Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2014-2016, công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình đã có nhiều chuyển biến tích cực với tổng dự toán chi thường xuyên đạt khoảng 992 tỷ đồng, chiếm 63,75% tổng chi cân đối ngân sách. Tuy nhiên, tình trạng lãng phí và chi tiêu dàn trải vẫn còn tồn tại, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách và tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Luận văn tập trung đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước tại Đồng Hới, phân tích các nhân tố tác động và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng ngân sách trong giai đoạn tiếp theo.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa các vấn đề lý luận về ngân sách Nhà nước và chi thường xuyên, đánh giá thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên tại Đồng Hới trong giai đoạn 2014-2016, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện, cụ thể tại thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh ngân sách Nhà nước là công cụ chủ đạo để thực hiện các chức năng quản lý vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế. Việc nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên góp phần tiết kiệm nguồn lực, tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm trong sử dụng ngân sách, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển bền vững của thành phố Đồng Hới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách Nhà nước, tập trung vào chi thường xuyên ngân sách cấp huyện. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý ngân sách theo dự toán: Nhấn mạnh nguyên tắc quản lý chi ngân sách phải tuân thủ dự toán được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, đảm bảo cân đối thu chi và tránh lãng phí. Quản lý theo dự toán giúp kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, đảm bảo tính hợp pháp và hiệu quả.

  2. Lý thuyết quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra: Tập trung vào việc đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách dựa trên kết quả thực hiện các nhiệm vụ, chương trình, dự án. Phương pháp này yêu cầu xây dựng kế hoạch ngân sách trung hạn, liên kết chính sách, kế hoạch và ngân sách nhằm nâng cao hiệu quả chi tiêu.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: ngân sách Nhà nước cấp huyện, chi thường xuyên ngân sách Nhà nước, quản lý chi thường xuyên ngân sách, dự toán ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán ngân sách, thanh tra kiểm tra ngân sách, và phân cấp quản lý ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo kinh tế - xã hội, báo cáo thu chi ngân sách, các văn bản pháp luật liên quan và số liệu phân bổ chi thường xuyên ngân sách Nhà nước giai đoạn 2014-2016 tại thành phố Đồng Hới. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua phỏng vấn ngẫu nhiên 124 cán bộ liên quan đến công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước tại các cơ quan như Hội đồng nhân dân, Kho bạc Nhà nước, Sở Tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách.

Phương pháp phân tích bao gồm tổng hợp, thống kê mô tả, so sánh dự toán với thực hiện, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (đạt trên 0,6), kiểm định Anova để đánh giá sự khác biệt giữa các nhóm đối tượng khảo sát. Phần mềm SPSS được sử dụng để xử lý số liệu sơ cấp. Quy trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ thu thập số liệu, phân tích đến đề xuất giải pháp trong giai đoạn 2016-2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi thường xuyên ngân sách cao nhưng có xu hướng giảm: Tổng dự toán chi thường xuyên giai đoạn 2014-2016 đạt khoảng 992 tỷ đồng, chiếm trung bình 63,75% tổng chi cân đối ngân sách. Tỷ trọng chi thường xuyên giảm từ 67,35% năm 2014 xuống còn 61,86% năm 2016, cho thấy sự điều chỉnh hợp lý trong cơ cấu chi tiêu.

  2. Chi cho giáo dục và đào tạo chiếm tỷ trọng lớn nhất: Chi cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo chiếm khoảng 28,65% tổng chi cân đối ngân sách năm 2016, phản ánh ưu tiên của chính quyền địa phương đối với lĩnh vực này nhằm nâng cao trình độ dân trí và phát triển nguồn nhân lực.

  3. Chi quản lý hành chính và các tổ chức đảng, đoàn thể chiếm vị trí thứ hai: Mặc dù có chủ trương tinh gọn bộ máy, chi quản lý hành chính vẫn tăng do các chính sách tăng lương và hỗ trợ cán bộ, chiếm khoảng 13% tổng chi cân đối ngân sách.

  4. Công tác lập dự toán và chấp hành dự toán còn tồn tại hạn chế: Việc bổ sung ngoài dự toán xảy ra làm cho ngân sách có lúc bị động, khó cân đối nguồn. Công tác lập dự toán chưa hoàn toàn sát với thực tế, dẫn đến một số khoản chi chưa được kiểm soát chặt chẽ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, cơ chế chính sách và quy định pháp luật còn chưa đồng bộ, phân cấp quản lý ngân sách chưa thực sự rõ ràng và hiệu quả. Về chủ quan, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi thường xuyên chưa được triển khai rộng rãi, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

So sánh với các địa phương như Bắc Ninh, Huế và Thủ Dầu Một, Đồng Hới còn nhiều điểm cần cải thiện, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch tài chính trung hạn, nâng cao trách nhiệm và năng lực cán bộ, cũng như tăng cường minh bạch và công khai ngân sách. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ phân bổ chi thường xuyên theo lĩnh vực và bảng so sánh dự toán với thực hiện sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các vấn đề và xu hướng trong quản lý chi ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập, thẩm tra và phân bổ dự toán chi thường xuyên: Cần xây dựng kế hoạch tài chính trung hạn rõ ràng, dự toán sát với thực tế và ưu tiên các lĩnh vực trọng điểm. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể: UBND thành phố, Phòng Tài chính – Kế hoạch.

  2. Tăng cường chấp hành dự toán chi thường xuyên ngân sách: Thực hiện nghiêm nguyên tắc chi theo dự toán, hạn chế bổ sung ngoài dự toán, đảm bảo cân đối nguồn lực. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Các đơn vị sử dụng ngân sách, Kho bạc Nhà nước.

  3. Nâng cao chất lượng công tác quyết toán và kiểm tra, thanh tra chi thường xuyên: Tăng cường kiểm soát hồ sơ, chứng từ, xử lý kịp thời các sai phạm, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả. Thời gian: 1-3 năm. Chủ thể: Kho bạc Nhà nước, cơ quan tài chính, Thanh tra thành phố.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi thường xuyên: Triển khai hệ thống quản lý ngân sách điện tử, nâng cao năng lực cán bộ về công nghệ thông tin để giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Thời gian: 2-3 năm. Chủ thể: UBND thành phố, Sở Tài chính, các đơn vị sử dụng ngân sách.

  5. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, kỹ năng quản lý tài chính công, khuyến khích thu hút nhân tài. Thời gian: liên tục. Chủ thể: UBND thành phố, các cơ quan đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách Nhà nước cấp huyện, thành phố: Nắm bắt các quy trình, nguyên tắc và thực trạng quản lý chi thường xuyên để nâng cao hiệu quả công tác.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan tài chính địa phương: Sử dụng luận văn làm cơ sở khoa học để xây dựng và điều chỉnh chính sách quản lý ngân sách phù hợp với thực tiễn.

  3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tham khảo các phương pháp nghiên cứu, phân tích số liệu và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực quản lý ngân sách Nhà nước.

  4. Các tổ chức thanh tra, kiểm toán và giám sát tài chính công: Hiểu rõ các quy trình, khó khăn và nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên để thực hiện kiểm tra, giám sát hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách Nhà nước là gì?
    Chi thường xuyên là các khoản chi phục vụ hoạt động liên tục của bộ máy Nhà nước như chi lương, chi mua sắm hàng hóa, dịch vụ, chi cho các hoạt động sự nghiệp công lập. Ví dụ, chi cho giáo dục, y tế, quốc phòng, an ninh.

  2. Tại sao quản lý chi thường xuyên ngân sách lại quan trọng?
    Quản lý tốt giúp sử dụng nguồn lực hiệu quả, tránh lãng phí, đảm bảo các nhiệm vụ của Nhà nước được thực hiện đầy đủ, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và ổn định xã hội.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp thu thập số liệu sơ cấp qua phỏng vấn, số liệu thứ cấp từ các báo cáo ngân sách, phân tích thống kê mô tả, kiểm định độ tin cậy thang đo và kiểm định Anova, xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên tại Đồng Hới là gì?
    Bao gồm việc lập dự toán chưa sát thực tế, bổ sung ngoài dự toán gây khó khăn cân đối ngân sách, năng lực cán bộ còn hạn chế, ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ và thiếu minh bạch trong một số khâu.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Hoàn thiện lập dự toán, tăng cường chấp hành dự toán, nâng cao công tác quyết toán và thanh tra, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo cán bộ và tăng cường minh bạch, công khai ngân sách.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước cấp huyện, tập trung nghiên cứu tại thành phố Đồng Hới giai đoạn 2014-2016.
  • Thực trạng quản lý chi thường xuyên cho thấy tỷ trọng chi lớn, ưu tiên giáo dục và quản lý hành chính, nhưng còn tồn tại hạn chế trong lập dự toán và chấp hành dự toán.
  • Các nhân tố khách quan và chủ quan như cơ chế chính sách, năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán, kiểm tra, ứng dụng công nghệ và nâng cao năng lực cán bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý, đơn vị sử dụng ngân sách và các bên liên quan phối hợp thực hiện các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại thành phố Đồng Hới.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách Nhà nước trong các giai đoạn tiếp theo nhằm hoàn thiện hơn công tác quản lý tài chính công địa phương.