Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, việc nâng cao hiệu quả quản lý và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trở thành yêu cầu cấp thiết. Theo báo cáo của ngành, Công ty TNHH Lâm nghiệp Sông Kôn, một doanh nghiệp nhà nước tại tỉnh Bình Định, hoạt động trong lĩnh vực trồng, chăm sóc, bảo vệ rừng và các dịch vụ liên quan, đang đối mặt với thách thức trong việc tổ chức và vận hành hệ thống kế toán quản trị hiệu quả. Năm 2018, công ty có tổng doanh thu dự kiến đạt khoảng 22,4 tỷ đồng với các hoạt động chính như khai thác gỗ rừng trồng, sản xuất cây giống và cà phê. Tuy nhiên, công tác kế toán trách nhiệm (KTTN) tại công ty còn nhiều hạn chế, chưa được tổ chức thành các trung tâm trách nhiệm rõ ràng, ảnh hưởng đến việc đánh giá và kiểm soát hiệu quả hoạt động của từng bộ phận.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng công tác kế toán trách nhiệm tại Công ty TNHH Lâm nghiệp Sông Kôn, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và hoạt động kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các bộ phận trực thuộc công ty, sử dụng dữ liệu năm 2018 làm cơ sở phân tích. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp công ty cải thiện hệ thống kế toán quản trị mà còn góp phần nâng cao chất lượng thông tin phục vụ quản lý, từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững của doanh nghiệp trong ngành lâm nghiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán trách nhiệm, trong đó nổi bật là khái niệm kế toán trách nhiệm theo Atkinson và cộng sự (2001), định nghĩa KTTN là hệ thống thu thập, tổng hợp và báo cáo các dữ liệu liên quan đến trách nhiệm của từng nhà quản lý trong tổ chức, nhằm đánh giá thành quả và kiểm soát chi phí, doanh thu, lợi nhuận. Ngoài ra, mô hình phân cấp quản lý và các loại trung tâm trách nhiệm (trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm lợi nhuận, trung tâm đầu tư) được áp dụng để phân tích cấu trúc tổ chức và trách nhiệm quản lý trong doanh nghiệp.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Trung tâm trách nhiệm: bộ phận trong tổ chức mà người quản lý có quyền và chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động.
  • Chỉ tiêu đánh giá thành quả: các tiêu chí đo lường hiệu quả hoạt động của từng trung tâm, như chênh lệch chi phí, doanh thu, lợi nhuận, tỷ suất sinh lời trên vốn đầu tư (ROI) và thu nhập còn lại (RI).
  • Báo cáo kế toán trách nhiệm: báo cáo nội bộ phản ánh kết quả hoạt động và so sánh giữa thực tế và dự toán của từng trung tâm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp phân tích thực trạng dựa trên dữ liệu thứ cấp thu thập trực tiếp từ Công ty TNHH Lâm nghiệp Sông Kôn năm 2018. Cỡ mẫu bao gồm toàn bộ các phòng ban, đội và trạm trực thuộc công ty. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ, nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác trong đánh giá.

Phân tích dữ liệu được thực hiện thông qua đối chiếu số liệu kế toán chi tiết, tổng hợp và các báo cáo nội bộ về doanh thu, chi phí, lợi nhuận. Các phương pháp phân tích bao gồm so sánh thực tế với dự toán, phân tích biến động chi phí và doanh thu, cũng như đánh giá hiệu quả sử dụng vốn đầu tư. Timeline nghiên cứu kéo dài trong giai đoạn 2017-2019, tập trung phân tích dữ liệu năm 2018 để phản ánh thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Chưa tổ chức các trung tâm trách nhiệm rõ ràng: Công ty chưa thành lập các trung tâm chi phí, doanh thu, lợi nhuận hay đầu tư, dẫn đến việc đánh giá hiệu quả hoạt động của từng bộ phận còn thiếu tính hệ thống và minh bạch.
  2. Báo cáo kế toán nội bộ chưa đồng bộ và chi tiết: Mặc dù có các báo cáo kế hoạch sản xuất kinh doanh và báo cáo tổng kết, nhưng báo cáo đánh giá trách nhiệm của các bộ phận chưa được xây dựng theo chuẩn mực kế toán trách nhiệm, thiếu các chỉ tiêu so sánh giữa thực tế và dự toán cụ thể.
  3. Phân cấp quản lý còn hạn chế: Công ty chỉ có hai cấp quản lý chính, gồm Chủ tịch kiêm Giám đốc và các phòng ban, đội, trạm trực thuộc, chưa phân quyền rõ ràng cho các cấp quản lý trung gian để thực hiện kế toán trách nhiệm hiệu quả.
  4. Chính sách lương, thưởng chưa gắn chặt với kết quả kế toán trách nhiệm: Hệ thống xếp loại lao động và trả thưởng dựa trên hiệu quả công việc nhưng chưa liên kết chặt chẽ với các chỉ tiêu kế toán trách nhiệm, làm giảm động lực cải thiện hiệu quả quản lý chi phí và doanh thu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc công ty chưa áp dụng đầy đủ mô hình kế toán trách nhiệm phù hợp với cơ cấu tổ chức và đặc thù ngành lâm nghiệp. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc thiếu các trung tâm trách nhiệm làm giảm khả năng kiểm soát chi phí và đánh giá hiệu quả hoạt động từng bộ phận. Ví dụ, các doanh nghiệp lớn đã áp dụng thành công hệ thống trung tâm chi phí và lợi nhuận giúp tăng cường kiểm soát nội bộ và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Việc báo cáo kế toán nội bộ chưa chi tiết và chưa phản ánh đầy đủ các chỉ tiêu tài chính làm hạn chế khả năng ra quyết định kịp thời và chính xác của nhà quản trị. Bảng biểu và biểu đồ phân tích biến động chi phí, doanh thu sẽ giúp minh họa rõ hơn các sai lệch giữa thực tế và dự toán, từ đó đề xuất các biện pháp điều chỉnh phù hợp.

Phân cấp quản lý chưa hợp lý khiến quyền hạn và trách nhiệm chưa được phân bổ rõ ràng, làm giảm hiệu quả của hệ thống kế toán trách nhiệm. Việc chưa liên kết chính sách lương thưởng với kết quả kế toán trách nhiệm cũng làm giảm động lực của người lao động và quản lý trong việc tối ưu hóa chi phí và nâng cao doanh thu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và tổ chức các trung tâm trách nhiệm rõ ràng: Thiết lập trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm lợi nhuận và trung tâm đầu tư phù hợp với cơ cấu tổ chức hiện tại của công ty. Mục tiêu trong vòng 12 tháng, do Ban Giám đốc chủ trì phối hợp với phòng Kế toán thực hiện.
  2. Hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm: Xây dựng các báo cáo nội bộ chi tiết, so sánh giữa thực tế và dự toán, phân tích biến động chi phí và doanh thu theo từng trung tâm trách nhiệm. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do phòng Kế toán phối hợp với các phòng nghiệp vụ thực hiện.
  3. Phân cấp quản lý và phân quyền rõ ràng hơn: Tăng cường phân quyền cho các cấp quản lý trung gian, giao trách nhiệm cụ thể trong việc kiểm soát chi phí và doanh thu tại từng bộ phận. Đề xuất hoàn thành trong 9 tháng, do Ban Giám đốc và phòng Tổ chức – Hành chính phối hợp thực hiện.
  4. Liên kết chính sách lương thưởng với kết quả kế toán trách nhiệm: Thiết kế hệ thống đánh giá hiệu quả công việc dựa trên các chỉ tiêu kế toán trách nhiệm, từ đó xây dựng chính sách khen thưởng phù hợp nhằm thúc đẩy động lực làm việc. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Tổ chức – Hành chính và phòng Kế toán phối hợp triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp lâm nghiệp và nông nghiệp: Giúp hiểu rõ về tổ chức kế toán trách nhiệm, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và doanh thu trong các doanh nghiệp có đặc thù tương tự.
  2. Chuyên viên kế toán quản trị và kiểm toán nội bộ: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về xây dựng và vận hành hệ thống kế toán trách nhiệm, phục vụ công tác kiểm soát và đánh giá hiệu quả hoạt động.
  3. Giảng viên và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng kế toán trách nhiệm trong doanh nghiệp nhà nước, giúp nâng cao hiểu biết lý thuyết và kỹ năng thực hành.
  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức tư vấn quản lý: Hỗ trợ đánh giá và tư vấn cải tiến hệ thống quản lý tài chính, kế toán trong các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán trách nhiệm là gì và tại sao quan trọng?
    Kế toán trách nhiệm là hệ thống thu thập và báo cáo thông tin tài chính liên quan đến trách nhiệm của từng bộ phận trong doanh nghiệp. Nó giúp đánh giá hiệu quả hoạt động, kiểm soát chi phí và doanh thu, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và ra quyết định. Ví dụ, công ty lâm nghiệp có thể xác định chi phí vượt mức tại từng đội quản lý rừng để điều chỉnh kịp thời.

  2. Các loại trung tâm trách nhiệm gồm những gì?
    Có bốn loại trung tâm trách nhiệm chính: trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung tâm lợi nhuận và trung tâm đầu tư. Mỗi loại có phạm vi trách nhiệm và chỉ tiêu đánh giá riêng, giúp phân quyền và kiểm soát hiệu quả hơn trong doanh nghiệp.

  3. Làm thế nào để xây dựng hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm hiệu quả?
    Cần thiết kế báo cáo chi tiết, so sánh giữa thực tế và dự toán, phân tích nguyên nhân biến động chi phí và doanh thu. Báo cáo phải phù hợp với đặc điểm tổ chức và nhu cầu quản lý của từng trung tâm trách nhiệm.

  4. Phân cấp quản lý ảnh hưởng thế nào đến kế toán trách nhiệm?
    Phân cấp quản lý rõ ràng giúp phân quyền và trách nhiệm được giao đúng mức, tạo điều kiện cho việc thiết lập các trung tâm trách nhiệm và đánh giá hiệu quả hoạt động chính xác hơn.

  5. Chính sách lương thưởng nên gắn với kế toán trách nhiệm ra sao?
    Chính sách lương thưởng cần dựa trên kết quả đánh giá hiệu quả hoạt động của từng trung tâm trách nhiệm, tạo động lực cho người lao động và quản lý cải thiện hiệu quả công việc, giảm chi phí và tăng doanh thu.

Kết luận

  • Kế toán trách nhiệm là công cụ quản lý quan trọng giúp đánh giá và kiểm soát hiệu quả hoạt động của từng bộ phận trong doanh nghiệp.
  • Công ty TNHH Lâm nghiệp Sông Kôn hiện chưa tổ chức các trung tâm trách nhiệm và hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm còn nhiều hạn chế.
  • Phân cấp quản lý chưa rõ ràng và chính sách lương thưởng chưa liên kết chặt chẽ với kết quả kế toán trách nhiệm làm giảm hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất xây dựng các trung tâm trách nhiệm, hoàn thiện hệ thống báo cáo, phân cấp quản lý và liên kết chính sách lương thưởng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong vòng 6-12 tháng, đồng thời theo dõi, đánh giá và điều chỉnh để đảm bảo hiệu quả bền vững.

Quý độc giả và nhà quản trị doanh nghiệp được khuyến khích áp dụng các giải pháp này để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững trong lĩnh vực lâm nghiệp và các ngành liên quan.