Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong những chương trình mục tiêu quốc gia quan trọng nhằm phát triển toàn diện kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường ở khu vực nông thôn. Tỉnh Bến Tre, một trong 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, đã có nhiều bước tiến trong công cuộc xây dựng NTM với 58 xã đạt chuẩn, 36 xã đạt từ 15-18 tiêu chí và trung bình đạt 15,87 tiêu chí trên xã tính đến tháng 8/2021. Tuy nhiên, công tác tuyên truyền về xây dựng NTM trên báo chí địa phương vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện chương trình.

Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu vấn đề xây dựng NTM trên báo chí Bến Tre trong giai đoạn từ tháng 6/2018 đến tháng 6/2019. Mục tiêu chính là đánh giá thực trạng công tác tuyên truyền, phân tích nội dung, phương thức truyền tải thông tin và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông như Báo Đồng Khởi (báo in và điện tử) và Đài Phát thanh và Truyền hình Bến Tre. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao nhận thức của người dân và các cấp chính quyền về vai trò của báo chí trong xây dựng NTM, đồng thời hỗ trợ các cơ quan báo chí địa phương cải thiện chất lượng nội dung và hình thức tuyên truyền.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về xây dựng NTM và công tác tuyên truyền báo chí. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết xây dựng nông thôn mới: Được định nghĩa theo Thông tư số 54/2009/TT-BNNPTNT, NTM là khu vực nông thôn có đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần của người dân được nâng cao, cơ sở hạ tầng đồng bộ, phát triển bền vững và có sự gắn kết hợp lý giữa nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ và đô thị. Chương trình xây dựng NTM gồm 19 tiêu chí thuộc 5 nhóm: quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, hệ thống chính trị.

  2. Lý thuyết công tác tuyên truyền báo chí: Tuyên truyền được hiểu là hoạt động truyền bá, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức và thúc đẩy hành động của quần chúng. Báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng dư luận, phổ biến chủ trương, chính sách, phản ánh thực tiễn và phê phán các hiện tượng tiêu cực. Các phương thức tuyên truyền bao gồm tin bài, phóng sự, chuyên mục, chuyên trang, tiểu phẩm truyền hình, phát thanh.

Các khái niệm chuyên ngành như "tuyên truyền", "báo chí đa nền tảng", "phản biện xã hội qua báo chí" cũng được làm rõ để xây dựng cơ sở lý luận vững chắc cho nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với các bước cụ thể:

  • Phân tích tài liệu: Thu thập và phân tích các văn bản pháp luật, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến xây dựng NTM và công tác tuyên truyền báo chí.

  • Phân tích nội dung: Khảo sát, thống kê và phân tích 108 bài viết trên Báo Đồng Khởi và 139 chuyên mục, phóng sự trên Đài Phát thanh và Truyền hình Bến Tre trong giai đoạn từ tháng 6/2018 đến tháng 6/2019. Nội dung được phân loại theo các nhóm chủ đề như tuyên truyền chủ trương chính sách, phản ánh thực tiễn, tôn vinh điển hình tiên tiến, phê bình hiện tượng tiêu cực.

  • Phỏng vấn sâu: Thu thập ý kiến của lãnh đạo tỉnh, giảng viên, đại diện Đài Phát thanh và Truyền hình để đánh giá hiệu quả và hạn chế trong công tác tuyên truyền.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lựa chọn các bài viết, chuyên mục tiêu biểu trên các phương tiện truyền thông chính của tỉnh Bến Tre, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho nghiên cứu.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng thống kê mô tả để trình bày số lượng bài viết, tỷ lệ các nhóm nội dung, thời lượng phát sóng, từ đó đánh giá mức độ và chất lượng tuyên truyền.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 6/2018 đến tháng 6/2019, tập trung vào giai đoạn báo chí địa phương tích cực tuyên truyền về xây dựng NTM.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Số lượng và tỷ lệ bài viết tuyên truyền: Trong giai đoạn nghiên cứu, Báo Đồng Khởi đã đăng tải 108 bài viết về xây dựng NTM, trong đó 34,26% tập trung tuyên truyền chủ trương, chính sách pháp luật; 36,11% phản ánh, phổ biến kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn; 20% tôn vinh điển hình tiên tiến; 9,63% phê bình các hiện tượng tiêu cực.

  2. Phương thức tuyên truyền đa dạng: Đài Phát thanh và Truyền hình Bến Tre phát sóng 139 chuyên mục, 12 phóng sự và 28 tiểu phẩm về NTM với thời lượng từ 10 đến 90 phút mỗi chương trình. Báo Đồng Khởi duy trì chuyên trang hàng tuần, phối hợp với các ngành để xây dựng nội dung chuyên sâu.

  3. Hiệu quả tuyên truyền chưa đồng đều: Mặc dù có nhiều bài viết và chương trình, tuyên truyền chưa thường xuyên, liên tục và chưa dành đủ dung lượng phù hợp. Người dân tiếp nhận thông tin còn bị nhiễu loạn do chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan báo chí và chính quyền địa phương.

  4. Vai trò của báo chí trong nâng cao nhận thức: Báo chí đã góp phần quan trọng trong việc giúp người dân hiểu rõ vai trò chủ thể của mình trong xây dựng NTM, từ việc tham gia ý kiến, đóng góp công sức đến giám sát và quản lý các công trình hạ tầng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy báo chí Bến Tre đã thực hiện tốt vai trò truyền tải chủ trương, chính sách và phản ánh thực tiễn xây dựng NTM, góp phần nâng cao nhận thức và huy động sự tham gia của cộng đồng. Tuy nhiên, việc tuyên truyền chưa đạt hiệu quả tối ưu do thiếu tính liên tục, chưa khai thác hết các hình thức truyền thông đa phương tiện và chưa có sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan truyền thông.

So sánh với các nghiên cứu trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long và các tỉnh thành khác, Bến Tre có ưu thế về số lượng bài viết và chương trình nhưng cần cải thiện về chất lượng nội dung và phương thức truyền tải để phù hợp với đặc điểm địa phương và nhu cầu của người dân. Việc sử dụng các hình thức truyền thông hiện đại như báo điện tử, video clip, mạng xã hội còn hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận và tương tác với công chúng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ bài viết theo nhóm nội dung, bảng thống kê số lượng chương trình phát sóng theo tháng, giúp minh họa rõ nét hơn về thực trạng tuyên truyền.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tính liên tục và đa dạng hóa hình thức tuyên truyền: Các cơ quan báo chí cần xây dựng kế hoạch tuyên truyền dài hạn, duy trì chuyên mục, chuyên trang về xây dựng NTM với nội dung phong phú, kết hợp báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình và mạng xã hội để mở rộng phạm vi tiếp cận. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban biên tập Báo Đồng Khởi, Đài Phát thanh và Truyền hình Bến Tre.

  2. Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan truyền thông và chính quyền địa phương: Thiết lập cơ chế phối hợp định kỳ để trao đổi thông tin, thống nhất nội dung tuyên truyền, tránh trùng lặp và nhiễu loạn thông tin. Thời gian thực hiện: 6 tháng đầu năm. Chủ thể thực hiện: Văn phòng điều phối chương trình xây dựng NTM tỉnh, Sở Thông tin và Truyền thông.

  3. Nâng cao chất lượng nội dung và kỹ năng tác nghiệp của phóng viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về xây dựng NTM, kỹ năng viết bài, sản xuất phóng sự, sử dụng công nghệ truyền thông hiện đại nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm báo chí. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể thực hiện: Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Ban biên tập các cơ quan báo chí.

  4. Tăng cường tương tác với công chúng và phản hồi thông tin: Phát triển các kênh tiếp nhận ý kiến, phản ánh của người dân về xây dựng NTM, tổ chức các chương trình đối thoại, tọa đàm trực tuyến để nâng cao sự tham gia của cộng đồng. Thời gian thực hiện: liên tục. Chủ thể thực hiện: Báo Đồng Khởi, Đài Phát thanh và Truyền hình Bến Tre.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan báo chí địa phương: Giúp nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, cải tiến nội dung và hình thức truyền tải, từ đó tăng cường vai trò của báo chí trong xây dựng NTM.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước và Văn phòng điều phối xây dựng NTM: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng tuyên truyền, hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch truyền thông phù hợp.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Báo chí, Truyền thông: Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích nội dung báo chí và vai trò truyền thông trong phát triển nông thôn.

  4. Các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư nông thôn: Hiểu rõ hơn về vai trò của mình trong xây dựng NTM và cách thức tiếp nhận, phản hồi thông tin từ báo chí để tham gia tích cực hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Báo chí Bến Tre đã tuyên truyền về xây dựng NTM như thế nào?
    Báo chí Bến Tre sử dụng đa dạng hình thức như tin bài, phóng sự, chuyên mục, chuyên trang trên báo in, báo điện tử, phát thanh và truyền hình. Tỷ lệ bài viết về chủ trương chính sách chiếm khoảng 34%, phản ánh thực tiễn chiếm 36%, tôn vinh điển hình 20%, phê bình hiện tượng tiêu cực 10%.

  2. Hiệu quả tuyên truyền trên báo chí Bến Tre hiện nay ra sao?
    Tuyên truyền đã góp phần nâng cao nhận thức của người dân và chính quyền về xây dựng NTM, tuy nhiên còn hạn chế về tính liên tục, dung lượng và sự phối hợp giữa các cơ quan truyền thông, dẫn đến thông tin chưa đồng bộ và chưa phát huy tối đa hiệu quả.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn áp dụng phương pháp phân tích tài liệu, phân tích nội dung các bài viết, phóng sự trên báo chí, kết hợp phỏng vấn sâu với các lãnh đạo và chuyên gia để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  4. Vai trò của người dân trong xây dựng NTM được báo chí phản ánh như thế nào?
    Báo chí nhấn mạnh vai trò chủ thể của người dân trong việc tham gia ý kiến, đóng góp công sức, giám sát và quản lý các công trình xây dựng, đồng thời tuyên truyền về quyền lợi và nghĩa vụ của cộng đồng trong chương trình xây dựng NTM.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả tuyên truyền?
    Các giải pháp gồm tăng cường tính liên tục và đa dạng hóa hình thức tuyên truyền, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan truyền thông và chính quyền, nâng cao chất lượng nội dung và kỹ năng tác nghiệp, tăng cường tương tác với công chúng.

Kết luận

  • Báo chí Bến Tre đã đóng vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức và huy động sự tham gia của cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới.
  • Thực trạng tuyên truyền còn tồn tại hạn chế về tính liên tục, dung lượng và sự phối hợp giữa các cơ quan truyền thông.
  • Luận văn đã phân tích chi tiết nội dung, phương thức tuyên truyền và đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền.
  • Các giải pháp tập trung vào đa dạng hóa hình thức truyền thông, nâng cao chất lượng nội dung và tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để hoàn thiện hơn công tác tuyên truyền xây dựng NTM.

Call-to-action: Các cơ quan báo chí và quản lý nhà nước tại Bến Tre nên phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp nâng cao hiệu quả tuyên truyền, góp phần thúc đẩy thành công chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh.