I. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Luận án tiến sĩ này tập trung vào việc khởi tố vụ án trong tố tụng hình sự Việt Nam, đưa ra một phân tích chuyên sâu về các quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng. Luận án nhấn mạnh tầm quan trọng của giai đoạn khởi tố vụ án như một giai đoạn độc lập trong tố tụng hình sự, đóng vai trò tiền đề cho các giai đoạn tiếp theo. Hệ thống pháp luật Việt Nam đã phát triển các quy định về khởi tố vụ án từ năm 1988, nhưng vẫn còn nhiều bất cập trong thực tiễn. Luận án cũng so sánh với pháp luật tố tụng hình sự của một số quốc gia như Liên bang Nga, Trung Quốc, Pháp, và Đức để rút ra kinh nghiệm.
1.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
Các nghiên cứu nước ngoài chủ yếu tập trung vào quyền con người trong tố tụng hình sự, đặc biệt là quyền của người bị buộc tội. Các công trình như “Human rights in the criminal trial” của John M. Andrew và “Criminal Procedure systems in the European Community” của Christine Van Den Wyngaert đã phân tích sâu về các quyền này. Tuy nhiên, khởi tố vụ án không được coi là một giai đoạn độc lập ở nhiều quốc gia, mà chỉ là một phần của giai đoạn điều tra.
1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
Ở Việt Nam, khởi tố vụ án đã được nghiên cứu trong một số luận án và luận văn, nhưng chưa có công trình nào toàn diện như Luận án tiến sĩ này. Các nghiên cứu trước đây chủ yếu tập trung vào các nguyên tắc và thủ tục trong tố tụng hình sự, nhưng chưa đi sâu vào khởi tố vụ án như một giai đoạn độc lập.
II. Cơ sở lý luận và pháp lý
Luận án làm rõ khái niệm khởi tố vụ án như một giai đoạn độc lập trong tố tụng hình sự, đóng vai trò mở đầu cho quá trình chứng minh vụ án. Hệ thống pháp luật Việt Nam đã quy định cụ thể về thủ tục tố tụng và quyết định tố tụng trong giai đoạn này. Luận án cũng phân tích sự phát triển của các quy định về khởi tố vụ án từ Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 1988 đến năm 2015, chỉ ra những kế thừa và cải tiến cần thiết.
2.1. Khái niệm và vai trò của khởi tố vụ án
Khởi tố vụ án được định nghĩa là giai đoạn đầu tiên trong tố tụng hình sự, nơi các cơ quan có thẩm quyền xác định sự việc có dấu hiệu tội phạm hay không. Giai đoạn này đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của các bên liên quan và đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.
2.2. Quy định pháp luật về khởi tố vụ án
Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2003 và 2015 đã quy định cụ thể về thủ tục tố tụng, thời hạn khởi tố, và hoạt động kiểm sát trong giai đoạn khởi tố vụ án. Luận án chỉ ra những điểm chưa hợp lý và đề xuất các giải pháp hoàn thiện.
III. Thực tiễn và giải pháp
Luận án phân tích thực tiễn khởi tố vụ án từ năm 2011 đến 2017, chỉ ra những hạn chế như khởi tố oan sai và bỏ lọt tội phạm. Nguyên nhân chính là do sự thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp luật và nhận thức chưa thống nhất của các cơ quan tiến hành tố tụng. Luận án đề xuất các giải pháp như hoàn thiện quy trình tố tụng, nâng cao năng lực của các cơ quan tiến hành tố tụng, và tăng cường bảo vệ quyền lợi của người bị buộc tội.
3.1. Thực tiễn khởi tố vụ án
Thực tiễn cho thấy nhiều vụ án bị khởi tố oan sai hoặc bỏ lọt tội phạm do thiếu căn cứ pháp lý và nhận thức không đúng của các cơ quan tiến hành tố tụng. Luận án phân tích các số liệu từ năm 2011 đến 2017 để làm rõ vấn đề này.
3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả
Luận án đề xuất các giải pháp như hoàn thiện quy trình tố tụng, tăng cường đào tạo cho các cơ quan tiến hành tố tụng, và áp dụng công nghệ trong quá trình điều tra và xét xử. Các giải pháp này nhằm đảm bảo tính công bằng và hiệu quả trong tố tụng hình sự.
