Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây dựng đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế quốc gia, góp phần tạo dựng nền tảng vật chất và công nghệ cho các ngành sản xuất khác. Tại Việt Nam, hoạt động xây dựng bao gồm nhiều lĩnh vực như lập quy hoạch, khảo sát, thiết kế, thi công, giám sát và quản lý dự án đầu tư xây dựng. Trong đó, quản lý hợp đồng xây dựng và công tác thanh quyết toán là những yếu tố quyết định đến hiệu quả và chất lượng dự án. Theo ước tính, việc quản lý hợp đồng và thanh quyết toán không hiệu quả có thể làm tăng chi phí dự án lên đến 10-15%, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ và chất lượng công trình.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý hợp đồng và thanh quyết toán công trình xây dựng khu nhà chính thuộc dự án Trường Tiểu học Nhị Xuân, huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2021-2022. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, quy trình quản lý hợp đồng xây dựng, đồng thời triển khai thực tiễn công tác thanh quyết toán tại đơn vị thi công. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án xây dựng, giảm thiểu rủi ro pháp lý và tài chính, đồng thời góp phần hoàn thiện quy trình quản lý hợp đồng trong ngành xây dựng tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý dự án xây dựng và lý thuyết pháp lý về hợp đồng xây dựng. Lý thuyết quản lý dự án cung cấp các mô hình về quản lý tiến độ, chất lượng, chi phí và rủi ro trong dự án xây dựng. Lý thuyết pháp lý tập trung vào các quy định của Luật Xây dựng 2014, Nghị định 37/2015/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn liên quan đến hợp đồng xây dựng, điều chỉnh hợp đồng, thanh toán và quyết toán.

Các khái niệm chính bao gồm: hợp đồng xây dựng, quản lý hợp đồng, thanh toán hợp đồng, quyết toán hợp đồng, điều chỉnh hợp đồng, và các loại hợp đồng xây dựng như hợp đồng trọn gói, hợp đồng theo đơn giá cố định, hợp đồng theo thời gian, hợp đồng EPC, và hợp đồng chìa khóa trao tay. Mô hình quản lý hợp đồng xây dựng được áp dụng nhằm đảm bảo sự phối hợp hiệu quả giữa chủ đầu tư, nhà thầu chính và nhà thầu phụ trong quá trình thực hiện dự án.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và dữ liệu thực tiễn. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, nghị định, thông tư liên quan đến quản lý hợp đồng và thanh quyết toán trong xây dựng. Dữ liệu thực tiễn được thu thập trực tiếp từ hồ sơ hợp đồng, hồ sơ thanh toán, hồ sơ quyết toán và các tài liệu liên quan của công trình xây dựng khu nhà chính Trường Tiểu học Nhị Xuân.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ hồ sơ hợp đồng và thanh quyết toán của dự án trong giai đoạn 2021-2022, với tổng giá trị hợp đồng khoảng 25 tỷ đồng. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, lựa chọn toàn bộ hồ sơ có liên quan để phân tích. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích định tính nhằm đánh giá hiệu quả quản lý hợp đồng và thanh quyết toán. Timeline nghiên cứu kéo dài 12 tháng, từ tháng 1/2022 đến tháng 12/2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả quản lý hợp đồng xây dựng: Qua phân tích hồ sơ, tỷ lệ hoàn thành khối lượng công việc đúng tiến độ đạt khoảng 85%, tuy nhiên vẫn còn 15% công việc bị chậm tiến độ do thiếu sự phối hợp giữa các bên. Việc quản lý khối lượng và giá hợp đồng được thực hiện tương đối chặt chẽ, với sai lệch giá trị hợp đồng thực tế so với dự toán ban đầu dưới 5%.

  2. Công tác thanh toán hợp đồng: Tỷ lệ thanh toán đúng hạn đạt khoảng 90%, tuy nhiên có khoảng 10% hồ sơ thanh toán bị trì hoãn do thiếu hồ sơ nghiệm thu hoặc hồ sơ không đầy đủ. Việc thanh toán tạm ứng được thực hiện theo quy định, với mức tạm ứng trung bình 15% giá trị hợp đồng, phù hợp với quy định pháp luật.

  3. Quyết toán hợp đồng: Thời gian hoàn thành quyết toán hợp đồng trung bình là 50 ngày, trong đó 80% hồ sơ quyết toán được duyệt đúng hạn theo quy định (không quá 60 ngày). Tuy nhiên, còn tồn tại khoảng 20% hồ sơ quyết toán kéo dài do hồ sơ hoàn công không khớp với thực tế thi công hoặc do điều chỉnh hợp đồng phát sinh.

  4. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý và thanh quyết toán: Trình độ năng lực cán bộ quản lý hợp đồng còn hạn chế, cơ cấu tổ chức chưa ổn định, dẫn đến việc xử lý hồ sơ chậm trễ. Ngoài ra, sự biến động giá nguyên vật liệu và chính sách pháp luật thay đổi cũng ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí dự án.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc chậm tiến độ và thanh toán là do sự phối hợp chưa đồng bộ giữa chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn giám sát. So với một số nghiên cứu trong ngành xây dựng, tỷ lệ thanh toán đúng hạn của dự án này cao hơn mức trung bình ngành (khoảng 80%), cho thấy sự quản lý tương đối hiệu quả. Tuy nhiên, việc kéo dài thời gian quyết toán do hồ sơ không đồng bộ phản ánh sự thiếu chặt chẽ trong công tác quản lý hồ sơ và điều chỉnh hợp đồng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ hoàn thành tiến độ, tỷ lệ thanh toán đúng hạn và thời gian quyết toán trung bình. Bảng tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng cũng giúp minh họa rõ ràng các vấn đề tồn tại và mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cán bộ quản lý, cải tiến quy trình xử lý hồ sơ và tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hợp đồng và thanh quyết toán trong các dự án xây dựng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý hợp đồng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý hợp đồng xây dựng và thanh quyết toán cho cán bộ kỹ thuật và tài chính. Mục tiêu đạt 100% cán bộ tham gia đào tạo trong vòng 6 tháng, do phòng nhân sự phối hợp với phòng kỹ thuật thực hiện.

  2. Cải tiến quy trình quản lý hồ sơ: Xây dựng hệ thống quản lý hồ sơ điện tử đồng bộ, giúp lưu trữ, tra cứu và xử lý hồ sơ nhanh chóng, giảm thiểu sai sót và thất lạc hồ sơ. Triển khai trong vòng 12 tháng, do phòng công nghệ thông tin chủ trì.

  3. Tăng cường phối hợp giữa các bên: Thiết lập các cuộc họp định kỳ hàng tuần giữa chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn giám sát để cập nhật tiến độ, xử lý kịp thời các vướng mắc. Mục tiêu giảm tỷ lệ chậm tiến độ xuống dưới 5% trong 1 năm.

  4. Áp dụng công nghệ quản lý dự án: Sử dụng phần mềm quản lý dự án chuyên dụng để theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng công trình theo thời gian thực. Đề xuất áp dụng trong vòng 9 tháng, do ban quản lý dự án phối hợp với nhà thầu chính triển khai.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án xây dựng: Nắm bắt quy trình quản lý hợp đồng và thanh quyết toán, áp dụng vào thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý dự án.

  2. Nhà thầu xây dựng: Hiểu rõ các quy định pháp luật và quy trình thanh toán, quyết toán hợp đồng nhằm đảm bảo quyền lợi và trách nhiệm trong quá trình thi công.

  3. Chủ đầu tư và tư vấn giám sát: Cải thiện công tác giám sát, nghiệm thu và phối hợp với nhà thầu để đảm bảo tiến độ, chất lượng và chi phí dự án.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành kinh tế xây dựng, quản lý dự án: Là tài liệu tham khảo bổ ích để nghiên cứu chuyên sâu về quản lý hợp đồng và thanh quyết toán trong xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hợp đồng xây dựng là gì?
    Quản lý hợp đồng xây dựng là quá trình giám sát, điều phối và kiểm soát việc thực hiện các điều khoản trong hợp đồng giữa chủ đầu tư và nhà thầu nhằm đảm bảo tiến độ, chất lượng và chi phí dự án theo thỏa thuận.

  2. Các loại hợp đồng xây dựng phổ biến hiện nay?
    Bao gồm hợp đồng trọn gói, hợp đồng theo đơn giá cố định, hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh, hợp đồng theo thời gian, hợp đồng EPC và hợp đồng chìa khóa trao tay, mỗi loại phù hợp với đặc thù công việc và yêu cầu dự án.

  3. Thanh toán hợp đồng xây dựng được thực hiện như thế nào?
    Thanh toán dựa trên khối lượng công việc hoàn thành được nghiệm thu, theo các điều khoản đã thỏa thuận trong hợp đồng, bao gồm thanh toán tạm ứng, thanh toán theo tiến độ và thanh toán quyết toán cuối cùng.

  4. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến công tác thanh quyết toán?
    Bao gồm trình độ năng lực cán bộ, chất lượng hồ sơ nghiệm thu, sự phối hợp giữa các bên, biến động giá nguyên vật liệu và các quy định pháp luật liên quan.

  5. Làm thế nào để rút ngắn thời gian quyết toán hợp đồng?
    Cải tiến quy trình quản lý hồ sơ, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phối hợp giữa chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn giám sát, đồng thời áp dụng công nghệ quản lý dự án hiện đại.

Kết luận

  • Quản lý hợp đồng và thanh quyết toán là yếu tố then chốt quyết định thành công của dự án xây dựng.
  • Tỷ lệ hoàn thành tiến độ và thanh toán đúng hạn của dự án Trường Tiểu học Nhị Xuân đạt mức tương đối cao, tuy còn tồn tại một số hạn chế.
  • Các nhân tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và thanh quyết toán, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và nâng cao năng lực quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, cải tiến quy trình và áp dụng công nghệ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hợp đồng.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng áp dụng mô hình quản lý hợp đồng và thanh quyết toán cho các dự án xây dựng khác trong khu vực và toàn quốc.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các đơn vị quản lý dự án và nhà thầu nên áp dụng các kiến thức và giải pháp từ nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả quản lý và giảm thiểu rủi ro trong các dự án xây dựng.