Tổng quan nghiên cứu

Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới (NTM) được triển khai rộng khắp nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa thành thị và nông thôn. Tại huyện Hòn Đất, tỉnh Kiên Giang, với dân số khoảng 174.198 người, trong đó 82,04% sống ở nông thôn, chương trình xây dựng NTM được thực hiện từ năm 2011 đến 2017 với mục tiêu phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng, kinh tế, văn hóa, xã hội và hệ thống chính trị. Thu nhập bình quân đầu người năm 2016 đạt 45,3 triệu đồng, tăng 14 triệu đồng so với năm 2011, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn khoảng 5,91% theo chuẩn mới. Tuy nhiên, việc huy động nguồn lực, công tác tuyên truyền và sự tham gia của người dân còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả xây dựng NTM.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng xây dựng NTM trên địa bàn huyện Hòn Đất giai đoạn 2011-2017, phân tích tác động của chương trình đến cuộc sống người dân, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng NTM, mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 3 xã đại diện cho 12 xã trong huyện, gồm Thổ Sơn, Mỹ Lâm và Mỹ Phước, nhằm phản ánh đa dạng điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và đặc điểm dân cư. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở dữ liệu, luận cứ khoa học cho các cấp chính quyền và các tổ chức liên quan trong việc hoạch định chính sách phát triển nông thôn bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển nông thôn mới, trong đó:

  • Lý thuyết phát triển nông thôn bền vững nhấn mạnh sự kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống người dân nông thôn.
  • Mô hình xây dựng NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia gồm 19 tiêu chí và 49 chỉ tiêu, bao quát các lĩnh vực: quy hoạch, hạ tầng kinh tế - xã hội, kinh tế và tổ chức sản xuất, văn hóa - xã hội - môi trường, hệ thống chính trị.
  • Khái niệm về sự tham gia của người dân được phân thành 6 cấp độ từ thụ động đến tự nguyện, thể hiện vai trò chủ thể của cộng đồng trong xây dựng NTM.
  • Mối quan hệ giữa các nhân tố tham gia xây dựng NTM gồm người dân, Nhà nước, doanh nghiệp và các đoàn thể, trong đó người dân là trung tâm quyết định sự thành công của chương trình.

Các khái niệm chính bao gồm: nông thôn, nông thôn mới, lợi ích kinh tế - xã hội, sự tham gia của cộng đồng, và vai trò của các tác nhân trong xây dựng NTM.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng nhằm đánh giá toàn diện thực trạng và tác động của xây dựng NTM.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của UBND tỉnh Kiên Giang, UBND huyện Hòn Đất, các nghị quyết, kế hoạch, niên giám thống kê và các bài báo khoa học liên quan. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 110 hộ dân tại 3 xã đại diện (Thổ Sơn, Mỹ Lâm, Mỹ Phước) và phỏng vấn 20 cán bộ lãnh đạo, chuyên môn liên quan đến xây dựng NTM.
  • Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng công thức Yamane để xác định cỡ mẫu đại diện, phân bổ theo tỷ lệ dân số từng xã và ấp.
  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả để tổng hợp, so sánh các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, mức độ tham gia và nhận thức của người dân; phân tích định tính qua phỏng vấn sâu nhằm làm rõ nguyên nhân, thuận lợi và khó khăn trong quá trình xây dựng NTM.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung khảo sát và thu thập dữ liệu trong giai đoạn 2017, phân tích và tổng hợp kết quả đến năm 2017, đề xuất giải pháp đến năm 2020.

Phương pháp tiếp cận có sự tham gia của cộng đồng được áp dụng nhằm đảm bảo tính thực tiễn và phù hợp với đặc điểm địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xây dựng NTM trước năm 2011 còn thấp: Các xã trong huyện chỉ đạt trung bình 5-9/19 tiêu chí NTM, tỷ lệ hộ nghèo khoảng 6,07%, tỷ lệ sử dụng điện đạt 93,15%, nước hợp vệ sinh 75,6%. Hạ tầng giao thông nông thôn mới bê tông hóa 24,47%, nhiều tuyến đường vẫn là đường đất hoặc rải đá bụi.

  2. Tăng trưởng kinh tế và thu nhập cải thiện rõ rệt: GDP bình quân đầu người tăng từ 28,3 triệu đồng năm 2011 lên 45,3 triệu đồng năm 2016, tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 13%/năm. Sản lượng lúa tăng bình quân 5%/năm, năng suất lúa tăng từ 5,88 tấn/ha lên 6,31 tấn/ha. Tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 5,91% theo chuẩn mới năm 2017.

  3. Sự tham gia của người dân được nâng cao: Khi công tác tuyên truyền hiệu quả, người dân chủ động tham gia xây dựng NTM, đặc biệt trong các hoạt động làm đường giao thông, xây dựng trường học, trạm y tế và các công trình công cộng. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế tăng từ 42,83% năm 2011 lên 81,72% năm 2017.

  4. Hạ tầng kinh tế - xã hội được cải thiện đáng kể: Tỷ lệ đường giao thông nông thôn được nhựa hóa hoặc bê tông hóa tăng, hệ thống thủy lợi được nâng cấp, tỷ lệ hộ sử dụng điện đạt gần 99%, trường học đạt chuẩn quốc gia tăng, nhà văn hóa và sân thể thao được xây dựng nhiều hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chương trình xây dựng NTM đã tạo ra tác động tích cực toàn diện đến đời sống người dân huyện Hòn Đất. Sự tăng trưởng kinh tế và cải thiện hạ tầng góp phần nâng cao thu nhập và điều kiện sống, đồng thời củng cố hệ thống chính trị địa phương. Việc tăng cường công tác tuyên truyền và minh bạch thông tin đã thúc đẩy sự tham gia tích cực của người dân, phù hợp với lý thuyết về vai trò chủ thể của cộng đồng trong phát triển nông thôn.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế như nguồn lực huy động chưa đa dạng, công tác quy hoạch chưa đồng bộ, tập trung nhiều vào hạ tầng mà chưa chú trọng phát triển sản xuất và bảo vệ môi trường. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực tiễn các địa phương khác, nhấn mạnh vai trò của sự phối hợp giữa Nhà nước, người dân và doanh nghiệp trong xây dựng NTM.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ tăng trưởng GDP, tỷ lệ hộ nghèo, mức độ bê tông hóa đường giao thông, và tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế qua các năm, giúp minh họa rõ nét tiến trình phát triển và tác động của chương trình.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và sự tham gia của người dân trong xây dựng NTM.
    • Thời gian: Triển khai liên tục đến năm 2020.
    • Chủ thể: UBND huyện, các xã, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể địa phương.
    • Hành động: Tổ chức các buổi sinh hoạt cộng đồng, xây dựng hệ thống bảng tin nội bộ, phát sóng chuyên mục truyền thanh về NTM.

  2. Hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ xây dựng NTM

    • Mục tiêu: Tạo điều kiện thuận lợi cho huy động nguồn lực và phát triển sản xuất.
    • Thời gian: Rà soát, điều chỉnh chính sách trong năm 2018-2019.
    • Chủ thể: Ban Chỉ đạo xây dựng NTM huyện phối hợp với các sở ngành tỉnh.
    • Hành động: Xây dựng chính sách ưu đãi thu hút doanh nghiệp đầu tư, hỗ trợ vốn tín dụng cho nông dân, hướng dẫn quy hoạch sử dụng đất hiệu quả.

  3. Đào tạo nghề cho lao động nông thôn

    • Mục tiêu: Nâng cao kỹ năng, tăng khả năng giải quyết việc làm và thu nhập.
    • Thời gian: Triển khai đào tạo nghề giai đoạn 2018-2020.
    • Chủ thể: Trung tâm dạy nghề huyện, các cơ sở đào tạo nghề.
    • Hành động: Tổ chức các lớp đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu thị trường, hỗ trợ học viên vay vốn học nghề.

  4. Phát triển sản xuất, nâng cao thu nhập cho người dân

    • Mục tiêu: Tăng giá trị sản xuất nông nghiệp và đa dạng hóa sinh kế.
    • Thời gian: Thực hiện từ 2018 đến 2020.
    • Chủ thể: Hợp tác xã, doanh nghiệp, người dân và chính quyền địa phương.
    • Hành động: Khuyến khích liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị, áp dụng khoa học kỹ thuật, phát triển mô hình “Mỗi xã một sản phẩm”.

  5. Giữ vững quốc phòng - an ninh, tăng cường kiểm tra, giám sát

    • Mục tiêu: Đảm bảo an ninh trật tự, nâng cao hiệu quả quản lý xây dựng NTM.
    • Thời gian: Thường xuyên, liên tục.
    • Chủ thể: Công an huyện, Ban Chỉ đạo xây dựng NTM, các tổ chức đoàn thể.
    • Hành động: Tăng cường tuần tra, kiểm tra, giám sát các hoạt động xây dựng, nâng cao năng lực lãnh đạo, điều hành của hệ thống chính trị cơ sở.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để hoạch định chính sách, xây dựng kế hoạch phát triển nông thôn phù hợp với điều kiện địa phương.
    • Use case: Xây dựng đề án phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, điều chỉnh chính sách hỗ trợ.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế, quản lý kinh tế, phát triển nông thôn

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu kết hợp định tính và định lượng, khung lý thuyết xây dựng NTM, dữ liệu thực tiễn phong phú.
    • Use case: Tham khảo để phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ.

  3. Các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng, nhu cầu và tiềm năng phát triển nông thôn để xây dựng các dự án đầu tư hiệu quả.
    • Use case: Lập kế hoạch đầu tư, hợp tác phát triển sản xuất, hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân.

  4. Người dân và các tổ chức cộng đồng tại địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thông tin về quyền lợi, trách nhiệm và cơ hội tham gia xây dựng NTM, nâng cao nhận thức và sự chủ động.
    • Use case: Tham gia các hoạt động xây dựng NTM, giám sát và phản biện xã hội.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng NTM có tác động như thế nào đến thu nhập của người dân?
    Kết quả nghiên cứu cho thấy thu nhập bình quân đầu người tại huyện Hòn Đất tăng từ 28,3 triệu đồng năm 2011 lên 45,3 triệu đồng năm 2016, nhờ phát triển hạ tầng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và áp dụng khoa học kỹ thuật trong sản xuất.

  2. Người dân tham gia xây dựng NTM ở mức độ nào?
    Người dân tham gia từ mức cung cấp thông tin, tư vấn đến thực hiện và giám sát các hoạt động xây dựng. Khi công tác tuyên truyền hiệu quả, người dân chủ động hơn trong việc đóng góp công sức và ý kiến, góp phần nâng cao hiệu quả chương trình.

  3. Những khó khăn chính trong xây dựng NTM tại huyện Hòn Đất là gì?
    Bao gồm nguồn lực huy động hạn chế, công tác quy hoạch chưa đồng bộ, sự tham gia của người dân chưa sâu rộng, mô hình phát triển sản xuất còn nhỏ lẻ, và công tác tuyên truyền chưa đủ chiều sâu.

  4. Vai trò của Nhà nước và doanh nghiệp trong xây dựng NTM như thế nào?
    Nhà nước đóng vai trò định hướng, hỗ trợ chính sách và quản lý; doanh nghiệp tham gia đầu tư, liên kết sản xuất, chuyển giao kỹ thuật và bao tiêu sản phẩm, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.

  5. Các giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả xây dựng NTM?
    Tăng cường tuyên truyền, hoàn thiện chính sách, đào tạo nghề cho lao động nông thôn, phát triển sản xuất nâng cao thu nhập, giữ vững an ninh trật tự và nâng cao năng lực lãnh đạo hệ thống chính trị cơ sở.

Kết luận

  • Chương trình xây dựng NTM tại huyện Hòn Đất giai đoạn 2011-2017 đã đạt nhiều kết quả tích cực về phát triển kinh tế, nâng cao đời sống người dân và cải thiện hạ tầng nông thôn.
  • Sự tham gia của người dân là yếu tố quyết định thành công, được nâng cao nhờ công tác tuyên truyền và minh bạch thông tin.
  • Vẫn còn tồn tại những hạn chế về nguồn lực, quy hoạch và phát triển sản xuất cần được khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường sự tham gia của người dân, hoàn thiện chính sách, đào tạo nghề và phát triển sản xuất bền vững.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng cho các cấp quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng trong việc tiếp tục phát triển nông thôn mới tại địa phương.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tiếp tục theo dõi, đánh giá tiến độ và hiệu quả xây dựng NTM đến năm 2020 và xa hơn. Các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ để huy động nguồn lực và nâng cao năng lực thực thi.

Call to action: Các bên liên quan cần tăng cường hợp tác, phát huy vai trò chủ thể của người dân và doanh nghiệp để xây dựng nông thôn mới bền vững, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.