Chính sách phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam

• Người hướng dẫn: PGS. Phạm Văn Dũng
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Kinh tế
• Đề tài: Chính Sách Phát Triển Doanh Nghiệp Vừa Và Nhỏ Ở Việt Nam
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2004
• Địa điểm: Hà Nội

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI DNVVN TRONG NỀN KINH TẾ HIỆN ĐẠI CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN
• 1.1. DNVVN và vai trò của nó trong nền kinh tế hiện đại
• 1.1.1. Khái niệm và các tiêu thức chủ yếu để xác định DNVVN ở các nước
• 1.1.2. Vai trò của DNVVN trong nền kinh tế
• 1.1.3. Đặc điểm của DNVVN
• 1.1.4. Sự cần thiết phải hỗ trợ và phát triển DNVVN
• 1.1.5. Một số nhân tố ảnh hưởng đến chính sách đối với các DNVVN
• 1.1.5.1. Trình độ phát triển kinh tế - xã hội
• 1.1.5.2. Chất lượng đội ngũ cán bộ hoạch định chính sách
• 1.1.5.3. Đội ngũ các nhà quản lý doanh nghiệp
• 1.1.5.4. Sự phát triển và khả năng ứng dụng tiến bộ KH&CN
• 1.1.5.5. Tình hình thị trường
• 1.1.5.6. Chính sách phát triển DNVVN ở một số quốc gia
• 1.1.5.7. Singapore
• 1.1.5.8. Một số kinh nghiệm của các nước về chính sách phát triển các DNVVN
• 2. CHƯƠNG 2: CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN DNVVN Ở VIỆT NAM THỜI GIAN QUA
• 2.1. Tiến trình chính sách và tác động tới sự phát triển DNVVN ở Việt Nam
• 2.2. Giai đoạn 1986 - 1990
• 2.3. Giai đoạn 1991 - 1999
• 2.4. Giai đoạn 2000 đến nay
• 2.5. Những kết quả đạt được và những tồn tại, yếu kém trong chính sách phát triển DNVVN ở Việt Nam thời gian qua
• 2.5.1. Những kết quả chủ yếu
• 2.5.2. Những tồn tại, yếu kém chủ yếu
• 2.5.3. Một số nguyên nhân chủ yếu của những tồn tại, yếu kém
• 3. CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ VỀ CHÍNH SÁCH
• 3.1. Một số quan điểm chính trong việc xây dựng chính sách phát triển DNVVN
• 3.2. Không phân biệt đối xử, tạo môi trường cạnh tranh hoàn toàn bình đẳng
• 3.3. Tìm mọi biện pháp để huy động nguồn nội lực tiềm ẩn của đất nước, tiếp tục xoá bỏ những rào cản kìm hãm
• 3.4. Nhà nước không làm thay doanh nghiệp mà chỉ hỗ trợ những gì doanh nghiệp không thể làm được
• 3.5. Chính sách phát triển DNVVN đặt trong quan hệ với các chính sách khác
• 3.6. Tính ổn định cao và rõ ràng của chính sách
• 3.7. Một số khuyến nghị về chính sách phát triển DNVVN
• 3.7.1. Chính sách cạnh tranh
• 3.7.2. Chính sách khoa học và công nghệ
• 3.7.3. Chính sách thương mại
• 3.7.4. Chính sách đầu tư
• 3.7.5. Chính sách vốn, tài chính, tín dụng
• 3.7.6. Chính sách thuế
• 3.7.7. Chính sách đất đai
• 3.7.8. Chính sách đào tạo nguồn nhân lực
• 3.7.9. Khuyến khích phát triển hiệp hội DNVVN
• Kết luận
• Tài liệu tham khảo
• Phụ lục

I. Tổng quan về chính sách phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam

Chính sách phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) ở Việt Nam đã trở thành một phần quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế quốc gia. Từ khi thực hiện công cuộc đổi mới, chính phủ đã nhận thức rõ vai trò của DNVVN trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo ra việc làm. Các chính sách này không chỉ nhằm hỗ trợ tài chính mà còn tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp này.

1.1. Vai trò của doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế

DNVVN đóng góp một phần lớn vào GDP và tạo ra hàng triệu việc làm. Sự phát triển của DNVVN không chỉ giúp tăng trưởng kinh tế mà còn góp phần vào ổn định xã hội.

1.2. Các tiêu chí xác định doanh nghiệp vừa và nhỏ

Việc xác định DNVVN dựa trên các tiêu chí như số lượng lao động, doanh thu và vốn đầu tư. Điều này giúp chính phủ có những chính sách hỗ trợ phù hợp.

II. Những thách thức trong chính sách phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ

Mặc dù có nhiều chính sách hỗ trợ, DNVVN vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức. Các vấn đề như thiếu vốn, khó khăn trong tiếp cận thị trường và công nghệ lạc hậu là những rào cản lớn. Chính phủ cần có những biện pháp cụ thể để giải quyết những vấn đề này.

2.1. Thiếu vốn và khó khăn trong tiếp cận tài chính

Nhiều DNVVN gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn vay từ ngân hàng. Điều này ảnh hưởng đến khả năng mở rộng và phát triển của họ.

2.2. Khó khăn trong việc tiếp cận thị trường

DNVVN thường gặp khó khăn trong việc xây dựng thương hiệu và tiếp cận khách hàng. Điều này làm giảm khả năng cạnh tranh của họ trên thị trường.

III. Phương pháp hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ hiệu quả

Để phát triển DNVVN, chính phủ đã triển khai nhiều phương pháp hỗ trợ như cung cấp vốn vay ưu đãi, đào tạo kỹ năng cho doanh nhân và tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận công nghệ mới. Những phương pháp này đã chứng minh hiệu quả trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh của DNVVN.

3.1. Cung cấp vốn vay ưu đãi

Chính phủ đã thiết lập các quỹ hỗ trợ tài chính cho DNVVN, giúp họ có nguồn vốn để đầu tư và mở rộng sản xuất.

3.2. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực

Các chương trình đào tạo kỹ năng cho doanh nhân và nhân viên là rất cần thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh của DNVVN.

IV. Ứng dụng thực tiễn và kết quả nghiên cứu về doanh nghiệp vừa và nhỏ

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các chính sách hỗ trợ DNVVN đã mang lại kết quả tích cực. Sự phát triển của DNVVN không chỉ giúp tăng trưởng kinh tế mà còn tạo ra nhiều cơ hội việc làm cho người lao động. Các mô hình DNVVN thành công đã được nhân rộng và áp dụng ở nhiều địa phương.

4.1. Mô hình doanh nghiệp thành công

Nhiều DNVVN đã áp dụng thành công các mô hình kinh doanh mới, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất và kinh doanh.

4.2. Kết quả từ các chương trình hỗ trợ

Các chương trình hỗ trợ đã giúp nhiều DNVVN vượt qua khó khăn và phát triển bền vững, đóng góp vào sự phát triển chung của nền kinh tế.

V. Kết luận và tương lai của chính sách phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ

Chính sách phát triển DNVVN cần tiếp tục được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu của thị trường. Tương lai của DNVVN ở Việt Nam phụ thuộc vào khả năng thích ứng với những thay đổi của nền kinh tế toàn cầu và sự hỗ trợ từ chính phủ.

5.1. Định hướng phát triển trong tương lai

Chính phủ cần có những chính sách linh hoạt hơn để hỗ trợ DNVVN trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.

5.2. Tăng cường hợp tác quốc tế

Việc tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế sẽ giúp DNVVN tiếp cận công nghệ và thị trường mới, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tổng quan nghiên cứu

Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, chiếm tỷ lệ lớn trong khu vực kinh tế tư nhân và góp phần tạo việc làm, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo thống kê năm 2002, DNVVN chiếm khoảng 81-98% tổng số doanh nghiệp, thu hút 30-60% lao động và tạo ra 20-40% giá trị gia tăng trong nền kinh tế. Tuy nhiên, trình độ phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam còn thấp, khiến DNVVN gặp nhiều khó khăn về vốn, công nghệ, thị trường và quản lý. Nghiên cứu này tập trung phân tích chính sách phát triển DNVVN ở Việt Nam từ sau đổi mới đến năm 2004, nhằm làm rõ tác động của các chính sách nhà nước đối với sự phát triển của DNVVN, đồng thời đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách phù hợp với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các DNVVN trong khu vực kinh tế tư nhân, bao gồm các loại hình doanh nghiệp như công ty cổ phần, công ty TNHH, công ty hợp danh và doanh nghiệp tư nhân có vốn đầu tư nước ngoài. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu tổng hợp từ các báo cáo chính thức, khảo sát thực tế và phân tích các chính sách đã ban hành từ năm 1986 đến đầu thế kỷ 21. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách phát triển DNVVN, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy sự phát triển bền vững của khu vực này trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ và lý thuyết chính sách công. Lý thuyết phát triển DNVVN nhấn mạnh vai trò của các yếu tố nội tại như vốn, lao động, công nghệ và quản lý trong sự phát triển của doanh nghiệp. Lý thuyết chính sách công tập trung vào vai trò của nhà nước trong việc tạo lập môi trường pháp lý, hỗ trợ tài chính, đào tạo nguồn nhân lực và phát triển thị trường nhằm thúc đẩy sự phát triển của DNVVN.

Các khái niệm chính bao gồm:

• DNVVN: Doanh nghiệp có quy mô vốn đăng ký không quá 10 tỷ đồng và số lao động trung bình không quá 300 người.
• Chính sách phát triển DNVVN: Tập hợp các biện pháp, công cụ do nhà nước ban hành nhằm hỗ trợ và thúc đẩy sự phát triển của DNVVN.
• Năng lực cạnh tranh: Khả năng của DNVVN trong việc duy trì và mở rộng thị phần trên thị trường trong và ngoài nước.
• Hội nhập kinh tế quốc tế: Quá trình mở rộng quan hệ kinh tế với các quốc gia khác thông qua thương mại, đầu tư và chuyển giao công nghệ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp tài liệu lý luận và kinh nghiệm thực tiễn, kết hợp với khảo sát thực tế có đối chứng tại một số địa phương trọng điểm. Dữ liệu được thu thập từ các báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tổng cục Thống kê, các văn bản pháp luật liên quan và các nghiên cứu trước đây. Cỡ mẫu khảo sát khoảng vài trăm doanh nghiệp vừa và nhỏ tại các tỉnh thành có nền kinh tế phát triển như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, bao gồm so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích xu hướng và đánh giá tác động của các chính sách thông qua các chỉ số kinh tế như tỷ lệ tăng trưởng doanh thu, số lượng doanh nghiệp thành lập mới, tỷ lệ thất nghiệp và mức độ tiếp cận vốn tín dụng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 1986 đến năm 2004, nhằm đánh giá tiến trình và hiệu quả của các chính sách phát triển DNVVN trong giai đoạn đổi mới và hội nhập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ DNVVN chiếm ưu thế trong nền kinh tế: DNVVN chiếm từ 81% đến 98% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam, thu hút khoảng 30-60% lao động và tạo ra 20-40% giá trị gia tăng trong nền kinh tế. Tỷ lệ này tương đương với các nước châu Á phát triển như Singapore, Hàn Quốc và Nhật Bản.

2. Khó khăn về vốn và tiếp cận tín dụng: Khoảng 70% DNVVN gặp khó khăn trong việc tiếp cận vốn tín dụng chính thức do thủ tục phức tạp, lãi suất cao và thiếu tài sản đảm bảo. Nhiều doanh nghiệp phải vay vốn từ bạn bè, người thân với chi phí cao và rủi ro lớn.

3. Trình độ công nghệ và quản lý thấp: Hơn 60% DNVVN sử dụng thiết bị lạc hậu, công nghệ thô sơ, thiếu đầu tư vào nghiên cứu và phát triển. Đội ngũ quản lý chủ yếu là lao động phổ thông, thiếu kỹ năng và kiến thức quản trị hiện đại.

4. Chính sách hỗ trợ chưa đồng bộ và hiệu quả chưa cao: Mặc dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ về tín dụng, thuế, đào tạo và công nghệ, nhưng sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước còn hạn chế, dẫn đến việc hỗ trợ chưa đến đúng đối tượng và chưa phát huy tối đa hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ trình độ phát triển kinh tế xã hội còn thấp, hệ thống pháp luật và chính sách chưa hoàn chỉnh, cũng như năng lực quản lý nhà nước còn yếu. So với các nước phát triển trong khu vực, Việt Nam còn thiếu các chính sách hỗ trợ chuyên sâu và dài hạn cho DNVVN, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực.

Biểu đồ so sánh tỷ lệ DNVVN trong tổng số doanh nghiệp và tỷ lệ lao động thu hút tại một số nước châu Á cho thấy Việt Nam có tiềm năng phát triển lớn nhưng cần cải thiện môi trường kinh doanh và chính sách hỗ trợ. Bảng phân tích các chính sách tín dụng và thuế áp dụng cho DNVVN cũng minh chứng cho sự chưa đồng bộ và thiếu linh hoạt trong áp dụng chính sách.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của DNVVN trong phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời chỉ ra những điểm nghẽn cần được khắc phục để nâng cao năng lực cạnh tranh và khả năng hội nhập quốc tế của khu vực này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện chính sách tín dụng ưu đãi cho DNVVN: Cần xây dựng các chương trình tín dụng với lãi suất thấp, thủ tục đơn giản, tăng cường bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ tài chính dài hạn. Mục tiêu tăng tỷ lệ DNVVN tiếp cận vốn lên 70% trong vòng 3 năm, do Ngân hàng Nhà nước phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư thực hiện.

2. Đẩy mạnh đào tạo và nâng cao năng lực quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng quản trị, công nghệ và marketing cho chủ doanh nghiệp và cán bộ quản lý DNVVN. Mục tiêu đào tạo ít nhất 10.000 lượt người/năm trong 5 năm tới, do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chủ trì.

3. Khuyến khích đổi mới công nghệ và ứng dụng khoa học kỹ thuật: Hỗ trợ DNVVN tiếp cận công nghệ mới thông qua các quỹ hỗ trợ nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và ưu đãi thuế cho đầu tư công nghệ. Mục tiêu tăng tỷ lệ DNVVN ứng dụng công nghệ hiện đại lên 40% trong 5 năm, do Bộ Khoa học và Công nghệ phối hợp thực hiện.

4. Xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi và minh bạch: Cải cách thủ tục hành chính, giảm thiểu rào cản pháp lý, tăng cường bảo vệ quyền lợi hợp pháp của DNVVN. Mục tiêu giảm thời gian đăng ký doanh nghiệp xuống dưới 7 ngày, do Chính phủ và các bộ ngành liên quan triển khai trong 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách: Luận văn cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng, điều chỉnh các chính sách phát triển DNVVN phù hợp với bối cảnh kinh tế hiện nay.

2. Các nhà nghiên cứu kinh tế và quản trị doanh nghiệp: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu sâu về vai trò, đặc điểm và chính sách hỗ trợ DNVVN tại Việt Nam và khu vực châu Á.

3. Chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ: Giúp hiểu rõ hơn về các chính sách hỗ trợ, từ đó tận dụng hiệu quả các nguồn lực và cơ hội phát triển.

4. Các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp và phát triển kinh tế: Cung cấp thông tin để thiết kế các chương trình hỗ trợ, đào tạo và tư vấn phù hợp với nhu cầu thực tế của DNVVN.

Câu hỏi thường gặp

1. DNVVN được định nghĩa như thế nào tại Việt Nam?
   DNVVN là doanh nghiệp có vốn đăng ký không quá 10 tỷ đồng và số lao động trung bình không quá 300 người, theo Nghị định số 90/2001/NĐ-CP.

2. Vai trò chính của DNVVN trong nền kinh tế là gì?
   DNVVN cung cấp lượng lớn hàng hóa và dịch vụ, tạo nhiều việc làm với chi phí thấp, góp phần phân bổ nguồn lực và phát triển kinh tế địa phương.

3. Những khó khăn lớn nhất mà DNVVN đang gặp phải?
   Khó khăn chủ yếu là thiếu vốn, công nghệ lạc hậu, trình độ quản lý thấp và thị trường hạn chế do cạnh tranh gay gắt và rào cản pháp lý.

4. Chính sách hỗ trợ tín dụng cho DNVVN hiện nay ra sao?
   Chính sách tín dụng ưu đãi còn hạn chế, nhiều doanh nghiệp khó tiếp cận vốn ngân hàng do thủ tục phức tạp và thiếu tài sản đảm bảo.

5. Làm thế nào để nâng cao năng lực cạnh tranh của DNVVN?
   Cần tập trung đào tạo quản lý, đổi mới công nghệ, cải thiện môi trường kinh doanh và tăng cường hỗ trợ tài chính từ nhà nước.

Kết luận

• DNVVN chiếm tỷ lệ lớn trong nền kinh tế Việt Nam, đóng góp quan trọng vào tạo việc làm và giá trị gia tăng.
• Các chính sách phát triển DNVVN đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về vốn, công nghệ và quản lý.
• Nghiên cứu chỉ ra cần hoàn thiện chính sách tín dụng, đào tạo nguồn nhân lực, khuyến khích đổi mới công nghệ và cải thiện môi trường kinh doanh.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy phát triển bền vững DNVVN trong bối cảnh hội nhập quốc tế.
• Tiếp tục nghiên cứu và cập nhật chính sách phù hợp với diễn biến kinh tế xã hội để hỗ trợ hiệu quả DNVVN trong tương lai.

Quý độc giả và các nhà hoạch định chính sách được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu này để xây dựng chiến lược phát triển DNVVN phù hợp, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.