Luận án tiến sĩ: Hỗ trợ sinh kế cho người nghèo từ thực tiễn tỉnh Quảng Ninh

LỜI CAM ĐOAN

MỞ ĐẦU

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CÔNG TÁC XÃ HỘI HỖ TRỢ SINH KẾ ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHÈO

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ngoài nước

1.2. Tổng quan nghiên cứu ngoài nước đối với sinh kế người nghèo

1.3. Tổng quan tình hình nghiên cứu ngoài nước về công tác xã hội hỗ trợ sinh kế đối với người nghèo

1.4. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước

1.5. Tổng quan nghiên cứu trong nước về sinh kế đối với người nghèo

1.6. Tổng quan nghiên cứu trong nước về công tác xã hội hỗ trợ sinh kế đối với người nghèo

1.7. Đánh giá nghiên cứu tổng quan về công tác xã hội trợ sinh kế người nghèo

1.8. Những phát hiện của nghiên cứu tổng quan

1.9. Những khoảng trống trong nghiên cứu tổng quan

1.10. Tiểu kết chương 1

2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC XÃ HỘI HỖ TRỢ SINH KẾ ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHÈO

2.1. Lý luận về sinh kế đối với người nghèo

2.2. Một số khái niệm liên quan tới sinh kế người nghèo

2.3. Các nguồn vốn sinh kế của người nghèo

2.4. Lý luận về công tác xã hội hỗ trợ sinh kế đối với người nghèo. Một số khái niệm

2.5. Một số hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ sinh kế đối với người nghèo

2.6. Một số lý thuyết trong hỗ trợ sinh kế người nghèo

2.7. Một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác xã hội hỗ trợ sinh kế với người nghèo. Yếu tố chính sách và việc thực thi chính sách

2.8. Yếu tố năng lực nhân viên công tác xã hội

2.9. Yếu tố đặc điểm của người nghèo

2.10. Yếu tố cộng đồng

2.11. Yếu tố chính quyền địa phương

2.12. Chính sách, pháp luật trong hỗ trợ sinh kế đối với người nghèo

2.13. Khung phân tích hoạt động CTXH hỗ trợ sinh kế đối với người nghèo

2.14. Tiểu kết chương 2

3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG HỖ TRỢ SINH KẾ ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHÈO TẠI TỈNH QUẢNG NINH

3.1. Mô tả về vấn đề nghèo và đặc điểm khách thể nghiên cứu

3.2. Mô tả chung về vấn đề nghèo tại địa bàn nghiên cứu

3.3. Đặc điểm khách thể nghiên cứu

3.4. Thực trạng các nguồn vốn sinh kế của người nghèo

3.4.1. Nguồn vốn con người

3.4.2. Nguồn vốn xã hội

3.4.3. Nguồn vốn vật chất

3.4.4. Nguồn vốn tài chính

3.4.5. Nguồn vốn tự nhiên

3.5. Thực trạng hoạt động công tác xã hội hỗ trợ sinh kế đối với người nghèo

3.5.1. Hoạt động tư vấn chính sách hỗ trợ sinh kế

3.5.2. Hoạt động biện hộ hỗ trợ sinh kế

3.5.3. Hoạt động vận động kết nối nguồn lực hỗ trợ sinh kế

3.5.4. Hoạt động giáo dục nhóm hỗ trợ sinh kế

3.6. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động CTXH trong hỗ trợ sinh kế đối với người nghèo

3.6.1. Yếu tố thuộc về quy định chính sách

3.6.2. Yếu tố thuộc về đặc điểm người nghèo

3.6.3. Yếu tố thuộc về năng lực nhân viên, cán bộ công tác xã hội

3.6.4. Yếu tố thuộc về cộng đồng

3.6.5. Yếu tố về sự phối hợp của cơ sở, chính quyền địa phương

3.7. Tiểu kết chương 3

4. CHƯƠNG 4: ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP CÔNG TÁC XÃ HỘI NHÓM VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HỖ TRỢ SINH KẾ ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHÈO TẠI TỈNH QUẢNG NINH

4.1. Thực nghiệm công tác xã hội nhóm trong việc hỗ trợ sinh kế người nghèo

4.2. Căn cứ triển khai ứng dụng/thực nghiệm công tác xã hội nhóm hỗ trợ sinh kế cho người nghèo

4.3. Thực nghiệm tiến trình công tác xã hội nhóm trong hỗ trợ sinh kế người nghèo

4.4. Kinh nghiệm/bài học rút ra sau thực nghiệm. Một số biện pháp thúc đẩy công tác xã hội hỗ trợ sinh kế đối với người nghèo

4.4.1. Những biện pháp chung

4.4.2. Nhóm biện pháp cụ thể

4.5. Tiểu kết chương 4

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC NGHIÊN CỨU

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TRONG NGHIÊN CỨU

DANH MỤC BẢNG TRONG NGHIÊN CỨU

DANH MỤC BIỂU TRONG NGHIÊN CỨU

I. Tổng quan về hỗ trợ sinh kế và người nghèo tại Quảng Ninh

Luận án tập trung vào hỗ trợ sinh kế cho người nghèo tại Quảng Ninh, một tỉnh có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhưng vẫn tồn tại vấn đề nghèo đói. Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển sinh kế bền vững thông qua các chính sách hỗ trợ và hoạt động công tác xã hội. Quảng Ninh đã triển khai nhiều chương trình giảm nghèo, nhưng vẫn còn những hộ tái nghèo, đặc biệt ở các khu vực như Ba Chẽ, Vân Đồn, và Hạ Long. Luận án đánh giá thực trạng nghèo và đề xuất các giải pháp sinh kế hiệu quả hơn.

1.1. Thực trạng nghèo tại Quảng Ninh

Theo số liệu từ Sở LĐ-TB&XH tỉnh Quảng Ninh, năm 2019 có 1.896 hộ nghèo, chiếm 0.52% tổng số hộ dân. Trong đó, 483 hộ nghèo ở thành thị và 1.413 hộ ở nông thôn. Mặc dù số lượng hộ nghèo giảm, vẫn tồn tại tình trạng tái nghèo, đặc biệt ở các khu vực có điều kiện kinh tế khó khăn. Nghiên cứu chỉ ra rằng nghèo không chỉ liên quan đến thu nhập thấp mà còn thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế và giáo dục.

1.2. Chính sách hỗ trợ sinh kế

Quảng Ninh đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ như Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016-2020 và 2021-2025. Các chính sách này tập trung vào việc nâng cao điều kiện sống, tạo việc làm, và hỗ trợ sản xuất cho người nghèo. Tuy nhiên, hiệu quả của các chính sách này còn hạn chế do thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan và năng lực của nhân viên công tác xã hội.

II. Cơ sở lý luận và thực tiễn về hỗ trợ sinh kế

Luận án phân tích các khái niệm liên quan đến sinh kế và hỗ trợ sinh kế, bao gồm các nguồn vốn như vốn con người, vốn xã hội, vốn vật chất, vốn tài chính, và vốn tự nhiên. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc hỗ trợ sinh kế cần tập trung vào việc tăng cường các nguồn vốn này để đảm bảo phát triển bền vững. Đồng thời, luận án cũng đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của công tác xã hội trong hỗ trợ sinh kế, bao gồm chính sách, năng lực nhân viên, và đặc điểm của người nghèo.

2.1. Khái niệm và nguồn vốn sinh kế

Sinh kế được định nghĩa là khả năng của cá nhân hoặc hộ gia đình trong việc duy trì và cải thiện mức sống thông qua các nguồn vốn. Các nguồn vốn chính bao gồm vốn con người (sức khỏe, trình độ học vấn), vốn xã hội (mối quan hệ cộng đồng), vốn vật chất (tài sản), vốn tài chính (thu nhập), và vốn tự nhiên (tài nguyên môi trường). Việc hỗ trợ sinh kế cần tập trung vào việc tăng cường các nguồn vốn này.

2.2. Yếu tố ảnh hưởng đến hỗ trợ sinh kế

Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của hỗ trợ sinh kế bao gồm chính sách hỗ trợ, năng lực của nhân viên công tác xã hội, đặc điểm của người nghèo, và sự tham gia của cộng đồng. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc thiếu chính sách đồng bộ và năng lực hạn chế của nhân viên là những rào cản chính trong việc hỗ trợ sinh kế hiệu quả.

III. Thực trạng hoạt động công tác xã hội hỗ trợ sinh kế tại Quảng Ninh

Luận án đánh giá thực trạng các hoạt động công tác xã hội trong hỗ trợ sinh kế tại Quảng Ninh, bao gồm tư vấn chính sách, biện hộ, kết nối nguồn lực, và giáo dục nhóm. Nghiên cứu chỉ ra rằng các hoạt động này đã mang lại một số kết quả tích cực, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế do thiếu chuyên nghiệp và nguồn lực. Đồng thời, luận án cũng phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của các hoạt động này, bao gồm chính sách, năng lực nhân viên, và đặc điểm của người nghèo.

3.1. Hoạt động tư vấn chính sách

Hoạt động tư vấn chính sách được triển khai nhằm giúp người nghèo hiểu và tiếp cận các chính sách hỗ trợ. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ ra rằng nhiều người nghèo không được tư vấn đầy đủ do thiếu thông tin và năng lực của nhân viên công tác xã hội.

3.2. Kết nối nguồn lực

Hoạt động kết nối nguồn lực nhằm giúp người nghèo tiếp cận các nguồn lực hỗ trợ từ cộng đồng và chính quyền. Tuy nhiên, hiệu quả của hoạt động này còn hạn chế do thiếu sự phối hợp giữa các bên liên quan.

IV. Giải pháp nâng cao hiệu quả hỗ trợ sinh kế

Luận án đề xuất các giải pháp sinh kế nhằm nâng cao hiệu quả hỗ trợ sinh kế cho người nghèo tại Quảng Ninh. Các giải pháp bao gồm tăng cường năng lực nhân viên công tác xã hội, cải thiện chính sách hỗ trợ, và thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng phương pháp công tác xã hội nhóm để tăng cường hiệu quả hỗ trợ sinh kế.

4.1. Tăng cường năng lực nhân viên công tác xã hội

Việc đào tạo và nâng cao năng lực cho nhân viên công tác xã hội là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả hỗ trợ sinh kế. Nghiên cứu đề xuất các chương trình đào tạo chuyên sâu và hỗ trợ kỹ năng thực hành cho nhân viên.

4.2. Áp dụng phương pháp công tác xã hội nhóm

Phương pháp công tác xã hội nhóm được đề xuất như một giải pháp hiệu quả để tăng cường hỗ trợ sinh kế. Phương pháp này giúp người nghèo chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau, và tăng cường sự đoàn kết trong cộng đồng.

Luận án tiến sĩ về công tác xã hội hỗ trợ sinh kế cho người nghèo tại Quảng Ninh