Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển và cạnh tranh gay gắt, công tác quản lý nguyên vật liệu (NVL) trong doanh nghiệp xây lắp trở nên vô cùng quan trọng. Theo ước tính, việc quản lý NVL hiệu quả giúp giảm thiểu thất thoát, tiết kiệm chi phí và tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp. Luận văn tập trung nghiên cứu công tác kế toán nguyên vật liệu tại Công ty Cổ phần Xây lắp và Điện nước Quang Minh, một doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực thiết kế, thi công hệ thống phòng cháy chữa cháy và cơ điện tại Hà Nội, với dữ liệu nghiên cứu chủ yếu trong năm 2017.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về kế toán NVL, phân tích thực trạng công tác kế toán NVL tại công ty, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý NVL. Phạm vi nghiên cứu bao gồm kế toán NVL dưới góc độ kế toán tài chính và kế toán quản trị, tập trung tại Công ty Quang Minh trong năm 2017. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp hoàn thiện công tác kế toán NVL tại công ty mà còn góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp nói chung.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các chuẩn mực kế toán quốc tế và Việt Nam, đặc biệt là IAS 02 về hàng tồn kho và Chuẩn mực kế toán Việt Nam số 01 và 02, làm cơ sở cho việc xác định và ghi nhận NVL trong doanh nghiệp. Các nguyên tắc kế toán cơ bản như nguyên tắc giá gốc, nguyên tắc phù hợp, nguyên tắc thận trọng và nguyên tắc nhất quán được áp dụng để đảm bảo tính chính xác và trung thực của thông tin kế toán.

Ngoài ra, luận văn sử dụng các mô hình kế toán chi tiết NVL như phương pháp ghi thẻ song song, phương pháp sổ đối chiếu luân chuyển và phương pháp sổ số dư để phân tích cách thức quản lý và ghi chép NVL. Các khái niệm chính bao gồm: nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu, phụ tùng thay thế, và các loại NVL khác theo đặc điểm công dụng và tính chất vật lý.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu đa dạng gồm:

  • Phương pháp điều tra trắc nghiệm: Thực hiện tại Công ty Quang Minh trong tháng 2-3 năm 2018 với 10 phiếu phát ra và thu về đầy đủ, nhằm đánh giá tổ chức và công tác kế toán NVL theo quy định hiện hành.
  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn kế toán trưởng để thu thập thông tin chi tiết về quy trình, chứng từ và thực trạng kế toán NVL.
  • Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Thu thập và phân tích các chứng từ kế toán, sổ sách, báo cáo tài chính của công ty năm 2017.
  • Phương pháp quan sát thực tế: Theo dõi trực tiếp quy trình làm việc của bộ phận kế toán và thủ kho.
  • Phương pháp phân tích dữ liệu: Tổng hợp, so sánh số liệu thu thập được với chuẩn mực kế toán Việt Nam và quốc tế để đánh giá mức độ phù hợp và hiệu quả.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ nhân viên phòng kế toán và thủ kho liên quan đến công tác NVL tại công ty. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ đối tượng liên quan nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác của dữ liệu. Thời gian nghiên cứu tập trung trong năm 2017 với các hoạt động thu thập dữ liệu diễn ra trong quý đầu năm 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán NVL tại Công ty Quang Minh: Công ty áp dụng chế độ kế toán theo Thông tư 200/2014/TT-BTC, sử dụng phương pháp kê khai thường xuyên để theo dõi NVL. Bộ máy kế toán gồm 16 người, tổ chức theo mô hình tập trung với hình thức ghi sổ Nhật ký chung. NVL được phân loại rõ ràng theo công dụng, giá trị nhập kho tính theo giá gốc, xuất kho theo phương pháp bình quân gia quyền. Việc kiểm kê tồn kho NVL được thực hiện mỗi quý một lần.

  2. Công tác ghi chép và quản lý chứng từ: Các chứng từ như phiếu nhập kho, phiếu xuất kho, biên bản kiểm kê được lập và lưu trữ đầy đủ, tuân thủ nguyên tắc kế toán. Tuy nhiên, công ty chưa có quy trình xử lý sai lệch tồn kho ngay tại thời điểm kiểm kê, gây khó khăn trong việc phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót.

  3. Phương pháp kế toán chi tiết NVL: Công ty áp dụng phương pháp ghi thẻ song song, theo dõi chi tiết NVL cả về số lượng và giá trị. Phương pháp này phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của công ty, tuy nhiên có nhược điểm là ghi chép trùng lặp giữa thủ kho và phòng kế toán, dẫn đến khối lượng công việc lớn và có thể gây chậm trễ trong báo cáo.

  4. Công tác kế toán quản trị NVL: Hệ thống báo cáo kế toán quản trị NVL chưa được thiết lập đầy đủ và khoa học, các mẫu sổ chi tiết còn rườm rà, không thể hiện đồng thời lượng và giá trị NVL một cách trực quan, ảnh hưởng đến tính kịp thời và hiệu quả trong việc cung cấp thông tin cho nhà quản trị.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trên xuất phát từ việc áp dụng các quy định kế toán chung chưa hoàn toàn phù hợp với đặc thù hoạt động xây lắp và thi công thiết bị phòng cháy chữa cháy của công ty. So sánh với một số nghiên cứu trong ngành xây lắp cho thấy, việc chưa có quy trình xử lý sai lệch tồn kho kịp thời là điểm chung của nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa. Việc áp dụng phương pháp ghi thẻ song song tuy đơn giản nhưng không tối ưu cho doanh nghiệp có khối lượng NVL lớn và đa dạng như Quang Minh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh số lượng NVL nhập, xuất, tồn kho theo từng quý, bảng tổng hợp các loại chứng từ kế toán NVL và sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán để minh họa sự phân công nhiệm vụ rõ ràng. Việc hoàn thiện hệ thống báo cáo quản trị NVL sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu rủi ro thất thoát và tăng tính minh bạch trong công tác kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình kiểm kê và xử lý sai lệch NVL: Xây dựng quy trình kiểm kê định kỳ chi tiết, xử lý sai lệch tồn kho ngay tại thời điểm kiểm kê nhằm giảm thiểu rủi ro thất thoát. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng kế toán phối hợp với thủ kho chịu trách nhiệm.

  2. Áp dụng phương pháp kế toán chi tiết NVL phù hợp hơn: Đề xuất chuyển đổi từ phương pháp ghi thẻ song song sang phương pháp sổ số dư để giảm bớt khối lượng ghi chép trùng lặp, nâng cao hiệu quả kiểm soát. Thời gian triển khai trong 1 năm, do ban giám đốc và phòng kế toán chủ trì.

  3. Xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị NVL khoa học: Thiết kế mẫu sổ và bảng kê kế toán quản trị NVL đơn giản, trực quan, thể hiện đồng thời lượng và giá trị NVL để cung cấp thông tin kịp thời cho nhà quản trị. Thời gian hoàn thiện trong 9 tháng, do phòng kế toán phối hợp với phòng kế hoạch kỹ thuật.

  4. Tăng cường đào tạo và nâng cao trình độ nhân viên kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo về chuẩn mực kế toán mới, kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán và quản lý NVL nhằm nâng cao năng lực chuyên môn. Thời gian đào tạo định kỳ hàng năm, do phòng nhân sự phối hợp với phòng kế toán thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp xây lắp: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý NVL, từ đó đưa ra quyết định chiến lược phù hợp.

  2. Nhân viên phòng kế toán và tài chính: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về kế toán NVL, các phương pháp ghi chép và báo cáo, giúp nâng cao kỹ năng nghiệp vụ.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về áp dụng chuẩn mực kế toán trong doanh nghiệp xây lắp, hỗ trợ nghiên cứu và học tập.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về kế toán và tài chính: Tham khảo để đánh giá thực trạng áp dụng chế độ kế toán tại doanh nghiệp, từ đó hoàn thiện chính sách và hướng dẫn phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán nguyên vật liệu là gì và tại sao quan trọng?
    Kế toán NVL là công tác ghi chép, theo dõi và quản lý số lượng, giá trị NVL trong doanh nghiệp. Nó quan trọng vì giúp kiểm soát chi phí, hạn chế thất thoát và đảm bảo nguồn lực sản xuất.

  2. Phương pháp kế toán NVL nào phù hợp với doanh nghiệp xây lắp?
    Phương pháp kê khai thường xuyên và phương pháp sổ số dư được đánh giá phù hợp vì phản ánh chính xác tình hình NVL, hỗ trợ quản lý hiệu quả trong doanh nghiệp có nhiều chủng loại NVL.

  3. Làm thế nào để xử lý sai lệch tồn kho NVL hiệu quả?
    Cần xây dựng quy trình kiểm kê định kỳ, xử lý sai lệch ngay khi phát hiện, phối hợp chặt chẽ giữa thủ kho và phòng kế toán để đảm bảo số liệu chính xác và kịp thời.

  4. Vai trò của kế toán quản trị NVL trong doanh nghiệp là gì?
    Kế toán quản trị NVL cung cấp thông tin chi tiết, kịp thời cho nhà quản trị để ra quyết định về mua sắm, sử dụng và kiểm soát NVL, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  5. Làm sao để nâng cao năng lực nhân viên kế toán NVL?
    Tổ chức đào tạo chuyên sâu về chuẩn mực kế toán, kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán và quản lý NVL, đồng thời cập nhật thường xuyên các quy định mới để nâng cao trình độ chuyên môn.

Kết luận

  • Hệ thống hóa cơ sở lý luận và chuẩn mực kế toán NVL phù hợp với đặc thù doanh nghiệp xây lắp.
  • Phân tích thực trạng kế toán NVL tại Công ty Quang Minh cho thấy nhiều ưu điểm nhưng còn tồn tại hạn chế về quy trình kiểm kê và báo cáo quản trị.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ nhằm hoàn thiện công tác kế toán NVL, nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu rủi ro thất thoát.
  • Khuyến nghị tăng cường đào tạo nhân viên và áp dụng phương pháp kế toán chi tiết phù hợp hơn.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và áp dụng các công nghệ mới trong quản lý NVL để nâng cao hiệu quả trong tương lai.

Quý độc giả và các nhà quản lý doanh nghiệp xây lắp được khuyến khích áp dụng các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán nguyên vật liệu, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp.