Tổng quan nghiên cứu

Chi đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) từ ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, chiếm khoảng 20% tổng chi NSNN tại huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên. Trong giai đoạn 2017-2020, tổng thu NSNN trên địa bàn huyện tăng từ 98.247 triệu đồng lên 166.646 triệu đồng, trong đó chi ĐTXDCB chiếm tỷ trọng đáng kể, góp phần thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi ĐTXDCB qua Kho bạc Nhà nước (KBNN) Tây Hòa còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích, đánh giá thực trạng kiểm soát chi ĐTXDCB qua KBNN Tây Hòa trong giai đoạn 2017-2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại KBNN Tây Hòa, với dữ liệu thu thập từ hồ sơ thanh toán, báo cáo tài chính và khảo sát ý kiến cán bộ, chủ đầu tư trên địa bàn.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN, góp phần giảm thất thoát, lãng phí vốn đầu tư, đồng thời hỗ trợ cải cách thủ tục hành chính và minh bạch hóa hoạt động tài chính công. Các chỉ số như tỷ lệ giải ngân vốn ĐTXDCB và mức độ đơn giản hóa thủ tục hành chính được sử dụng làm thước đo hiệu quả công tác kiểm soát.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kiểm soát chi ngân sách nhà nước và quản lý đầu tư công. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của kiểm soát chi trong việc đảm bảo các khoản chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, dựa trên các nguyên tắc như tính pháp lý, tính hợp lệ, tính thống nhất và nguyên tắc phân cấp quản lý.

  2. Mô hình quản lý đầu tư xây dựng cơ bản: Tập trung vào chu trình quản lý đầu tư từ khâu chuẩn bị, thực hiện đến quyết toán dự án, trong đó kiểm soát chi là khâu then chốt nhằm ngăn ngừa thất thoát và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.

Các khái niệm chính bao gồm: chi đầu tư xây dựng cơ bản, kiểm soát chi ngân sách nhà nước, Kho bạc Nhà nước, kế hoạch vốn đầu tư, cam kết chi, quyết toán vốn đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu chi NSNN và ĐTXDCB giai đoạn 2017-2020 do KBNN Tây Hòa cung cấp; hồ sơ thanh toán, quyết toán dự án; khảo sát ý kiến cán bộ KBNN và chủ đầu tư trên địa bàn.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích, tổng hợp số liệu tài chính qua phần mềm Excel; so sánh các chỉ tiêu tài chính qua các năm; đánh giá thực trạng dựa trên các tiêu chí kiểm soát chi; phân tích nguyên nhân hạn chế.

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Thu thập ý kiến đánh giá của hai nhóm đối tượng gồm cán bộ KBNN Tây Hòa và các chủ đầu tư, đơn vị sử dụng ngân sách, sử dụng bảng hỏi với thang điểm 1-5 để đánh giá mức độ hiệu quả công tác kiểm soát.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2020, phù hợp với các quy định pháp luật và quy trình kiểm soát chi hiện hành.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình thu - chi NSNN và ĐTXDCB tại huyện Tây Hòa: Tổng thu NSNN tăng từ 98.247 triệu đồng năm 2017 lên 166.646 triệu đồng năm 2020, chi ĐTXDCB chiếm khoảng 20% tổng chi NSNN. Chi thường xuyên chiếm trên 80% tổng chi NSNN, trong khi chi ĐTXDCB tăng dần qua các năm, góp phần hoàn thiện nhiều công trình trọng điểm.

  2. Tổ chức bộ máy kiểm soát chi tại KBNN Tây Hòa: Từ năm 2018, KBNN Tây Hòa áp dụng mô hình giao dịch viên (GDV) làm đầu mối kiểm soát chi, thực hiện đồng thời nhiệm vụ kiểm soát chi và kế toán. Mô hình này giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, giảm sai sót và tạo thuận lợi cho khách hàng.

  3. Thực trạng kiểm soát hồ sơ và quy trình thanh toán: KBNN Tây Hòa thực hiện kiểm soát hồ sơ ban đầu, kiểm soát cam kết chi, thanh toán từng lần và quyết toán dự án theo quy trình chặt chẽ, tuân thủ các văn bản pháp luật như Luật NSNN, Luật Đầu tư công, Thông tư Bộ Tài chính. Tỷ lệ hồ sơ thanh toán đúng quy định đạt khoảng 85%, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hồ sơ thiếu chứng từ hoặc không thống nhất nội dung.

  4. Hạn chế trong công tác kiểm soát chi ĐTXDCB: Khó khăn trong việc cập nhật thường xuyên các văn bản hướng dẫn nghiệp vụ; năng lực chuyên môn của một số cán bộ kiểm soát còn hạn chế; quy trình kiểm soát còn phức tạp, gây áp lực vào cuối năm; một số hồ sơ chưa đầy đủ, dẫn đến từ chối thanh toán hoặc chậm trễ giải ngân.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác kiểm soát chi ĐTXDCB qua KBNN Tây Hòa đã có nhiều tiến bộ, đặc biệt sau khi áp dụng mô hình GDV làm đầu mối kiểm soát, giúp giảm thời gian xử lý hồ sơ và tăng tính minh bạch. Tuy nhiên, các hạn chế về năng lực cán bộ và sự phức tạp của quy trình vẫn là rào cản lớn.

So sánh với các nghiên cứu tại KBNN Phú Yên và KBNN Ngọc Hồi, các vấn đề về cập nhật văn bản pháp luật và năng lực cán bộ cũng được ghi nhận, cho thấy đây là thách thức chung trong hệ thống KBNN cấp huyện. Việc áp dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính được đánh giá là giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả kiểm soát.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ giải ngân vốn ĐTXDCB theo năm, bảng đánh giá mức độ hài lòng của chủ đầu tư về thủ tục kiểm soát, và sơ đồ quy trình kiểm soát chi tại KBNN Tây Hòa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ thường xuyên, cập nhật kịp thời các văn bản pháp luật và quy trình mới. Chủ thể thực hiện: KBNN Tây Hòa phối hợp với Học viện Ngân hàng. Thời gian: trong vòng 12 tháng tới.

  2. Đơn giản hóa và chuẩn hóa quy trình kiểm soát chi: Rà soát, điều chỉnh quy trình kiểm soát chi ĐTXDCB theo hướng giảm bớt thủ tục không cần thiết, tăng cường áp dụng công nghệ thông tin trong xử lý hồ sơ. Chủ thể thực hiện: KBNN Tây Hòa phối hợp với Tổng KBNN. Thời gian: 6-12 tháng.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Triển khai hệ thống quản lý hồ sơ điện tử, tích hợp phần mềm kiểm soát chi tự động, giảm thiểu sai sót và tăng tốc độ xử lý hồ sơ. Chủ thể thực hiện: KBNN Tây Hòa, Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh Phú Yên. Thời gian: 12-18 tháng.

  4. Tăng cường phối hợp giữa KBNN và các chủ đầu tư: Thiết lập kênh thông tin liên lạc thường xuyên, tổ chức các buổi tập huấn, hướng dẫn cho chủ đầu tư về hồ sơ, thủ tục thanh toán để giảm tỷ lệ hồ sơ bị từ chối. Chủ thể thực hiện: KBNN Tây Hòa, UBND huyện Tây Hòa. Thời gian: liên tục hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ Kho bạc Nhà nước các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi, cải tiến quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công.

  2. Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án: Hiểu rõ quy trình, thủ tục kiểm soát chi ĐTXDCB, từ đó chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, hợp lệ, giảm thiểu rủi ro bị từ chối thanh toán.

  3. Cơ quan quản lý tài chính, ngân sách địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch phân bổ vốn đầu tư phù hợp, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng, Quản lý công: Tham khảo để hiểu sâu về công tác kiểm soát chi đầu tư công, áp dụng vào nghiên cứu hoặc thực tiễn quản lý.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Kiểm soát chi ĐTXDCB là quá trình kiểm tra, thẩm định các hồ sơ, chứng từ chi từ NSNN nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, đúng quy định pháp luật và hiệu quả sử dụng vốn. Ví dụ, KBNN Tây Hòa kiểm soát hồ sơ thanh toán từng lần dự án theo quy trình chặt chẽ.

  2. Tại sao công tác kiểm soát chi ĐTXDCB lại quan trọng?
    Vì chi ĐTXDCB chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi NSNN và ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển cơ sở hạ tầng, tăng trưởng kinh tế. Kiểm soát tốt giúp ngăn ngừa thất thoát, lãng phí vốn nhà nước.

  3. Những khó khăn thường gặp trong kiểm soát chi ĐTXDCB?
    Bao gồm hồ sơ không đầy đủ, quy trình phức tạp, thay đổi văn bản pháp luật thường xuyên, năng lực cán bộ hạn chế. Ví dụ, KBNN Tây Hòa gặp khó khăn trong cập nhật các văn bản mới và xử lý hồ sơ vào cuối năm.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ĐTXDCB?
    Bằng cách đào tạo cán bộ, đơn giản hóa quy trình, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường phối hợp với chủ đầu tư. Các giải pháp này đã được đề xuất và áp dụng tại KBNN Tây Hòa.

  5. Ai là đối tượng chịu trách nhiệm chính trong kiểm soát chi ĐTXDCB?
    KBNN là cơ quan kiểm soát cuối cùng trước khi chi tiền ra khỏi NSNN, đồng thời chủ đầu tư và các đơn vị sử dụng ngân sách cũng có trách nhiệm chuẩn bị hồ sơ, tuân thủ quy định.

Kết luận

  • Kiểm soát chi ĐTXDCB qua KBNN Tây Hòa giữ vai trò then chốt trong quản lý và sử dụng hiệu quả vốn đầu tư công, chiếm khoảng 20% tổng chi NSNN địa phương.
  • Mô hình giao dịch viên làm đầu mối kiểm soát chi đã giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và nâng cao tính minh bạch.
  • Công tác kiểm soát còn tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ, quy trình phức tạp và hồ sơ chưa đầy đủ, ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, đơn giản hóa quy trình, ứng dụng công nghệ và tăng cường phối hợp với chủ đầu tư nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát.
  • Nghiên cứu có thể được tiếp tục mở rộng để đánh giá hiệu quả các giải pháp đề xuất trong giai đoạn tiếp theo, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công tại địa phương.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, cán bộ Kho bạc và chủ đầu tư cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp cải tiến nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ĐTXDCB, đảm bảo nguồn vốn nhà nước được sử dụng tiết kiệm, hiệu quả và minh bạch.