Quản lý chi ngân sách nhà nước của Tổng cục Hải quan: Nghiên cứu và Giải pháp

• Tác giả: Nguyễn Thị Mai Huyền
• Người hướng dẫn: PGS.TS Phạm Văn Dũng
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Quản lý chi ngân sách nhà nước của Tổng cục Hải quan
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC
• 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
• 1.2. Chi ngân sách nhà nước tại cơ quan hành chính nhà nước
• 1.3. Khái niệm về chi ngân sách nhà nước tại cơ quan hành chính nhà nước
• 1.4. Nội dung chi ngân sách nhà nước tại cơ quan hành chính nhà nước
• 1.5. Đặc điểm chi ngân sách nhà nước tại cơ quan hành chính nhà nước
• 1.6. Vai trò của chi ngân sách nhà nước tại cơ quan hành chính nhà nước
• 1.7. Khái luận về Quản lý chi ngân sách nhà nước tại cơ quan hành chính nhà nước
• 1.8. Khái niệm về quản lý chi ngân sách nhà nước tại cơ quan hành chính nhà nước
• 1.9. Nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước tại cơ quan hành chính nhà nước
• 1.10. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi NSNN tại cơ quan hành chính nhà nước
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp phân tích
• 2.4. Phương pháp tổng hợp
• 2.5. Phương pháp thống kê mô tả
• 2.6. Phương pháp lô gic lịch sử
• 2.7. Phương pháp thống kê so sánh
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CỦA TỔNG CỤC HẢI QUAN
• 3.1. Khái quát về Tổng cục Hải quan
• 3.2. Quá trình hình thành và phát triển của Hải quan Việt Nam
• 3.3. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Hải quan Việt Nam
• 3.4. Phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước của Tổng cục Hải quan
• 3.4.1. Quản lý lập dự toán chi ngân sách nhà nước
• 3.4.2. Quản lý chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước
• 3.4.3. Quản lý công tác quyết toán chi ngân sách nhà nước
• 3.4.4. Thanh kiểm tra công tác quản lý ngân sách nhà nước
• 3.5. Kết quả đạt được và những hạn chế chủ yếu trong công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan
• 3.5.1. Kết quả đạt được
• 4. CHƯƠNG 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI TỔNG CỤC HẢI QUAN
• 4.1. Những bối cảnh mới tác động đến quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan
• 4.2. Hiện đại hóa của ngành Hải quan
• 4.3. Số lượng, chất lượng đội ngũ cán bộ Hải quan
• 4.4. Phương hướng hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan
• 4.4.1. Chi ngân sách nhà nước phải phù hợp pháp luật
• 4.4.2. Chi ngân sách nhà nước đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa
• 4.4.3. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan trong thời gian tới
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tóm tắt

I. Tổng Quan Quản Lý Chi Ngân Sách Nhà Nước Tại Hải Quan

Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình hệ thống các biện pháp phân phối và sử dụng vốn ngân sách, phục vụ chi tiêu và thực hiện chức năng của Nhà nước. Thực chất là sử dụng nguồn vốn chi tiêu từ khâu lập kế hoạch, sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, quản lý quyết toán theo quy định, thanh tra, kiểm tra việc sử dụng NSNN theo đúng quy định, phù hợp với yêu cầu thực tế và chính sách chế độ, phục vụ mục tiêu KT-XH. Trong những năm qua, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong ngành Hải quan đã dần hoàn thiện, đi vào nề nếp, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại, hạn chế cần khắc phục, đặc biệt trước yêu cầu xây dựng, phát triển Hải quan Việt Nam đến năm 2020 với mục tiêu hiện đại, minh bạch, thủ tục đơn giản, hài hòa đạt chuẩn mực quốc tế, trên nền tảng ứng dụng công nghệ thông tin, xử lý dữ liệu tập trung và áp dụng rộng rãi phương thức quản lý rủi ro. Nâng cao trình độ, năng lực quản lý nhà nước về quản lý hải quan tương đương với các quốc gia khác trong khu vực.

1.1. Vai Trò Của Chi Ngân Sách Nhà Nước Trong Ngành Hải Quan

Chi ngân sách nhà nước trong ngành Hải quan là hoạt động phân phối và sử dụng nguồn kinh phí được giao để đảm bảo cho toàn bộ các hoạt động của ngành, đảm bảo thu nhập cho đời sống cán bộ công chức và là cơ sở, phương tiện thực hiện các mục tiêu cải cách hiện đại hóa ngành Hải quan hoàn thành nhiệm vụ chính trị mà Đảng và Nhà nước giao phó theo các nguyên tắc nhất định. Vì vậy công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong ngành Hải quan là một nhiệm vụ luôn được quan tâm, tạo tiền đề cho việc thực hiện tốt các nhiệm vụ chính trị được giao.

1.2. Tính Cấp Thiết Của Nghiên Cứu Quản Lý Chi Ngân Sách

Xuất phát từ yêu cầu đó, luận văn “Quản lý chi ngân sách nhà nước của Tổng cục Hải quan” được lựa chọn để nghiên cứu. Câu hỏi nghiên cứu của luận văn: Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan có những hạn chế, bất cập nào? Lãnh đạo Tổng cục Hải quan cần phải làm gì và làm thế nào để khắc phục những hạn chế, bất cập đó?

II. Thực Trạng Quản Lý Chi Ngân Sách Tại Tổng Cục Hải Quan

Đã có nhiều nghiên cứu bàn về vấn đề quản lý chi ngân sách nhà nước trong các cơ quan hành chính nhà nước. Mỗi công trình nghiên cứu được các tác giả thực hiện ở những lĩnh vực, thời điểm, không gian, đối tượng và phạm vi nghiên cứu khác nhau. Có thể đề cập đến một vài nghiên cứu như luận án tiến sỹ “Quản lý chi ngân sách nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh Bình Định” của tác giả Trịnh Thị Thúy Hồng – năm 2012, trường Đại học kinh tế quốc dân. Luận án đã làm rõ được tính cấp thiết của công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng. Nội dung công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong hoạt động đầu tư xây dựng được tiếp cận theo quy trình quản lý ngân sách.

2.1. Các Nghiên Cứu Tiêu Biểu Về Quản Lý Chi Ngân Sách

Luận văn thạc sỹ “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn Huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa” của tác giả Trần Bá Đông – năm 2015, trường Đại học kinh tế, Đại học Quốc gia đã làm rõ được đặc thù về công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa, đưa ra thực trạng công tác quản lý NSNN và những mặt hạn chế của công tác quản lý chi NSNN tại huyện Thọ Xuân, từ đó đưa ra những giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN của huyện Thọ Xuân trong những năm tiếp theo.

2.2. Hạn Chế Trong Các Nghiên Cứu Hiện Tại Về Chi Ngân Sách

Luận án Luận án Tiến „„Hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước tỉnh Hà Tĩnh‟‟ của tác giả Bùi Thị Quỳnh Thơ – năm 2013 Học viện Tài chính đã phân tích hai nội dung chi lớn của chi NSNN là chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển. Mặc dù luận án xác định chi ngân sách cấp tỉnh được coi là trọng tâm chính trong phạm vi nghiên cứu, nhưng trong cơ sở lý luận luận án không đề cập đến nội dung chi ngân sách cấp tỉnh (ngân sách địa phương), chưa thấy được sự biệt lập giữa ngân sách địa phương và ngân sách trung ương.

III. Chi Ngân Sách Nhà Nước Tại Cơ Quan Hành Chính Nhà Nước

Ngân sách nhà nước đóng vai trò rất quan trọng trong toàn bộ các hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Tác động của ngân sách nhà nước đến phát triển kinh tế xã hội luôn gắn liền với mục tiêu phát triển đất nước của bộ máy nhà nước theo từng thời kỳ cụ thể. Đối với nền kinh tế hoạt động theo mô hình kinh thế thị trường, ngân sách nhà nước đóng vai trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ hoạt động của nền kinh tế, xã hội. Ngân sách nhà nước là một trong những công cụ quan trọng để đề nhà nươc điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã hội, định hướng các hoạt động sản xuất, điều tiết cung cầu của thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh các mặt của đời sống xã hội.

3.1. Khái Niệm Chi Ngân Sách Nhà Nước Trong Hành Chính

Để có nguồn kinh phí phục vụ cho các hoạt động của mình, nhà nước đã đặt ra các khoản thu (các khoản thuế khóa) do các cá nhân đóng góp để tạo nên quỹ tiền tệ của mình. Thực chất, hoạt động thu ngân sách nhà nước là việc nhà nước sử dụng quyền lực của mình để tập trung một phần nguồn tài chính quốc gia hình thành quỹ ngân sách nhà nước nhằm thỏa mãn các nhu cầu của nhà nước.

3.2. Luật Ngân Sách Nhà Nước Và Các Quy Định Liên Quan

Theo Điều 4 của Luật ngân sách nhà nước số 83/2015/QH13 ngày 25/6/2015 được Quốc hội khóa XIII nước Cộng hòa XHCN Việt Nam thông qua năm 2015 “ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.

3.3. Phạm Vi Ngân Sách Nhà Nước Tại Cơ Quan Hành Chính

Ngân sách nhà nước tại các cơ quan hành chính nhà nước bao gồm: ngân sách nhà nước tại các cơ quan nhà nước ở Trung ương và ngân sách nhà nước tại các địa phương. Ngân sách nhà nước tại địa phương bao gồm ngân sách nhà nước của đơn vị hành chính các cấp chính quyền có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền Nhà nước ta hiện nay, ngân sách nhà nước tại địa phương bao gồm: ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

IV. Giải Pháp Hoàn Thiện Quản Lý Chi Ngân Sách Tại Hải Quan

Để hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan, cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Các giải pháp này cần tập trung vào việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, tăng cường kiểm soát chi tiêu, và đảm bảo tính minh bạch trong quản lý tài chính. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị trong ngành Hải quan và các cơ quan liên quan để đảm bảo việc thực hiện các giải pháp được hiệu quả.

4.1. Nâng Cao Hiệu Quả Sử Dụng Ngân Sách Nhà Nước

Một trong những giải pháp quan trọng là nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước. Điều này đòi hỏi việc rà soát và điều chỉnh các khoản chi tiêu không cần thiết, tập trung vào các hoạt động mang lại giá trị gia tăng cao, và tăng cường kiểm soát chi tiêu để tránh lãng phí và thất thoát.

4.2. Tăng Cường Kiểm Soát Chi Tiêu Ngân Sách Nhà Nước

Việc tăng cường kiểm soát chi tiêu ngân sách nhà nước là một giải pháp quan trọng khác. Điều này đòi hỏi việc thiết lập các quy trình kiểm soát chặt chẽ, tăng cường kiểm tra và giám sát các khoản chi tiêu, và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm quy định về quản lý tài chính.

4.3. Đảm Bảo Minh Bạch Trong Quản Lý Tài Chính Hải Quan

Đảm bảo tính minh bạch trong quản lý tài chính là một yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước. Điều này đòi hỏi việc công khai thông tin về ngân sách, chi tiêu, và các hoạt động tài chính khác của ngành Hải quan, và tạo điều kiện cho người dân và các tổ chức xã hội tham gia giám sát.

V. Ứng Dụng Công Nghệ Trong Quản Lý Chi Ngân Sách Hải Quan

Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan là một xu hướng tất yếu trong bối cảnh hiện nay. Công nghệ thông tin có thể giúp tự động hóa các quy trình quản lý, giảm thiểu sai sót, và tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính. Đồng thời, việc ứng dụng công nghệ thông tin cũng giúp tiết kiệm chi phí và thời gian cho các hoạt động quản lý.

5.1. Tự Động Hóa Quy Trình Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước

Công nghệ thông tin có thể giúp tự động hóa các quy trình quản lý ngân sách nhà nước, từ lập kế hoạch, phân bổ, đến kiểm soát và báo cáo. Điều này giúp giảm thiểu sai sót do con người gây ra, và tăng cường tính chính xác và tin cậy của thông tin tài chính.

5.2. Giảm Thiểu Sai Sót Trong Quản Lý Chi Tiêu Ngân Sách

Việc ứng dụng công nghệ thông tin giúp giảm thiểu sai sót trong quản lý chi tiêu ngân sách nhà nước. Các hệ thống phần mềm quản lý tài chính có thể giúp kiểm soát các khoản chi tiêu, phát hiện các sai sót và cảnh báo cho người quản lý.

5.3. Tăng Cường Minh Bạch Và Hiệu Quả Quản Lý Tài Chính

Công nghệ thông tin giúp tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính. Các thông tin về ngân sách, chi tiêu, và các hoạt động tài chính khác có thể được công khai trên các trang web và cổng thông tin điện tử, giúp người dân và các tổ chức xã hội dễ dàng tiếp cận và giám sát.

VI. Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Chi Ngân Sách Tại Hải Quan

Việc đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan là rất quan trọng để đảm bảo việc sử dụng ngân sách được hiệu quả và tiết kiệm. Đánh giá hiệu quả cần dựa trên các tiêu chí cụ thể, khách quan, và có thể đo lường được. Đồng thời, cần có sự tham gia của các bên liên quan để đảm bảo tính toàn diện và chính xác của đánh giá.

6.1. Tiêu Chí Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Ngân Sách Nhà Nước

Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước cần bao gồm: hiệu quả sử dụng ngân sách, tính minh bạch trong quản lý tài chính, và mức độ tuân thủ các quy định về quản lý tài chính.

6.2. Phương Pháp Đánh Giá Hiệu Quả Quản Lý Chi Tiêu

Các phương pháp đánh giá hiệu quả quản lý chi tiêu ngân sách nhà nước có thể bao gồm: phân tích chi phí - lợi ích, so sánh với các đơn vị khác, và khảo sát ý kiến của các bên liên quan.

6.3. Sử Dụng Kết Quả Đánh Giá Để Cải Thiện Quản Lý Ngân Sách

Kết quả đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước cần được sử dụng để cải thiện các quy trình quản lý, điều chỉnh các chính sách tài chính, và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý tài chính.

Nội dung chính

Tổng quan nghiên cứu

Quản lý chi ngân sách nhà nước là một trong những hoạt động trọng yếu nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính phục vụ cho các cơ quan hành chính nhà nước thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao. Tại Việt Nam, Tổng cục Hải quan giữ vai trò quan trọng trong việc quản lý thu, chi ngân sách nhà nước liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu. Giai đoạn từ năm 2016 đến nay, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan đã có nhiều chuyển biến tích cực, song vẫn còn tồn tại những hạn chế cần khắc phục để đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan, đánh giá những kết quả đạt được, chỉ ra các hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trong giai đoạn tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan trong giai đoạn từ năm 2016 đến nay, với trọng tâm là các hoạt động lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra chi ngân sách.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, góp phần hiện đại hóa ngành Hải quan, tăng cường tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý tài chính công. Kết quả nghiên cứu cũng hỗ trợ các nhà quản lý trong việc xây dựng chính sách, quy trình quản lý chi ngân sách phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và quản lý tài chính công, trong đó có:

• Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước trong việc phân phối và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm thực hiện các chức năng quản lý vĩ mô của Nhà nước. Quản lý chi ngân sách nhà nước là quá trình lập kế hoạch, phân bổ, sử dụng và kiểm soát các khoản chi nhằm đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

• Mô hình chu trình ngân sách: Bao gồm các giai đoạn lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra. Mỗi giai đoạn đều có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của công tác quản lý chi ngân sách.

• Khái niệm chính: Chi ngân sách nhà nước tại cơ quan hành chính nhà nước, quản lý chi ngân sách nhà nước, dự toán chi ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán chi ngân sách, thanh tra kiểm tra ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ hệ thống quản lý chi ngân sách nhà nước của Tổng cục Hải quan, các báo cáo tổng kết, báo cáo chuyên đề, công khai dự toán và quyết toán chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2016-2020.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để tổng hợp và phân tích số liệu chi tiết về dự toán, chấp hành và quyết toán chi ngân sách. Phương pháp logic lịch sử được áp dụng để phân tích diễn biến và bản chất của công tác quản lý chi ngân sách trong bối cảnh phát triển của ngành Hải quan. Phương pháp so sánh được dùng để đánh giá sự biến động và hiệu quả quản lý qua các năm.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các đơn vị dự toán cấp II và cấp III thuộc Tổng cục Hải quan, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho phân tích thực trạng.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2016 đến nay, với việc thu thập và phân tích số liệu chi tiết từng năm, đồng thời đề xuất phương hướng và giải pháp cho các năm tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiệu quả lập dự toán chi ngân sách: Tổng cục Hải quan đã thực hiện lập dự toán chi ngân sách theo đúng quy định pháp luật, với tỷ lệ dự toán được phê duyệt đạt khoảng 95% so với kế hoạch đề ra. Tuy nhiên, việc điều chỉnh dự toán trong quá trình thực hiện còn chậm, ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng kịp thời các nhiệm vụ đột xuất.

2. Chấp hành dự toán chi ngân sách: Tỷ lệ chấp hành dự toán chi ngân sách hàng năm đạt trung bình khoảng 92%, thể hiện sự tuân thủ khá nghiêm ngặt trong việc sử dụng ngân sách. Tuy nhiên, vẫn còn một số đơn vị chưa thực hiện đúng định mức chi tiêu, dẫn đến lãng phí và hiệu quả sử dụng ngân sách chưa cao.

3. Công tác quyết toán chi ngân sách: Báo cáo quyết toán chi ngân sách nhà nước của Tổng cục Hải quan được lập đầy đủ, chính xác với tỷ lệ sai sót dưới 3%. Việc xét duyệt và thẩm định quyết toán được thực hiện nghiêm túc, góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý tài chính.

4. Thanh tra, kiểm tra và kiểm toán nội bộ: Công tác thanh tra, kiểm tra được tổ chức thường xuyên, phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, góp phần ngăn ngừa tham nhũng và lãng phí. Tuy nhiên, số lượng các cuộc thanh tra còn hạn chế so với quy mô hoạt động, cần tăng cường hơn nữa để đảm bảo hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do sự thay đổi thường xuyên của các chính sách, chế độ chi tiêu, cũng như hạn chế về năng lực và trình độ của đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách. So với một số nghiên cứu trong ngành tài chính công, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của các cơ quan hành chính nhà nước tại Việt Nam.

Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách còn chưa đồng bộ, dẫn đến khó khăn trong việc theo dõi, kiểm soát và báo cáo kịp thời. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ chấp hành dự toán và quyết toán qua các năm sẽ minh họa rõ xu hướng cải thiện nhưng vẫn còn khoảng cách so với mục tiêu đề ra.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ được các điểm mạnh và điểm yếu trong quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan, từ đó cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần hiện đại hóa ngành Hải quan và tăng cường sự minh bạch trong sử dụng ngân sách nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác lập và điều chỉnh dự toán chi ngân sách: Cần xây dựng quy trình lập dự toán chi tiết, sát thực tế, đồng thời thiết lập cơ chế điều chỉnh dự toán linh hoạt để kịp thời đáp ứng các nhiệm vụ phát sinh. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Cục Tài vụ - Quản trị chủ trì phối hợp với các đơn vị dự toán cấp III.

2. Nâng cao hiệu quả chấp hành dự toán chi ngân sách: Thực hiện kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, đảm bảo tuân thủ định mức, tiêu chuẩn chi tiêu. Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý ngân sách về kỹ năng kiểm soát chi tiêu. Thời gian triển khai trong 2 năm, do Tổng cục Hải quan phối hợp với Bộ Tài chính.

3. Hoàn thiện công tác quyết toán và báo cáo tài chính: Áp dụng hệ thống phần mềm quản lý tài chính hiện đại, đồng bộ để nâng cao tính chính xác và kịp thời trong lập báo cáo quyết toán. Thực hiện trong vòng 1 năm, do Cục Công nghệ thông tin và Thống kê hải quan phối hợp với Cục Tài vụ - Quản trị.

4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra nội bộ: Mở rộng quy mô và tần suất các cuộc thanh tra, kiểm tra nhằm phát hiện sớm các sai phạm, đồng thời xây dựng cơ chế xử lý nghiêm minh các vi phạm. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do Vụ Thanh tra - Kiểm tra chủ trì.

5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách: Xây dựng hệ thống quản lý ngân sách điện tử, kết nối dữ liệu giữa các đơn vị dự toán để nâng cao hiệu quả quản lý và minh bạch tài chính. Thời gian thực hiện trong 3 năm, do Cục Công nghệ thông tin và Thống kê hải quan chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý Tổng cục Hải quan: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, từ đó áp dụng vào công tác điều hành và quản lý tài chính.

2. Cán bộ tài chính kế toán các đơn vị dự toán cấp II và III: Nắm bắt các quy trình, nguyên tắc quản lý chi ngân sách, nâng cao kỹ năng lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước trong cơ quan hành chính nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực hải quan.

4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và ngân sách: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước trong các cơ quan hành chính.

Câu hỏi thường gặp

1. Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan có những đặc điểm gì nổi bật?
   Quản lý chi ngân sách tại Tổng cục Hải quan được tổ chức theo chu trình ngân sách gồm lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra kiểm tra. Đặc điểm nổi bật là sự phân cấp rõ ràng giữa các đơn vị dự toán cấp II và cấp III, đồng thời chịu sự giám sát chặt chẽ của Bộ Tài chính và Kho bạc Nhà nước.

2. Những khó khăn chính trong công tác quản lý chi ngân sách tại Tổng cục Hải quan là gì?
   Khó khăn bao gồm sự thay đổi thường xuyên của chính sách chi tiêu, hạn chế về năng lực cán bộ quản lý, và việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ. Điều này ảnh hưởng đến khả năng lập dự toán chính xác và kiểm soát chi tiêu hiệu quả.

3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả lập dự toán chi ngân sách?
   Cần xây dựng quy trình lập dự toán sát thực tế, dựa trên phân tích kết quả thực hiện các năm trước, đồng thời thiết lập cơ chế điều chỉnh linh hoạt để đáp ứng các nhiệm vụ phát sinh. Tăng cường đào tạo cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin hỗ trợ lập dự toán.

4. Vai trò của thanh tra, kiểm tra trong quản lý chi ngân sách là gì?
   Thanh tra, kiểm tra giúp phát hiện kịp thời các sai phạm, ngăn ngừa tham nhũng và lãng phí, đồng thời nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm trong sử dụng ngân sách nhà nước. Đây là công cụ quan trọng để đảm bảo hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

5. Ứng dụng công nghệ thông tin có tác động như thế nào đến quản lý chi ngân sách?
   Ứng dụng công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình quản lý, tăng cường khả năng theo dõi, kiểm soát và báo cáo kịp thời, giảm thiểu sai sót và gian lận. Điều này góp phần nâng cao hiệu quả và minh bạch trong quản lý chi ngân sách nhà nước.

Kết luận

• Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại Tổng cục Hải quan giai đoạn 2016-2020, chỉ ra những kết quả đạt được và hạn chế còn tồn tại.
• Công tác lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán chi ngân sách được thực hiện tương đối nghiêm túc, tuy nhiên vẫn cần cải thiện về tính linh hoạt và hiệu quả sử dụng ngân sách.
• Thanh tra, kiểm tra nội bộ đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý, nhưng cần tăng cường quy mô và tần suất thực hiện.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước, bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm soát chi tiêu.
• Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn tới sẽ góp phần hiện đại hóa ngành Hải quan, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Độc giả và nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước trong ngành Hải quan.