I. Tổng Quan Quản Lý Chi Ngân Sách Nhà Nước Tại Hải Quan
Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình hệ thống các biện pháp phân phối và sử dụng vốn ngân sách, phục vụ chi tiêu và thực hiện chức năng của Nhà nước. Thực chất là sử dụng nguồn vốn chi tiêu từ khâu lập kế hoạch, sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, quản lý quyết toán theo quy định, thanh tra, kiểm tra việc sử dụng NSNN theo đúng quy định, phù hợp với yêu cầu thực tế và chính sách chế độ, phục vụ mục tiêu KT-XH. Trong những năm qua, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong ngành Hải quan đã dần hoàn thiện, đi vào nề nếp, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại, hạn chế cần khắc phục, đặc biệt trước yêu cầu xây dựng, phát triển Hải quan Việt Nam đến năm 2020 với mục tiêu hiện đại, minh bạch, thủ tục đơn giản, hài hòa đạt chuẩn mực quốc tế, trên nền tảng ứng dụng công nghệ thông tin, xử lý dữ liệu tập trung và áp dụng rộng rãi phương thức quản lý rủi ro. Nâng cao trình độ, năng lực quản lý nhà nước về quản lý hải quan tương đương với các quốc gia khác trong khu vực.
1.1. Vai Trò Của Chi Ngân Sách Nhà Nước Trong Ngành Hải Quan
Chi ngân sách nhà nước trong ngành Hải quan là hoạt động phân phối và sử dụng nguồn kinh phí được giao để đảm bảo cho toàn bộ các hoạt động của ngành, đảm bảo thu nhập cho đời sống cán bộ công chức và là cơ sở, phương tiện thực hiện các mục tiêu cải cách hiện đại hóa ngành Hải quan hoàn thành nhiệm vụ chính trị mà Đảng và Nhà nước giao phó theo các nguyên tắc nhất định. Vì vậy công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong ngành Hải quan là một nhiệm vụ luôn được quan tâm, tạo tiền đề cho việc thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị được giao.
1.2. Tính Cấp Thiết Của Nghiên Cứu Quản Lý Chi Ngân Sách
Xuất phát từ yêu cầu đó, luận văn “Quản lý chi ngân sách nhà nước của Tổng cục Hải quan” được lựa chọn để nghiên cứu. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn: Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan có những hạn chế, bất cập nào? Lãnh đạo Tổng cục Hải quan cần phải làm gì và làm thế nào để khắc phục những hạn chế, bất cập đó?
II. Thực Trạng Quản Lý Chi Ngân Sách Tại Tổng Cục Hải Quan
Đã có nhiều nghiên cứu bàn về vấn đề quản lý chi ngân sách nhà nước trong các cơ quan hành chính nhà nước. Mỗi công trình nghiên cứu được các tác giả thực hiện ở những lĩnh vực, thời điểm, không gian, đối tượng và phạm vi nghiên cứu khác nhau. Có thể đề cập đến một vài nghiên cứu như luận án tiến sỹ “Quản lý chi ngân sách nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh Bình Định” của tác giả Trịnh Thị Thúy Hồng – năm 2012, trường Đại học kinh tế quốc dân. Luận án đã làm rõ được tính cấp thiết của công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng. Nội dung công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong hoạt động đầu tư xây dựng được tiếp cận theo quy trình quản lý ngân sách.
2.1. Các Nghiên Cứu Tiêu Biểu Về Quản Lý Chi Ngân Sách
Luận văn thạc sỹ “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn Huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa” của tác giả Trần Bá Đông – năm 2015, trường Đại học kinh tế, Đại học Quốc gia đã làm rõ được đặc thù về công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, đưa ra thực trạng công tác quản lý NSNN và những mặt hạn chế của công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thọ Xuân, từ đó đưa ra những giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN của huyện Thọ Xuân trong những năm tiếp theo.
2.2. Hạn Chế Trong Các Nghiên Cứu Hiện Tại Về Chi Ngân Sách
Luận án Luận án Tiến „„Hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước tỉnh Hà Tĩnh‟‟ của tác giả Bùi Thị Quỳnh Thơ – năm 2013 Học viện Tài chính đã phân tích hai nội dung chi lớn của chi NSNN là chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển. Mặc dù luận án xác định chi ngân sách cấp tỉnh được coi là trọng tâm chính trong phạm vi nghiên cứu, nhưng trong cơ sở lý luận luận án không đề cập đến nội dung chi ngân sách cấp tỉnh (ngân sách địa phương), chưa thấy được sự biệt lập giữa ngân sách địa phương và ngân sách trung ương.
III. Chi Ngân Sách Nhà Nước Tại Cơ Quan Hành Chính Nhà Nước
Ngân sách nhà nước đóng vai trò rất quan trọng trong toàn bộ các hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Tác động của ngân sách nhà nước đến phát triển kinh tế xã hội luôn gắn liền với mục tiêu phát triển đất nước của bộ máy nhà nước theo từng thời kỳ cụ thể. Đối với nền kinh tế hoạt động theo mô hình kinh thế thị trường, ngân sách nhà nước đóng vai trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ hoạt động của nền kinh tế, xã hội. Ngân sách nhà nước là một trong những công cụ quan trọng để đề nhà nươc điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã hội, định hướng các hoạt động sản xuất, điều tiết cung cầu của thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh các mặt của đời sống xã hội.
3.1. Khái Niệm Chi Ngân Sách Nhà Nước Trong Hành Chính
Để có nguồn kinh phí phục vụ cho các hoạt động của mình, nhà nước đã đặt ra các khoản thu (các khoản thuế khóa) do các cá nhân đóng góp để tạo nên quỹ tiền tệ của mình. Thực chất, hoạt động thu ngân sách nhà nước là việc nhà nước sử dụng quyền lực của mình để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ ngân sách nhà nước nhằm thỏa mãn các nhu cầu của nhà nước.
3.2. Luật Ngân Sách Nhà Nước Và Các Quy Định Liên Quan
Theo Điều 4 của Luật ngân sách nhà nước số 83/2015/QH13 ngày 25/6/2015 được Quốc hội khóa XIII nước Cộng hòa XHCN Việt Nam thông qua năm 2015 “ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
3.3. Phạm Vi Ngân Sách Nhà Nước Tại Cơ Quan Hành Chính
Ngân sách nhà nước tại các cơ quan hành chính nhà nước bao gồm: ngân sách nhà nước tại các cơ quan nhà nước ở Trung ương và ngân sách nhà nước tại các địa phương. Ngân sách nhà nước tại địa phương bao gồm ngân sách nhà nước của đơn vị hành chính các cấp chính quyền có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền Nhà nước ta hiện nay, ngân sách nhà nước tại địa phương bao gồm: ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.
IV. Giải Pháp Hoàn Thiện Quản Lý Chi Ngân Sách Tại Hải Quan
Để hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Các giải pháp này cần tập trung vào việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tăng cường kiểm soát chi tiêu, và đảm bảo tính minh bạch trong quản lý tài chính. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong ngành Hải quan và các cơ quan liên quan để đảm bảo việc thực hiện các giải pháp được hiệu quả.
4.1. Nâng Cao Hiệu Quả Sử Dụng Ngân Sách Nhà Nước
Một trong những giải pháp quan trọng là nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước. Điều này đòi hỏi việc rà soát và điều chỉnh các khoản chi tiêu không cần thiết, tập trung vào các hoạt động mang lại giá trị gia tăng cao, và tăng cường kiểm soát chi tiêu để tránh lãng phí và thất thoát.
4.2. Tăng Cường Kiểm Soát Chi Tiêu Ngân Sách Nhà Nước
Việc tăng cường kiểm soát chi tiêu ngân sách nhà nước là một giải pháp quan trọng khác. Điều này đòi hỏi việc thiết lập các quy trình kiểm soát chặt chẽ, tăng cường kiểm tra và giám sát các khoản chi tiêu, và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về quản lý tài chính.
4.3. Đảm Bảo Minh Bạch Trong Quản Lý Tài Chính Hải Quan
Đảm bảo tính minh bạch trong quản lý tài chính là một yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước. Điều này đòi hỏi việc công khai thông tin về ngân sách, chi tiêu, và các hoạt động tài chính khác của ngành Hải quan, và tạo điều kiện cho người dân và các tổ chức xã hội tham gia giám sát.
V. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Quản Lý Chi Ngân Sách Hải Quan
Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh hiện nay. Công nghệ thông tin có thể giúp tự động hóa các quy trình quản lý, giảm thiểu sai sót, và tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ thông tin cũng giúp tiết kiệm chi phí và thời gian cho các hoạt động quản lý.
5.1. Tự Động Hóa Quy Trình Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước
Công nghệ thông tin có thể giúp tự động hóa các quy trình quản lý ngân sách nhà nước, từ lập kế hoạch, phân bổ, đến kiểm soát và báo cáo. Điều này giúp giảm thiểu sai sót do con người gây ra, và tăng cường tính chính xác và tin cậy của thông tin tài chính.
5.2. Giảm Thiểu Sai Sót Trong Quản Lý Chi Tiêu Ngân Sách
Việc ứng dụng công nghệ thông tin giúp giảm thiểu sai sót trong quản lý chi tiêu ngân sách nhà nước. Các hệ thống phần mềm quản lý tài chính có thể giúp kiểm soát các khoản chi tiêu, phát hiện các sai sót và cảnh báo cho người quản lý.
5.3. Tăng Cường Minh Bạch Và Hiệu Quả Quản Lý Tài Chính
Công nghệ thông tin giúp tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính. Các thông tin về ngân sách, chi tiêu, và các hoạt động tài chính khác có thể được công khai trên các trang web và cổng thông tin điện tử, giúp người dân và các tổ chức xã hội dễ dàng tiếp cận và giám sát.
VI. Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Chi Ngân Sách Tại Hải Quan
Việc đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan là rất quan trọng để đảm bảo việc sử dụng ngân sách được hiệu quả và tiết kiệm. Đánh giá hiệu quả cần dựa trên các tiêu chí cụ thể, khách quan, và có thể đo lường được. Đồng thời, cần có sự tham gia của các bên liên quan để đảm bảo tính toàn diện và chính xác của đánh giá.
6.1. Tiêu Chí Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước
Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước cần bao gồm: hiệu quả sử dụng ngân sách, tính minh bạch trong quản lý tài chính, và mức độ tuân thủ các quy định về quản lý tài chính.
6.2. Phương Pháp Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Chi Tiêu
Các phương pháp đánh giá hiệu quả quản lý chi tiêu ngân sách nhà nước có thể bao gồm: phân tích chi phí - lợi ích, so sánh với các đơn vị khác, và khảo sát ý kiến của các bên liên quan.
6.3. Sử Dụng Kết Quả Đánh Giá Để Cải Thiện Quản Lý Ngân Sách
Kết quả đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước cần được sử dụng để cải thiện các quy trình quản lý, điều chỉnh các chính sách tài chính, và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý tài chính.
