Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, hoạt động trải nghiệm theo hướng giáo dục phẩm chất cho học sinh tiểu học ngày càng được chú trọng. Tại huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội, với hơn 230 nghìn dân và 51/53 làng nghề truyền thống, nền kinh tế phát triển đa dạng, giáo dục tiểu học đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm theo hướng giáo dục phẩm chất tại 5 trường tiểu học trên địa bàn huyện, với sự tham gia của 15 cán bộ quản lý và 178 giáo viên, nhằm đánh giá hiệu quả và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động này.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm theo hướng giáo dục phẩm chất, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, góp phần phát triển phẩm chất yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm cho học sinh tiểu học. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học huyện Hoài Đức trong giai đoạn 2020-2023, với trọng tâm là công tác quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên trong tổ chức hoạt động trải nghiệm.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục phẩm chất cho học sinh tiểu học, đồng thời hỗ trợ thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục phẩm chất, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Theo quan điểm của Nguyễn Ngọc Quang và Đặng Quốc Bảo, quản lý giáo dục là quá trình tác động có kế hoạch và mục đích của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hệ thống giáo dục vận hành hiệu quả, phát triển toàn diện về số lượng và chất lượng.

  • Lý thuyết giáo dục phẩm chất: Phẩm chất được hiểu là những đặc điểm đạo đức, giá trị sống và hành vi ứng xử được hình thành qua quá trình giáo dục, bao gồm các phẩm chất cốt lõi như yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm.

  • Mô hình hoạt động trải nghiệm theo hướng giáo dục phẩm chất: Hoạt động trải nghiệm được thiết kế nhằm tạo cơ hội cho học sinh tiếp xúc thực tiễn, phát triển năng lực và hình thành phẩm chất thông qua các hình thức đa dạng như trò chơi, thảo luận nhóm, dự án và hoạt động câu lạc bộ.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động trải nghiệm, giáo dục phẩm chất, năng lực học sinh, phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm và vai trò của đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 5 trường tiểu học huyện Hoài Đức, gồm 15 cán bộ quản lý, 178 giáo viên, cùng các cuộc phỏng vấn sâu với hiệu trưởng, giáo viên, phụ huynh và học sinh. Dữ liệu thứ cấp được khai thác từ các văn bản pháp luật, tài liệu khoa học, báo cáo ngành giáo dục.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích định tính và định lượng, xử lý số liệu bằng phần mềm Excel. Các bảng biểu và biểu đồ được xây dựng để minh họa kết quả khảo sát về trình độ đội ngũ, thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm và đánh giá hiệu quả.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2022-2023, bao gồm khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện Hoài Đức.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trình độ đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: 100% cán bộ quản lý có trình độ đại học trở lên, trong đó tỉ lệ thạc sĩ tăng từ 1,5% năm 2020-2021 lên 12,5% năm 2022-2023. Đội ngũ giáo viên có trình độ đại học chiếm 75,2% năm 2022-2023, tăng 23,2% so với năm 2020-2021, tuy nhiên vẫn còn 23,6% giáo viên dưới chuẩn, chủ yếu là trình độ cao đẳng và trung cấp.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm: Các trường đã chủ động xây dựng kế hoạch và tổ chức đa dạng hình thức hoạt động trải nghiệm như sinh hoạt dưới cờ, sinh hoạt lớp, câu lạc bộ và hoạt động theo dự án. Tuy nhiên, việc lập kế hoạch chưa hoàn toàn bám sát thực tế, công tác chỉ đạo và kiểm tra đánh giá còn hạn chế, chưa có tiêu chuẩn cụ thể và đồng bộ.

  3. Sự phối hợp giữa nhà trường và các lực lượng xã hội: Mức độ phối hợp với phụ huynh và các tổ chức cộng đồng còn hạn chế, ảnh hưởng đến nguồn lực và hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm. Việc huy động kinh phí và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố quản lý: Năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố chủ đạo quyết định hiệu quả hoạt động trải nghiệm. Đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học cũng ảnh hưởng đến phương pháp tổ chức và thu hút học sinh tham gia.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự phát triển tích cực trong quản lý hoạt động trải nghiệm theo hướng giáo dục phẩm chất tại các trường tiểu học huyện Hoài Đức, thể hiện qua sự tăng trưởng về trình độ đội ngũ và đa dạng hóa hình thức tổ chức. Tuy nhiên, những hạn chế về lập kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý và xây dựng hệ thống tiêu chuẩn đánh giá rõ ràng.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác như quận Ba Đình, quận Bình Thạnh hay tỉnh Kiên Giang, những khó khăn về nguồn lực và phối hợp xã hội là điểm chung, nhưng huyện Hoài Đức có lợi thế về đội ngũ cán bộ quản lý có trình độ cao hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho việc triển khai các biện pháp cải tiến.

Việc sử dụng biểu đồ thể hiện tỉ lệ trình độ cán bộ quản lý và giáo viên qua các năm, cùng bảng tổng hợp đánh giá mức độ thực hiện các chức năng quản lý sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng và xu hướng phát triển.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm khoa học, phù hợp thực tiễn: Hiệu trưởng cần chỉ đạo xây dựng kế hoạch chi tiết, bám sát đặc điểm học sinh và điều kiện nhà trường, phân bổ nguồn lực hợp lý theo chủ đề và thời gian trong năm học. Thời gian thực hiện: ngay từ đầu năm học, chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

  2. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các lớp tập huấn chuyên sâu về tổ chức hoạt động trải nghiệm, phương pháp giáo dục phẩm chất, kỹ năng quản lý và đánh giá hiệu quả hoạt động. Thời gian: trong năm học, chủ thể: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  3. Đa dạng hóa hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm: Khuyến khích tổ chức các hoạt động theo dự án, câu lạc bộ, sinh hoạt lớp, sinh hoạt dưới cờ, kết hợp với các hoạt động ngoài trời và cộng đồng nhằm tăng tính hấp dẫn và hiệu quả giáo dục phẩm chất. Thời gian: liên tục trong năm học, chủ thể: giáo viên chủ nhiệm và tổ chuyên môn.

  4. Tăng cường đầu tư kinh phí, cơ sở vật chất và phối hợp với phụ huynh, cộng đồng: Nhà trường cần phối hợp với Ban đại diện cha mẹ học sinh, các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực hỗ trợ hoạt động trải nghiệm, đồng thời nâng cấp trang thiết bị, không gian học tập phù hợp. Thời gian: kế hoạch dài hạn, chủ thể: Ban giám hiệu và Ban đại diện cha mẹ học sinh.

  5. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá hiệu quả hoạt động trải nghiệm: Thiết lập tiêu chuẩn đánh giá cụ thể, đa dạng hình thức kiểm tra, đánh giá thường xuyên và tổng kết cuối năm để điều chỉnh kế hoạch và nâng cao chất lượng. Thời gian: triển khai ngay trong năm học, chủ thể: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường tiểu học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý hoạt động trải nghiệm, từ lập kế hoạch đến kiểm tra đánh giá, giúp cải thiện chất lượng giáo dục phẩm chất cho học sinh.

  2. Giáo viên tiểu học: Tham khảo các phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm đa dạng, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy và phát triển phẩm chất học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình bồi dưỡng, hỗ trợ các trường tiểu học trong việc triển khai hoạt động trải nghiệm theo hướng giáo dục phẩm chất.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động trải nghiệm trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông, cung cấp dữ liệu thực tiễn và đề xuất biện pháp quản lý hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm theo hướng giáo dục phẩm chất là gì?
    Hoạt động trải nghiệm theo hướng giáo dục phẩm chất là các hoạt động được tổ chức nhằm giúp học sinh tiếp xúc thực tiễn, phát triển năng lực và hình thành các phẩm chất như yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm thông qua các hình thức đa dạng như trò chơi, dự án, câu lạc bộ.

  2. Tại sao quản lý hoạt động trải nghiệm lại quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo hoạt động trải nghiệm được tổ chức bài bản, phù hợp với mục tiêu giáo dục phẩm chất, tạo môi trường học tập tích cực, thu hút học sinh tham gia và đạt được kết quả giáo dục toàn diện.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động trải nghiệm tại các trường tiểu học huyện Hoài Đức là gì?
    Khó khăn gồm lập kế hoạch chưa sát thực tế, công tác chỉ đạo và kiểm tra đánh giá còn hạn chế, thiếu tiêu chuẩn cụ thể, nguồn lực kinh phí và cơ sở vật chất chưa đầy đủ, cũng như sự phối hợp giữa nhà trường và cộng đồng chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên?
    Tổ chức các lớp bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn kỹ năng tổ chức hoạt động trải nghiệm, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn, đồng thời khuyến khích tự học và áp dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.

  5. Vai trò của phụ huynh và cộng đồng trong hoạt động trải nghiệm là gì?
    Phụ huynh và cộng đồng hỗ trợ về kinh phí, cơ sở vật chất, tham gia phối hợp tổ chức các hoạt động, tạo môi trường giáo dục ngoài nhà trường, góp phần nâng cao hiệu quả và tính bền vững của hoạt động trải nghiệm.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động trải nghiệm theo hướng giáo dục phẩm chất tại các trường tiểu học huyện Hoài Đức đã đạt được những kết quả tích cực, đặc biệt về trình độ đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên.
  • Hoạt động trải nghiệm được tổ chức đa dạng, góp phần hình thành phẩm chất cốt lõi cho học sinh, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về lập kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.
  • Năng lực đội ngũ quản lý và giáo viên, cùng sự phối hợp giữa nhà trường và cộng đồng là yếu tố quyết định hiệu quả hoạt động trải nghiệm.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm, bao gồm xây dựng kế hoạch khoa học, bồi dưỡng năng lực, đa dạng hình thức tổ chức, tăng cường nguồn lực và kiểm tra đánh giá.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn tiếp theo để góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông 2018, nâng cao chất lượng giáo dục phẩm chất cho học sinh tiểu học.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học nên áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả hoạt động trải nghiệm, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, chia sẻ kinh nghiệm nhằm phát triển bền vững giáo dục phẩm chất cho thế hệ học sinh tương lai.