch, và hiệu quả của thị trường, giúp tỷ giá hình thành một cách tự do và phản ánh chính xác cung cầu trên thị trường.
5.3. Xem xét các yếu tố kinh tế vĩ mô
Điều hành tỷ giá cần xem xét các yếu tố kinh tế vĩ mô như lạm phát, tăng trưởng kinh tế, và tình hình thương mại quốc tế. Việc điều hành tỷ giá cần đảm bảo hài hòa các mục tiêu kinh tế vĩ mô, và không gây ra những tác động tiêu cực đến nền kinh tế.
