Tổng quan nghiên cứu

Quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hoạt động hiệu quả và bền vững của các tổ chức này. Theo báo cáo ngành, các đơn vị sự nghiệp công lập như Trường Bồi dưỡng cán bộ Tài chính (Trường BDCB Tài chính) tại Hà Nội đã trải qua nhiều thay đổi trong cơ chế quản lý tài chính từ năm 2016 đến 2018. Trong bối cảnh cải cách hành chính Nhà nước và Nghị định 16/2018/NĐ-CP có hiệu lực từ tháng 4/2018, việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trở thành nhiệm vụ trọng tâm nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Trường BDCB Tài chính trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính phù hợp với đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong hoạt động tài chính của Trường tại Hà Nội, dựa trên số liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, phỏng vấn cán bộ và các văn bản pháp luật liên quan.

Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ngành Tài chính, đồng thời tạo động lực phát triển bền vững cho Trường BDCB Tài chính và các đơn vị tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập, kết hợp với phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý tài chính trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực công, tuân thủ các nguyên tắc công khai, minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả.

  • Lý thuyết quản lý theo đầu ra (Output Management Theory): Tập trung vào việc kiểm soát kết quả đầu ra thay vì chỉ kiểm soát đầu vào, giúp tăng tính linh hoạt và hiệu quả trong phân bổ và sử dụng ngân sách.

Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, quản lý tài chính, nguồn thu sự nghiệp, chi thường xuyên và không thường xuyên, quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, nguyên tắc quản lý tài chính công, và cơ chế tự chủ tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo tài chính của Trường BDCB Tài chính giai đoạn 2016-2018, các văn bản pháp luật như Luật Ngân sách Nhà nước 2018, Nghị định 16/2018/NĐ-CP, cùng các tài liệu nghiên cứu khoa học liên quan. Phương pháp thu thập số liệu bao gồm:

  • Phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý tài chính và các phòng ban liên quan để hiểu rõ quy trình và thực trạng quản lý tài chính.

  • Quan sát trực tiếp các hoạt động quản lý tài chính tại Trường.

Phương pháp phân tích số liệu sử dụng kỹ thuật so sánh, tổng hợp và đánh giá định lượng dựa trên các chỉ tiêu tài chính như cơ cấu nguồn thu, tỷ lệ chi thường xuyên, mức trích lập các quỹ, và hiệu quả sử dụng ngân sách. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu tài chính và các cán bộ chủ chốt trong bộ máy quản lý tài chính của Trường trong giai đoạn nghiên cứu.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2019, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nguồn tài chính đa dạng nhưng phụ thuộc lớn vào ngân sách nhà nước: Trong giai đoạn 2016-2018, nguồn thu của Trường BDCB Tài chính chủ yếu đến từ ngân sách nhà nước, chiếm khoảng 70% tổng nguồn thu, phần còn lại là thu từ hoạt động đào tạo, dịch vụ và các khoản thu khác. Cơ cấu nguồn thu này phản ánh đặc thù đơn vị sự nghiệp công lập nhưng cũng đặt ra thách thức về tính tự chủ tài chính.

  2. Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi tiêu: Chi thường xuyên của Trường chiếm khoảng 85% tổng chi tiêu, trong đó chi cho tiền lương và phụ cấp chiếm gần 60%. Chi không thường xuyên, bao gồm đầu tư xây dựng cơ bản và mua sắm trang thiết bị, chỉ chiếm khoảng 15%, cho thấy hạn chế trong việc đầu tư phát triển cơ sở vật chất.

  3. Việc trích lập và sử dụng các quỹ chưa tối ưu: Tỷ lệ trích lập quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp trung bình đạt 20%, thấp hơn mức tối thiểu 25% theo quy định đối với đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên. Quỹ bổ sung thu nhập và quỹ khen thưởng cũng chưa được sử dụng hiệu quả, ảnh hưởng đến động lực làm việc của cán bộ.

  4. Quy trình lập dự toán và quyết toán còn cứng nhắc, thiếu linh hoạt: Việc lập dự toán thu chi chủ yếu dựa trên số liệu năm trước và các định mức cứng nhắc, chưa phản ánh kịp thời nhu cầu thực tế và biến động tài chính. Điều chỉnh dự toán trong năm còn hạn chế, gây khó khăn trong việc ứng phó với các thay đổi đột xuất.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ cơ chế quản lý tài chính công còn mang tính hành chính, thiếu sự linh hoạt và tự chủ trong việc sử dụng nguồn lực. So với các nghiên cứu trong nước và kinh nghiệm quốc tế, Trường BDCB Tài chính chưa áp dụng triệt để các nguyên tắc quản lý theo đầu ra, dẫn đến hiệu quả sử dụng ngân sách chưa cao.

Biểu đồ cơ cấu nguồn thu và chi tiêu tài chính của Trường trong giai đoạn 2016-2018 minh họa rõ sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước và tỷ trọng chi thường xuyên lớn, đồng thời cho thấy sự cần thiết trong việc đa dạng hóa nguồn thu và tăng cường đầu tư phát triển.

So sánh với các đơn vị sự nghiệp công lập khác, Trường có điểm mạnh về đội ngũ cán bộ quản lý tài chính có trình độ chuyên môn tốt nhưng còn hạn chế về hệ thống kiểm soát nội bộ và quy trình quản lý tài chính chưa đồng bộ.

Việc áp dụng các bài học kinh nghiệm từ các nước phát triển như quản lý chi tiêu theo đầu ra, giao khoán kinh phí trọn gói, và tăng cường tự chủ tài chính sẽ giúp Trường nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đồng thời phù hợp với xu hướng cải cách hành chính và đổi mới cơ chế tài chính công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tự chủ tài chính và đa dạng hóa nguồn thu: Trường cần chủ động khai thác các nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước như dịch vụ đào tạo, tư vấn, hợp tác quốc tế nhằm giảm tỷ lệ phụ thuộc ngân sách. Mục tiêu tăng tỷ lệ thu ngoài ngân sách lên ít nhất 35% trong vòng 3 năm tới. Bộ Tài chính và Ban Giám đốc Trường là chủ thể thực hiện.

  2. Cải tiến quy trình lập dự toán và quyết toán theo hướng linh hoạt, dựa trên kết quả đầu ra: Áp dụng mô hình quản lý theo đầu ra, cho phép điều chỉnh dự toán trong năm tài chính để phù hợp với thực tế. Thời gian triển khai trong 1 năm, phối hợp giữa phòng Tài chính - Kế toán và các phòng ban liên quan.

  3. Tối ưu hóa việc trích lập và sử dụng các quỹ tài chính: Đảm bảo mức trích lập quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp đạt tối thiểu 25%, đồng thời xây dựng quy chế sử dụng quỹ minh bạch, hiệu quả để tăng động lực làm việc cho cán bộ. Ban Giám đốc và Công đoàn Trường phối hợp thực hiện trong 2 năm.

  4. Nâng cao năng lực quản lý tài chính và hệ thống kiểm soát nội bộ: Tổ chức đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý tài chính, xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ nhằm phát hiện và ngăn ngừa sai sót, gian lận. Thời gian thực hiện 2 năm, phối hợp với các cơ quan chuyên môn và đơn vị tư vấn.

  5. Hoàn thiện cơ chế phối hợp với các cơ quan quản lý cấp trên: Đề xuất Bộ Tài chính và Kho bạc Nhà nước xem xét điều chỉnh các quy định về phân cấp quản lý tài chính, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho Trường trong việc sử dụng ngân sách và nguồn thu hợp pháp. Thời gian kiến nghị và thực hiện trong 3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập: Nghiên cứu giúp hiểu rõ cơ chế quản lý tài chính, các nguyên tắc và quy trình thực hiện, từ đó áp dụng hiệu quả trong đơn vị mình.

  2. Lãnh đạo và Ban Giám đốc các trường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ: Có cơ sở để xây dựng chiến lược tài chính, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, đồng thời phát triển các giải pháp quản lý phù hợp với đặc thù đơn vị.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước về tài chính công: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công.

  4. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về quản lý tài chính trong khu vực công, đặc biệt là các đơn vị sự nghiệp công lập.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập khác gì so với doanh nghiệp?
    Quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập không nhằm mục tiêu lợi nhuận mà tập trung vào hiệu quả sử dụng nguồn lực công, đảm bảo cung cấp dịch vụ công cộng. Doanh nghiệp hướng tới tối đa hóa lợi nhuận và hoạt động theo quy luật thị trường.

  2. Tại sao Trường BDCB Tài chính cần đa dạng hóa nguồn thu?
    Đa dạng hóa nguồn thu giúp giảm sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, tăng tính tự chủ tài chính, tạo điều kiện đầu tư phát triển và nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời tăng cường khả năng ứng phó với biến động tài chính.

  3. Lý thuyết quản lý theo đầu ra có ý nghĩa gì trong quản lý tài chính công?
    Lý thuyết này giúp chuyển trọng tâm từ kiểm soát chi tiết đầu vào sang tập trung vào kết quả đầu ra, tạo sự linh hoạt trong sử dụng ngân sách, nâng cao hiệu quả và trách nhiệm trong quản lý tài chính công.

  4. Các quỹ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập được sử dụng như thế nào?
    Các quỹ như quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, quỹ bổ sung thu nhập, quỹ khen thưởng và quỹ phúc lợi được trích lập từ nguồn thu chênh lệch thu - chi, sử dụng để đầu tư phát triển, tăng thu nhập và phúc lợi cho cán bộ, đảm bảo hoạt động bền vững.

  5. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý tài chính tại Trường BDCB Tài chính?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên sâu cho cán bộ quản lý tài chính, xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý cấp trên để nâng cao hiệu quả quản lý.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích sâu sắc thực trạng quản lý tài chính tại Trường Bồi dưỡng cán bộ Tài chính trong giai đoạn 2016-2018, chỉ ra các điểm mạnh và hạn chế cụ thể.
  • Đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và kinh nghiệm quốc tế về quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, làm nền tảng cho đề xuất giải pháp.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm tăng cường tự chủ tài chính, cải tiến quy trình quản lý, tối ưu hóa sử dụng quỹ và nâng cao năng lực quản lý.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý nhà nước phối hợp hoàn thiện cơ chế chính sách để tạo điều kiện thuận lợi cho đơn vị sự nghiệp công lập phát triển bền vững.
  • Tiếp theo, cần triển khai thí điểm các giải pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các đơn vị sự nghiệp công lập khác để hoàn thiện mô hình quản lý tài chính hiệu quả hơn.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập, góp phần phát triển bền vững và nâng cao chất lượng dịch vụ công!