Luận án tiến sĩ: Những điểm mới về nội dung và nghệ thuật trong thơ chữ Hán của Cao Bá Quát

LỜI CAM ĐOAN

MỞ ĐẦU

0.1. Lí do chọn đề tài

0.2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

0.3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

0.4. Phương pháp nghiên cứu

0.5. Đóng góp của luận án

0.6. Cấu trúc của luận án

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN

1.1. Lịch sử vấn đề

1.1.1. Lịch sử văn bản thơ chữ Hán Cao Bá Quát

1.1.2. Lịch sử nghiên cứu quan niệm văn học của Cao Bá Quát

1.1.3. Lịch sử nghiên cứu những điểm mới của thơ chữ Hán Cao Bá Quát

1.1.3.1. Nghiên cứu những điểm mới về nội dung

1.1.3.2. Nghiên cứu những điểm mới về nghệ thuật

1.1.4. Cơ sở lí thuyết của đề tài

1.1.4.1. Lí thuyết liên văn bản

1.1.4.2. Lí thuyết nghiên cứu văn học sử về tác giả

2. CHƯƠNG 2: NHỮNG TIỀN ĐỀ TẠO NÊN ĐIỂM MỚI TRONG THƠ CHỮ HÁN CAO BÁ QUÁT

2.1. Tiền đề lịch sử, xã hội nhà Nguyễn đầu thế kỷ XIX

2.1.1. Những yếu tố truyền thống đã tỏ ra lỗi thời

2.1.2. Tầng lớp thị dân và tư tưởng phi Nho giáo

2.1.3. Ảnh hưởng bước đầu của tư tưởng, văn hoá phương Tây

2.1.4. Văn hóa dân gian và trào lưu tư tưởng nhân văn chủ nghĩa

2.1.5. Hoạt động chấn hưng văn hoá của nhóm sĩ phu Hà thành đầu thế kỉ XIX

2.1.6. Đổi mới về lực lượng sáng tác

2.1.7. Đổi mới trong quan niệm sáng tác

2.1.8. Sự Ưu thắng của văn học phi chức năng, văn học hình tượng

2.1.9. Cuộc đời, con người Cao Bá Quát

2.1.9.1. Con người tài năng, phóng túng, ưa đổi mới

2.1.9.2. Con người ưu phẫn

2.1.9.3. Con người được giao lưu, tiếp xúc với phương Tây qua chuyến đi “Dương trình hiệu lực” ở Hạ Châu

3. CHƯƠNG 3: NHỮNG ĐIỂM MỚI VỀ NỘI DUNG

3.1. Từ quan niệm văn học của Cao Bá Quát đến những điểm mới trong thơ chữ Hán của tác giả

3.1.1. Điểm mới trong quan niệm về xã hội

3.1.2. Điểm mới trong việc nhìn nhận và phản ánh hiện thực xã hội trong nước

3.1.3. Sự hoài nghi về lí tưởng, con đường khoa cử

3.1.4. Sự quan tâm tới rủi may của cuộc đời và tư tưởng, nhân tính con người trong hoàn cảnh sống khắc nghiệt

3.1.5. Ảnh hưởng của nước ngoài trong cách nhìn về xã hội, về thế giới được phản ánh trong sáng tác

3.1.6. Thể hiện nhận thức mới ở sự khác lạ về con người

3.1.7. Thể hiện nhận thức mới về sự giàu sang và sức mạnh của văn minh phương Tây

3.1.8. Thể hiện nhận thức mới về khả năng xâm lược của phương Tây

3.1.9. Điểm mới về chữ “tình”

3.1.9.1. Quan niệm về chữ “tình”

3.1.9.2. Thế giới tình cảm của Cao Bá Quát trong các mối quan hệ của cuộc sống đời thường

3.1.9.2.1. Tình cảm gia đình

3.1.9.2.2. Tình cảm bạn bè

3.1.9.2.3. Tình cảm trong các mối quan hệ xã hội khác

3.1.10. Điểm mới trong chủ đề người phụ nữ

3.1.11. Điểm mới về đối tượng phản ánh

3.1.12. Điểm mới trong cảm nhận về ngoại hình, hành động, cử chỉ và tâm lí nhân vật

3.1.13. Điểm mới trong chủ đề thiên nhiên

3.1.13.1. Cảnh sinh động, đa sắc, giàu trạng thái

3.1.13.2. Cảnh khắc nghiệt, dữ dội, thất thường, hủy diệt

4. CHƯƠNG 4: NHỮNG ĐIỂM MỚI VỀ NGHỆ THUẬT

4.1. Không gian, thời gian đời tư

4.1.1. Không gian đời tư

4.1.1.1. Không gian đời tư - nơi quê nhà thân thiết

4.1.1.2. Không gian đời tư - nơi chất chứa nỗi sầu hận, bế tắc

4.1.2. Thời gian đời tư

4.1.2.1. Thời gian sinh hoạt hàng ngày

4.1.2.2. Thời gian cụ thể, trực cảm

4.2. Sự phát triển hình thức thể loại kí sự thơ

4.3. Sự nhiệt thành thể hiện cái tôi của tác giả

4.3.1. Sử dụng đại từ nhân xưng ngôi thứ nhất

4.3.2. Nghệ thuật tự dẫn, chú giải

4.4. Biểu hiện lí sự, nghị luận, phân tích của lí tính

4.5. Sự gia tăng tính trần thuật, miêu tả tường tận, chi tiết

4.6. Cách đặt nhan đề tường minh

4.7. Cách chú trọng các chi tiết cụ thể

4.8. Cách liên tưởng, so sánh

KẾT LUẬN

DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về Cao Bá Quát

Cao Bá Quát (1808 - 1855) là một trong những nhà thơ lớn của văn học Việt Nam, nổi bật với những tác phẩm thơ chữ Hán. Ông được biết đến không chỉ với tài năng sáng tác mà còn với những quan điểm nghệ thuật độc đáo. Thơ chữ Hán của ông đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu từ sau cách mạng tháng Tám. Tuy nhiên, những điểm mới trong nội dung và nghệ thuật của thơ ông vẫn chưa được nghiên cứu một cách thấu đáo. Luận án này nhằm làm rõ những điểm mới này, từ đó khẳng định vị trí của Cao Bá Quát trong văn học Việt Nam.

1.1. Tầm quan trọng của thơ chữ Hán

Thơ chữ Hán của Cao Bá Quát không chỉ là một phần quan trọng trong di sản văn học Việt Nam mà còn phản ánh những biến chuyển trong xã hội và tư tưởng thời kỳ đó. Với 1212 bài thơ được sưu tầm, ông đã tạo ra một kho tàng văn học phong phú, thể hiện sự nhạy cảm và tài năng sáng tạo. Những tác phẩm này không chỉ mang giá trị nghệ thuật mà còn có giá trị lịch sử, giúp người đọc hiểu rõ hơn về bối cảnh xã hội và văn hóa của thời kỳ nhà Nguyễn.

II. Những điểm mới về nội dung trong thơ chữ Hán của Cao Bá Quát

Nội dung thơ chữ Hán của Cao Bá Quát thể hiện nhiều điểm mới so với các tác giả trước và cùng thời. Ông đã có những quan niệm mới về xã hội, con người và cuộc sống. Sự hoài nghi về lý tưởng khoa cử, cùng với sự quan tâm đến những rủi ro trong cuộc sống, đã tạo nên một cái nhìn sâu sắc và thực tế hơn về con người và xã hội. Ông cũng thể hiện sự ảnh hưởng của tư tưởng phương Tây, điều này cho thấy sự giao thoa văn hóa trong sáng tác của ông. Những điểm mới này không chỉ làm phong phú thêm nội dung thơ mà còn phản ánh sự chuyển mình của văn học Việt Nam trong bối cảnh lịch sử.

2.1. Quan niệm mới về xã hội

Cao Bá Quát đã thể hiện một quan niệm mới về xã hội, phản ánh những bất công và khổ đau của con người trong xã hội phong kiến. Ông không ngần ngại chỉ trích những bất cập trong hệ thống giáo dục và xã hội, từ đó thể hiện sự hoài nghi về lý tưởng khoa cử. Điều này cho thấy ông là một nhà thơ có tư duy độc lập, dám đối diện với thực tại và thể hiện những suy tư sâu sắc về cuộc sống.

III. Những điểm mới về nghệ thuật trong thơ chữ Hán của Cao Bá Quát

Nghệ thuật thơ chữ Hán của Cao Bá Quát cũng có nhiều điểm mới mẻ. Ông đã sử dụng những hình thức thể loại đa dạng, từ thơ truyền thống đến những thể loại mới mẻ hơn. Sự phát triển của hình thức thể loại đã giúp ông thể hiện cái tôi cá nhân một cách rõ nét hơn. Ông cũng chú trọng đến việc sử dụng ngôn từ, hình ảnh và âm điệu, tạo nên những tác phẩm vừa có giá trị nghệ thuật cao vừa mang tính hiện thực sâu sắc. Những điểm mới này không chỉ làm phong phú thêm nghệ thuật thơ mà còn khẳng định tài năng sáng tạo của ông.

3.1. Sự phát triển hình thức thể loại

Cao Bá Quát đã có những đổi mới trong hình thức thể loại thơ, từ việc sử dụng thể thơ truyền thống đến việc sáng tạo ra những thể loại mới. Ông đã kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, tạo nên một phong cách thơ độc đáo. Sự phát triển này không chỉ thể hiện tài năng sáng tạo mà còn phản ánh sự thay đổi trong tư duy nghệ thuật của thời kỳ đó.

IV. Đánh giá và ứng dụng thực tiễn của luận án

Luận án này không chỉ có giá trị trong việc nghiên cứu văn học mà còn có ứng dụng thực tiễn trong giảng dạy. Những điểm mới về nội dung và nghệ thuật trong thơ chữ Hán của Cao Bá Quát sẽ giúp giáo viên và học sinh hiểu rõ hơn về tác phẩm của ông. Đồng thời, luận án cũng góp phần khẳng định vị trí của Cao Bá Quát trong văn học Việt Nam, từ đó thúc đẩy việc nghiên cứu và giảng dạy văn học Việt Nam một cách hiệu quả hơn.

4.1. Giá trị trong giảng dạy

Tác phẩm của Cao Bá Quát được giảng dạy rộng rãi trong các cấp học, từ phổ thông đến đại học. Luận án này sẽ cung cấp những kiến thức mới, giúp giáo viên có thêm tài liệu giảng dạy, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học văn học Việt Nam. Việc hiểu rõ những điểm mới trong thơ chữ Hán của ông sẽ giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về giá trị nghệ thuật và nội dung của tác phẩm.

Luận án tiến sĩ: Khám phá những điểm mới về nội dung và nghệ thuật trong thơ chữ Hán của Cao Bá Quát