Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn 2017-2019, Kho bạc Nhà nước (KBNN) Thái Nguyên đã thực hiện kiểm soát chi thanh toán cá nhân từ ngân sách nhà nước (NSNN) với tỷ trọng chiếm khoảng 24% tổng chi NSNN trên địa bàn. Chi thanh toán cá nhân là khoản chi thường xuyên, ảnh hưởng trực tiếp đến người lao động trong khu vực nhà nước, góp phần đảm bảo sự ổn định chính trị và phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi thanh toán cá nhân qua KBNN Thái Nguyên còn tồn tại nhiều hạn chế như việc thanh toán chưa trực tiếp đến người hưởng, quy trình kiểm soát còn thủ công, tiềm ẩn rủi ro trục lợi, và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thanh toán cá nhân từ NSNN qua KBNN Thái Nguyên. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại KBNN Thái Nguyên, sử dụng số liệu thứ cấp từ năm 2017 đến 2019 và số liệu sơ cấp thu thập năm 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa lý luận kiểm soát chi thanh toán cá nhân và thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, đồng thời cung cấp cơ sở đề xuất chính sách cải tiến công tác kiểm soát chi.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và kiểm soát chi ngân sách nhà nước, trong đó:
- Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát chi trong việc đảm bảo chi tiêu đúng dự toán, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức, góp phần phòng chống tham nhũng và lãng phí.
- Mô hình chu trình ngân sách: Bao gồm các khâu lập dự toán, phân bổ dự toán, chấp hành chi và quyết toán, trong đó kiểm soát chi đóng vai trò trung tâm trong giai đoạn chấp hành chi.
- Khái niệm chi thanh toán cá nhân từ NSNN: Bao gồm các khoản chi tiền lương, phụ cấp, tiền công, học bổng, trợ cấp xã hội, phúc lợi tập thể, chi công tác phí và các khoản chi khác cho cá nhân theo quy định pháp luật.
Các khái niệm chính gồm: kiểm soát chi NSNN, kiểm soát chi thanh toán cá nhân, dự toán ngân sách, quy trình kiểm soát chi, và các yếu tố ảnh hưởng đến kiểm soát chi.
Phương pháp nghiên cứu
- Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ báo cáo hoạt động KBNN Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019 và số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 125 đơn vị sử dụng ngân sách và 20 cán bộ KBNN Thái Nguyên năm 2020.
- Phương pháp chọn mẫu: Áp dụng công thức Slovin với sai số 5% để xác định quy mô mẫu đơn vị sử dụng ngân sách; khảo sát toàn bộ cán bộ kiểm soát chi tại KBNN Thái Nguyên.
- Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp, phân tích số liệu; phương pháp so sánh qua các năm để đánh giá biến động chi tiêu; phân tích định tính dựa trên phỏng vấn và khảo sát ý kiến.
- Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp từ 2017-2019, khảo sát sơ cấp tháng 8/2020, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2021.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
- Tỷ trọng chi thanh toán cá nhân: Chiếm khoảng 24% tổng chi NSNN tại Thái Nguyên, với mức chi thường xuyên chiếm 70-80% tổng chi của các đơn vị sử dụng ngân sách.
- Hiệu quả kiểm soát chi: KBNN Thái Nguyên đã kiểm soát dự toán và chi thanh toán cá nhân theo đúng quy định, tuy nhiên việc thanh toán chưa trực tiếp đến người hưởng mà qua tài khoản trung gian của đơn vị sử dụng ngân sách.
- Ứng dụng công nghệ thông tin: Việc kiểm soát chi chủ yếu dựa trên phần mềm Excel và thủ công, chưa có phần mềm chuyên biệt hỗ trợ, dẫn đến hiệu quả kiểm soát còn hạn chế và tiềm ẩn rủi ro.
- Yếu tố ảnh hưởng: Đội ngũ cán bộ kiểm soát chi có trình độ chuyên môn tương đối đáp ứng yêu cầu, nhưng cơ sở vật chất, trang thiết bị và sự phối hợp giữa các cơ quan còn hạn chế. Hệ thống văn bản pháp luật còn phức tạp, chưa đồng bộ, gây khó khăn trong kiểm soát.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân hạn chế trong kiểm soát chi thanh toán cá nhân tại KBNN Thái Nguyên xuất phát từ việc quy trình kiểm soát còn thủ công, chưa ứng dụng công nghệ hiện đại, dẫn đến thời gian xử lý hồ sơ kéo dài và dễ xảy ra sai sót. So sánh với kinh nghiệm tại KBNN Trà Vinh và Đắk Nông, nơi đã áp dụng hệ thống TABMIS hiệu quả và cải cách thủ tục hành chính, Thái Nguyên cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và cải tiến quy trình nghiệp vụ. Việc chưa thanh toán trực tiếp đến người hưởng cũng làm giảm tính minh bạch và tăng rủi ro trục lợi. Kết quả khảo sát cho thấy các đơn vị sử dụng ngân sách và cán bộ KBNN đều mong muốn cải thiện quy trình, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng chi thanh toán cá nhân trong tổng chi NSNN qua các năm, bảng so sánh thời gian xử lý hồ sơ và tỷ lệ hồ sơ sai sót giữa các địa phương, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của các đơn vị sử dụng ngân sách về công tác kiểm soát chi.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện quy định, quy trình kiểm soát chi thanh toán cá nhân
- Rà soát, cập nhật các văn bản pháp luật liên quan để đảm bảo tính đồng bộ, rõ ràng.
- Xây dựng quy trình kiểm soát chi chuẩn hóa, minh bạch, giảm thủ tục hành chính.
- Thời gian thực hiện: 12 tháng.
- Chủ thể: Bộ Tài chính phối hợp với KBNN và các cơ quan liên quan.
Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ kiểm soát chi
- Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ.
- Áp dụng đánh giá năng lực định kỳ, khen thưởng và xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm.
- Thời gian thực hiện: liên tục, ưu tiên trong 6 tháng đầu.
- Chủ thể: KBNN Thái Nguyên và Sở Nội vụ.
Hoàn thiện ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát chi
- Phát triển phần mềm chuyên biệt hỗ trợ kiểm soát chi thanh toán cá nhân, tích hợp với hệ thống TABMIS.
- Triển khai thanh toán trực tiếp đến người hưởng qua tài khoản cá nhân, hạn chế thanh toán tiền mặt.
- Thời gian thực hiện: 18 tháng.
- Chủ thể: KBNN phối hợp với các đơn vị công nghệ thông tin và Ngân hàng thương mại.
Tăng cường phối hợp với cơ quan tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách
- Thiết lập cơ chế trao đổi thông tin, phối hợp kiểm soát dự toán, biên chế và chi tiêu.
- Tham mưu cho lãnh đạo địa phương điều hành nguồn cải cách tiền lương và phân bổ dự toán hợp lý.
- Thời gian thực hiện: 12 tháng.
- Chủ thể: KBNN, Sở Tài chính, UBND tỉnh Thái Nguyên.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ, công chức Kho bạc Nhà nước
- Nâng cao hiểu biết về quy trình, công cụ và kỹ năng kiểm soát chi thanh toán cá nhân, từ đó nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát.
Lãnh đạo và cán bộ các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước
- Hiểu rõ trách nhiệm trong việc lập dự toán, cung cấp hồ sơ chứng từ và phối hợp với KBNN trong kiểm soát chi.
Cơ quan quản lý tài chính và nội vụ địa phương
- Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy định phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách và biên chế.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công
- Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn kiểm soát chi ngân sách nhà nước, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và học tập.
Câu hỏi thường gặp
Kiểm soát chi thanh toán cá nhân là gì?
Kiểm soát chi thanh toán cá nhân là quá trình KBNN kiểm tra, giám sát các khoản chi từ NSNN cho cá nhân theo dự toán, chế độ, tiêu chuẩn quy định nhằm đảm bảo chi đúng mục đích và hiệu quả.Tại sao việc thanh toán chưa trực tiếp đến người hưởng lại là vấn đề?
Thanh toán qua tài khoản trung gian của đơn vị sử dụng ngân sách làm giảm tính minh bạch, tăng rủi ro trục lợi và khó kiểm soát chính xác đối tượng thụ hưởng.Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát chi?
Bao gồm trình độ đội ngũ cán bộ, cơ sở vật chất, hệ thống pháp luật, ứng dụng công nghệ thông tin và sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thanh toán cá nhân?
Cần hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp liên ngành trong quản lý ngân sách.Ứng dụng công nghệ thông tin hiện nay trong kiểm soát chi ra sao?
Hiện chủ yếu sử dụng phần mềm Excel và thủ công, chưa có phần mềm chuyên biệt hỗ trợ, do đó cần phát triển hệ thống tích hợp để nâng cao hiệu quả và giảm sai sót.
Kết luận
- Kiểm soát chi thanh toán cá nhân từ NSNN qua KBNN Thái Nguyên chiếm tỷ trọng khoảng 24% tổng chi NSNN, đóng vai trò quan trọng trong quản lý tài chính công.
- Công tác kiểm soát đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về quy trình, công nghệ và phối hợp liên ngành.
- Các yếu tố chủ quan và khách quan như trình độ cán bộ, hệ thống pháp luật và ứng dụng CNTT ảnh hưởng lớn đến hiệu quả kiểm soát.
- Đề xuất hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ và tăng cường phối hợp để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi.
- Tiếp tục nghiên cứu, triển khai các giải pháp trong vòng 12-18 tháng tới nhằm hiện đại hóa công tác kiểm soát chi thanh toán cá nhân, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.
Call to action: Các cơ quan quản lý và KBNN Thái Nguyên cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi, đảm bảo sử dụng ngân sách nhà nước tiết kiệm, minh bạch và hiệu quả.