Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2019, công tác kiểm soát chi ngân sách nhà nước (NSNN) tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) huyện Đan Phượng, Hà Nội đã trở thành một vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính địa phương. Tổng thu NSNN trên địa bàn huyện trong giai đoạn này có sự biến động đáng kể, với mức tăng 35,55% năm 2017 so với năm 2016, chủ yếu do nguồn thu từ đấu giá quyền sử dụng đất đạt 225.048 triệu đồng, tăng 216,25% so với năm 2016. Tuy nhiên, năm 2018 ghi nhận sự giảm sút 21,16% so với năm 2017 do nguồn thu đấu giá đất giảm mạnh. Tổng chi NSNN cũng có xu hướng tăng, với mức tăng 5,65% năm 2017 so với năm 2016, trong đó chi thường xuyên chiếm khoảng 40-45% tổng chi ngân sách.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào thực trạng kiểm soát chi NSNN qua KBNN huyện Đan Phượng, nhằm phân tích các quy trình, nội dung, tiêu chí đánh giá và các nhân tố ảnh hưởng đến công tác kiểm soát chi. Mục tiêu cụ thể là đánh giá hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên và chi đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB), từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm tăng cường quản lý, kiểm soát chi NSNN tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các khoản chi NSNN huyện qua KBNN Đan Phượng trong giai đoạn 2016-2019, với dữ liệu thu thập từ báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán và các văn bản pháp luật liên quan.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội huyện Đan Phượng, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý trong việc hoàn thiện công tác kiểm soát chi NSNN.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước và lý thuyết kiểm soát chi ngân sách. Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước nhấn mạnh vai trò của NSNN như một công cụ điều tiết vĩ mô, phân bổ nguồn lực và thực hiện các chức năng kinh tế - xã hội của Nhà nước. Chi NSNN được phân thành chi thường xuyên và chi đầu tư xây dựng cơ bản, mỗi loại có đặc điểm và nguyên tắc quản lý riêng biệt.

Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách tập trung vào các hoạt động thẩm định, kiểm tra, giám sát nhằm đảm bảo các khoản chi đúng mục đích, đúng đối tượng, tiết kiệm và hiệu quả. Các khái niệm chính bao gồm: quy trình kiểm soát chi (trước, trong và sau khi chi), tiêu chí đánh giá hiệu quả kiểm soát (tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn, số tiền từ chối thanh toán, tỷ lệ tạm ứng so với tổng chi), và các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm soát chi (nhân tố chủ quan như năng lực cán bộ, cơ sở vật chất; nhân tố khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán, báo cáo tổng kết công tác kiểm soát chi NSNN của KBNN Đan Phượng giai đoạn 2016-2019, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Luật NSNN 2015, các nghị định và thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính. Dữ liệu thứ cấp được khai thác từ thư viện trường Đại học Thương Mại, trang web Bộ Tài chính và KBNN.

Phương pháp phân tích thống kê mô tả được sử dụng để trình bày số liệu thu, chi NSNN qua các năm bằng bảng biểu và sơ đồ, giúp đánh giá xu hướng và hiệu quả kiểm soát chi. Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu các chỉ tiêu tài chính giữa các năm, giữa các cấp ngân sách và giữa các loại chi thường xuyên và đầu tư xây dựng cơ bản. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các khoản chi NSNN qua KBNN huyện Đan Phượng trong giai đoạn nghiên cứu, với phương pháp chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và đầy đủ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu NSNN không ổn định: Tổng thu NSNN trên địa bàn huyện Đan Phượng tăng 35,55% năm 2017 so với 2016, đạt 943.000 triệu đồng, chủ yếu nhờ nguồn thu đấu giá quyền sử dụng đất. Tuy nhiên, năm 2018 giảm 21,16% so với năm 2017, chỉ đạt khoảng 672.000 triệu đồng, do nguồn thu đấu giá đất giảm mạnh. Năm 2019 thu NSNN tăng trở lại khoảng 15% so với năm 2018.

  2. Chi NSNN tăng đều nhưng phân bổ không đồng đều: Tổng chi NSNN tăng 5,65% năm 2017 so với 2016, đạt 1.693.000 triệu đồng. Trong đó, chi thường xuyên chiếm khoảng 40-45% tổng chi, với tỷ trọng chi ngân sách trung ương khoảng 6%, ngân sách thành phố gần 38%, và ngân sách huyện chiếm gần 56%. Chi đầu tư xây dựng cơ bản tăng 40,93% năm 2017 so với 2016, phản ánh sự tập trung đầu tư phát triển hạ tầng.

  3. Hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên: Tỷ lệ hồ sơ chi thường xuyên được KBNN giải quyết đúng hạn đạt trên 90%, thể hiện sự cải thiện trong quy trình kiểm soát. Số tiền từ chối thanh toán chi thường xuyên giảm dần qua các năm, cho thấy sự tuân thủ ngày càng cao của các đơn vị sử dụng ngân sách. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số hồ sơ chưa đầy đủ hoặc không đúng quy định, gây chậm trễ trong thanh toán.

  4. Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản: Tỷ lệ vốn đầu tư được kiểm soát thanh toán so với kế hoạch giao hàng năm đạt khoảng 85-90%, cho thấy tiến độ giải ngân tương đối tốt. Mức vốn tạm ứng chiếm khoảng 10-15% tổng vốn đầu tư, với tỷ lệ thu hồi tạm ứng đạt trên 80%, giảm thiểu rủi ro thất thoát vốn. Số hồ sơ từ chối thanh toán chi đầu tư giảm qua các năm, phản ánh nâng cao năng lực quản lý dự án và kiểm soát chi.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự biến động thu NSNN chủ yếu do tính chất không ổn định của nguồn thu từ đấu giá quyền sử dụng đất, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng cân đối ngân sách địa phương. Việc chi NSNN tăng đều nhưng phân bổ không đồng đều giữa các cấp ngân sách phản ánh sự ưu tiên đầu tư phát triển hạ tầng và chi thường xuyên cho các hoạt động quản lý, an ninh, giáo dục.

Hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên được cải thiện nhờ sự nâng cao năng lực cán bộ kiểm soát, ứng dụng công nghệ thông tin trong xử lý hồ sơ và sự phối hợp chặt chẽ giữa KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách. Tuy nhiên, một số hạn chế như hồ sơ chưa đầy đủ, quy trình kiểm soát còn phức tạp vẫn gây ảnh hưởng đến tốc độ giải ngân.

Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản được thực hiện nghiêm túc với các tiêu chí rõ ràng về tiến độ, tạm ứng và thu hồi vốn, góp phần giảm thiểu rủi ro thất thoát vốn NSNN. So sánh với các nghiên cứu tại KBNN các quận huyện khác cho thấy KBNN Đan Phượng có mức độ tuân thủ và hiệu quả kiểm soát tương đối cao, tuy nhiên vẫn cần tiếp tục hoàn thiện quy trình và nâng cao năng lực cán bộ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu, chi NSNN theo năm, bảng phân bổ chi NSNN theo cấp ngân sách và biểu đồ tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn, từ chối thanh toán để minh họa rõ nét hiệu quả kiểm soát chi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ kiểm soát chi, cập nhật các quy định pháp luật mới, kỹ năng phân tích hồ sơ nhằm nâng cao chất lượng kiểm soát. Mục tiêu đạt 100% cán bộ kiểm soát chi được đào tạo bài bản trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: KBNN huyện phối hợp với Bộ Tài chính.

  2. Ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại: Triển khai mở rộng hệ thống TABMIS và các phần mềm quản lý hồ sơ điện tử để rút ngắn thời gian xử lý, tăng tính minh bạch và chính xác trong kiểm soát chi. Mục tiêu giảm 20% thời gian giải quyết hồ sơ trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: KBNN huyện phối hợp với KBNN thành phố.

  3. Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi: Rà soát, đơn giản hóa thủ tục hành chính, xây dựng quy trình kiểm soát chi phù hợp với đặc thù địa phương, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ nhưng không gây cản trở giải ngân. Mục tiêu hoàn thiện quy trình trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: KBNN huyện, Sở Tài chính.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa KBNN, các cơ quan tài chính, UBND huyện và các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát, xử lý kịp thời các sai phạm. Mục tiêu tổ chức ít nhất 4 cuộc họp phối hợp mỗi năm. Chủ thể thực hiện: KBNN huyện, UBND huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách tại các KBNN cấp huyện, quận: Giúp hiểu rõ quy trình, tiêu chí và các nhân tố ảnh hưởng đến kiểm soát chi NSNN, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính công.

  2. Lãnh đạo các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước: Nắm bắt các yêu cầu, quy định về hồ sơ, thủ tục chi NSNN để đảm bảo tuân thủ pháp luật, tránh bị từ chối thanh toán, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm soát chi NSNN qua KBNN, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu liên quan đến quản lý ngân sách và tài chính công.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính, ngân sách: Hỗ trợ xây dựng chính sách, hoàn thiện quy định pháp luật và quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi NSNN phù hợp với thực tiễn địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi ngân sách nhà nước là gì?
    Kiểm soát chi NSNN là hoạt động thẩm định, kiểm tra các khoản chi nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, đúng đối tượng, tiết kiệm và hiệu quả. Ví dụ, KBNN kiểm tra hồ sơ chi lương để đảm bảo đúng quy định trước khi thanh toán.

  2. Tại sao kiểm soát chi NSNN qua KBNN lại quan trọng?
    Đây là khâu cuối cùng trong quy trình quản lý chi NSNN, giúp ngăn ngừa thất thoát, lãng phí và đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô.

  3. Những nhân tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi?
    Bao gồm năng lực cán bộ kiểm soát, cơ sở vật chất kỹ thuật, quy trình nghiệp vụ, điều kiện kinh tế - xã hội và ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng ngân sách.

  4. Quy trình kiểm soát chi NSNN gồm những bước nào?
    Quy trình gồm kiểm soát trước khi chi (thẩm định hồ sơ), kiểm soát trong khi chi (kiểm tra tính hợp pháp, hợp lệ), và kiểm soát sau khi chi (kiểm tra báo cáo, thu hồi tạm ứng).

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi NSNN tại địa phương?
    Cần đào tạo cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, hoàn thiện quy trình kiểm soát và tăng cường phối hợp liên ngành để xử lý kịp thời các sai phạm.

Kết luận

  • Kiểm soát chi NSNN qua KBNN huyện Đan Phượng trong giai đoạn 2016-2019 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách địa phương.
  • Thu NSNN biến động chủ yếu do nguồn thu đấu giá quyền sử dụng đất, ảnh hưởng đến khả năng cân đối ngân sách.
  • Chi NSNN tăng đều, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, phản ánh sự ưu tiên cho các hoạt động quản lý và phát triển kinh tế - xã hội.
  • Hiệu quả kiểm soát chi được cải thiện qua tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn và giảm số tiền từ chối thanh toán.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ, hoàn thiện quy trình và tăng cường phối hợp liên ngành nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng kiểm soát chi NSNN.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12-24 tháng, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ, chủ động áp dụng các giải pháp nhằm đảm bảo công tác kiểm soát chi NSNN ngày càng hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại huyện Đan Phượng.