Tổng quan nghiên cứu

Lễ hội là một phần quan trọng của di sản văn hóa phi vật thể, phản ánh đời sống tinh thần và văn hóa của cộng đồng dân cư. Trên địa bàn huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng, lễ hội không chỉ là dịp để người dân tưởng nhớ tổ tiên, các nhân vật lịch sử mà còn là dịp giao lưu văn hóa, thúc đẩy phát triển du lịch và kinh tế địa phương. Theo thống kê năm 2015, huyện Tiên Lãng có 46 di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng, với nhiều lễ hội truyền thống được tổ chức hàng năm như lễ hội Chợ Giải, lễ hội đình Cựu Đôi, lễ hội đền Gắm, lễ hội phủ Bắc Hưng và lễ hội đua thuyền xã Đoàn Lập. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng công tác quản lý lễ hội trên địa bàn huyện Tiên Lãng từ năm 2011 đến 2017, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương thông qua hoạt động lễ hội. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các lễ hội truyền thống và công tác quản lý của các cơ quan chức năng, cộng đồng dân cư trên địa bàn huyện Tiên Lãng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng các lý thuyết về quản lý văn hóa và di sản văn hóa phi vật thể, trong đó tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý lễ hội: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước và cộng đồng trong việc tổ chức, bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội, đồng thời đảm bảo các hoạt động diễn ra theo đúng quy định pháp luật và phù hợp với truyền thống văn hóa.
  • Mô hình quản lý di sản văn hóa phi vật thể: Xác định lễ hội là một loại hình di sản văn hóa phi vật thể, cần được bảo vệ thông qua sự phối hợp giữa các chủ thể quản lý, bao gồm nhà nước, cộng đồng và các tổ chức xã hội.
  • Khái niệm chính: Lễ hội truyền thống, quản lý lễ hội, di sản văn hóa phi vật thể, cộng đồng tham gia, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập và phân tích các văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành, báo cáo ngành và các nghiên cứu liên quan đến quản lý lễ hội và di sản văn hóa.
  • Phương pháp phân tích, tổng hợp: Đánh giá, nhận định dựa trên dữ liệu thu thập được để xây dựng khung phân tích và đánh giá thực trạng quản lý lễ hội.
  • Phương pháp điền dã: Tham dự trực tiếp các lễ hội trên địa bàn huyện Tiên Lãng để quan sát, thu thập dữ liệu thực tiễn về tổ chức và quản lý lễ hội.
  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Thu thập ý kiến từ các cán bộ quản lý văn hóa, ban tổ chức lễ hội và cộng đồng dân cư nhằm có cái nhìn đa chiều về công tác quản lý lễ hội.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm cán bộ quản lý văn hóa cấp huyện, xã, ban tổ chức lễ hội và đại diện cộng đồng dân cư tham gia lễ hội. Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là chọn mẫu phi xác suất theo tiêu chí nhằm đảm bảo thu thập được thông tin đa dạng và đại diện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2011 đến 2017, phù hợp với giai đoạn huyện Tiên Lãng phục dựng và tổ chức nhiều lễ hội truyền thống.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng tổ chức lễ hội truyền thống: Trên địa bàn huyện Tiên Lãng có 5 lễ hội truyền thống cấp xã được tổ chức thường xuyên, với quy mô vừa phải, thu hút đông đảo người dân và khách du lịch. Ví dụ, lễ hội Chợ Giải diễn ra vào ngày 29/1/2017 tại đền Hà Đới thu hút nhiều người tham gia mua sắm cầu may; lễ hội đua thuyền xã Đoàn Lập tổ chức định kỳ 2 năm/lần với sự tham gia của 11 thôn trên địa bàn xã. Các lễ hội đều có phần lễ trang nghiêm và phần hội sôi nổi với các trò chơi dân gian truyền thống.

  2. Cơ cấu tổ chức quản lý lễ hội còn mỏng: Cán bộ quản lý văn hóa cấp huyện chỉ có khoảng 5 người, trong đó chỉ 4 người trực tiếp phụ trách công tác quản lý lễ hội trên toàn huyện với 22 xã, thị trấn. Tại cấp xã, mỗi xã có 1 công chức văn hóa xã phụ trách nhiều đầu việc, dẫn đến áp lực công việc lớn và hạn chế trong công tác quản lý chuyên sâu.

  3. Vai trò cộng đồng trong quản lý lễ hội được phát huy: Cộng đồng dân cư tham gia tích cực vào các hoạt động lễ hội từ khâu xây dựng kịch bản, phân công nhân sự, tổ chức thực hiện đến giám sát, kiểm tra và tổng kết sau lễ hội. Sự phối hợp giữa nhà nước và cộng đồng được duy trì chặt chẽ, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống và đảm bảo lễ hội diễn ra an toàn, tiết kiệm.

  4. Công tác tuyên truyền và phổ biến pháp luật được chú trọng: Từ năm 2011 đến 2017, phòng Văn hóa Thông tin huyện Tiên Lãng phối hợp với các cơ quan truyền thông tổ chức nhiều lớp tập huấn, hội thảo, tuyên truyền về Luật Di sản văn hóa, các quy định về tổ chức lễ hội. Qua đó, nhận thức của cán bộ quản lý và người dân được nâng cao, góp phần giảm thiểu các hành vi tiêu cực trong lễ hội.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý lễ hội trên địa bàn huyện Tiên Lãng đã đạt được nhiều thành tựu tích cực, đặc biệt là sự phối hợp hiệu quả giữa các cấp chính quyền và cộng đồng dân cư. Tuy nhiên, hạn chế về nguồn nhân lực và kinh phí vẫn là thách thức lớn, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức và quản lý lễ hội. So với các nghiên cứu trong ngành văn hóa, việc phát huy vai trò cộng đồng trong quản lý lễ hội là xu hướng phù hợp với thực tiễn và góp phần bảo tồn bền vững di sản văn hóa phi vật thể. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ cán bộ quản lý lễ hội theo cấp, bảng thống kê số lượng và quy mô các lễ hội truyền thống trên địa bàn, cũng như biểu đồ thể hiện mức độ tham gia của cộng đồng trong các hoạt động lễ hội.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nguồn nhân lực quản lý lễ hội: Tuyển dụng và đào tạo thêm cán bộ chuyên trách quản lý văn hóa tại cấp huyện và xã, nhằm giảm tải công việc và nâng cao hiệu quả quản lý. Mục tiêu đạt được trong vòng 2 năm tới, do UBND huyện và Sở Văn hóa Thể thao Hải Phòng phối hợp thực hiện.

  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo định kỳ về quản lý lễ hội, bảo tồn di sản văn hóa cho cán bộ và người dân. Mục tiêu nâng cao nhận thức về giá trị văn hóa và pháp luật liên quan đến lễ hội trong vòng 1 năm, do phòng Văn hóa Thông tin huyện chủ trì.

  3. Hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các chủ thể quản lý: Xây dựng quy chế phối hợp rõ ràng giữa nhà nước, cộng đồng và các tổ chức xã hội trong tổ chức và quản lý lễ hội, đảm bảo phát huy tối đa vai trò của từng bên. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do UBND huyện và các ban ngành liên quan triển khai.

  4. Tăng cường quản lý tài chính và nguồn lực xã hội hóa: Xây dựng quy trình minh bạch trong thu chi tài chính lễ hội, đồng thời huy động nguồn lực xã hội hóa để giảm gánh nặng ngân sách nhà nước. Mục tiêu hoàn thiện trong 2 năm, do Ban tổ chức lễ hội và phòng Tài chính huyện phối hợp thực hiện.

  5. Nâng cao công tác bảo vệ môi trường và an ninh trật tự trong lễ hội: Tăng cường kiểm tra, giám sát vệ sinh môi trường, an ninh trật tự, phòng chống cháy nổ trong suốt thời gian diễn ra lễ hội. Mục tiêu đạt chuẩn môi trường và an toàn trong các lễ hội truyền thống trong vòng 1 năm, do công an huyện và phòng Văn hóa Thông tin phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý văn hóa các cấp: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao năng lực quản lý, tổ chức lễ hội phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu văn hóa và di sản: Tài liệu tham khảo quý giá về quản lý lễ hội truyền thống, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa phi vật thể tại địa phương.

  3. Cộng đồng dân cư và ban tổ chức lễ hội: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức phối hợp với các cơ quan quản lý để tổ chức lễ hội hiệu quả, bền vững.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa, du lịch: Cung cấp dữ liệu và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý lễ hội, góp phần phát triển du lịch văn hóa.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý lễ hội truyền thống có vai trò gì trong bảo tồn văn hóa?
    Quản lý lễ hội giúp duy trì và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đảm bảo lễ hội diễn ra trang nghiêm, phù hợp với thuần phong mỹ tục, đồng thời ngăn chặn các hành vi tiêu cực như mê tín dị đoan. Ví dụ, tại Tiên Lãng, công tác quản lý đã giúp các lễ hội truyền thống được tổ chức bài bản, thu hút đông đảo người dân và du khách.

  2. Ai là chủ thể chính trong quản lý lễ hội?
    Chủ thể chính bao gồm nhà nước và cộng đồng dân cư. Nhà nước chịu trách nhiệm xây dựng chính sách, pháp luật và tổ chức quản lý, trong khi cộng đồng trực tiếp tổ chức và tham gia lễ hội. Sự phối hợp giữa hai bên là yếu tố then chốt để lễ hội thành công.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý lễ hội ở huyện Tiên Lãng là gì?
    Khó khăn lớn nhất là nguồn nhân lực quản lý còn hạn chế, cán bộ văn hóa cấp xã và huyện phải đảm nhận nhiều nhiệm vụ khác nhau. Ngoài ra, việc huy động nguồn lực tài chính và kiểm soát các hoạt động dịch vụ trong lễ hội cũng gặp nhiều thách thức.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quản lý lễ hội?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ quản lý, đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng, hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các chủ thể, minh bạch tài chính và tăng cường kiểm tra, giám sát các hoạt động lễ hội.

  5. Lễ hội truyền thống có ảnh hưởng thế nào đến phát triển du lịch địa phương?
    Lễ hội truyền thống thu hút khách du lịch, góp phần quảng bá văn hóa địa phương và thúc đẩy phát triển kinh tế. Ví dụ, lễ hội đua thuyền xã Đoàn Lập thu hút hàng nghìn du khách, tạo điều kiện phát triển dịch vụ du lịch và giao thông trên địa bàn.

Kết luận

  • Lễ hội truyền thống trên địa bàn huyện Tiên Lãng là di sản văn hóa phi vật thể quan trọng, góp phần bảo tồn giá trị lịch sử, văn hóa và phát triển đời sống tinh thần cộng đồng.
  • Công tác quản lý lễ hội đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt là sự phối hợp hiệu quả giữa nhà nước và cộng đồng dân cư.
  • Hạn chế về nguồn nhân lực và kinh phí là thách thức cần được giải quyết để nâng cao chất lượng quản lý và tổ chức lễ hội.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường nguồn nhân lực, hoàn thiện cơ chế phối hợp, đẩy mạnh tuyên truyền và quản lý tài chính minh bạch.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo cán bộ, xây dựng quy chế phối hợp và tăng cường kiểm tra giám sát, nhằm phát huy tối đa giá trị văn hóa và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Call to action: Các cơ quan quản lý, cộng đồng và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần xây dựng nền văn hóa lễ hội bền vững, giàu bản sắc tại huyện Tiên Lãng và các địa phương khác.