Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, việc trang bị tiếng Anh chuyên ngành cho sinh viên ngành Kế toán ngày càng trở nên cấp thiết. Tại Trường Cao đẳng Nghề Cơ điện Hà Nội (HVTCEM), sinh viên năm thứ hai khoa Kế toán sau khi hoàn thành 120 tiết học tiếng Anh tổng quát sẽ tiếp tục học 60 tiết tiếng Anh chuyên ngành (ESP) với môn “English for Finance”. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều sinh viên gặp khó khăn trong việc đọc hiểu các tài liệu tiếng Anh chuyên ngành tài chính – kế toán, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập và khả năng ứng dụng trong công việc tương lai. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu điều tra các khó khăn trong việc đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành tài chính của sinh viên năm thứ hai khoa Kế toán tại HVTCEM, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao kỹ năng đọc hiểu ESP cho sinh viên.
Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên năm thứ hai khoa Kế toán HVTCEM trong năm học 2010-2011, với trọng tâm là kỹ năng đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành tài chính dựa trên giáo trình “English for Finance”. Qua khảo sát 100 sinh viên và phỏng vấn 6 giảng viên giảng dạy môn này, nghiên cứu thu thập dữ liệu về thái độ, nhận thức, khó khăn và kỳ vọng của người học cũng như quan điểm của giảng viên. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành, góp phần nâng cao năng lực ngoại ngữ và kiến thức chuyên môn cho sinh viên ngành Kế toán, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực tài chính – kế toán.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về English for Specific Purposes (ESP) với các định nghĩa và phân loại của Hutchinson & Waters (1987), Strevens (1988), Robinson (1991) và Dudley-Evans & St John (1998). ESP được hiểu là phương pháp tiếp cận ngôn ngữ dựa trên nhu cầu học tập và mục tiêu nghề nghiệp của người học, trong đó “English for Finance” thuộc nhóm English for Occupational Purposes (EOP).
Về kỹ năng đọc trong ESP, nghiên cứu áp dụng mô hình kỹ năng đọc của Dudley-Evans & St John (1998), bao gồm: chọn lọc thông tin phù hợp, sử dụng các đặc điểm văn bản (tiêu đề, bố cục), kỹ năng đọc lướt (skimming), đọc tìm kiếm thông tin cụ thể (scanning), dự đoán, suy luận, nhận diện ý chính và chi tiết, cũng như vận dụng thông tin sau khi đọc. Ngoài ra, nghiên cứu xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến đọc hiểu như kỹ năng đọc, kiến thức ngôn ngữ (từ vựng, ngữ pháp), kiến thức văn hóa và chuyên ngành.
Các khái niệm chính bao gồm: ESP, kỹ năng đọc ESP, khó khăn trong đọc hiểu ESP (về kỹ năng, ngôn ngữ, kiến thức văn hóa), vai trò của giáo viên ESP, vai trò của học viên ESP, và vai trò của tài liệu giảng dạy ESP.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát mô tả kết hợp với quan sát lớp học, ghi nhật ký giảng dạy và phỏng vấn không chính thức. Đối tượng nghiên cứu gồm 100 sinh viên năm thứ hai khoa Kế toán HVTCEM, được chọn theo phương pháp lấy mẫu cụm ngẫu nhiên từ hai lớp học, và 6 giảng viên có ít nhất 2 năm kinh nghiệm giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành tài chính.
Dữ liệu chính được thu thập qua bảng câu hỏi gồm 12 câu hỏi dành cho sinh viên, tập trung vào thái độ, nhận thức, khó khăn và kỳ vọng trong học tập đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành tài chính. Bảng câu hỏi được viết bằng tiếng Việt để đảm bảo sinh viên hiểu rõ nội dung. Dữ liệu bổ sung được thu thập qua phỏng vấn giảng viên, quan sát lớp học và ghi nhật ký giảng dạy của người nghiên cứu.
Quy trình thu thập dữ liệu gồm: phát bảng câu hỏi trong giờ học, giải thích mục đích và hướng dẫn trả lời, thu lại và kiểm tra tính đầy đủ của bảng câu hỏi, tiến hành phỏng vấn giảng viên và quan sát lớp học trong 10 tiết học. Dữ liệu được phân loại, xử lý thủ công bằng thống kê mô tả (tỷ lệ phần trăm) và trình bày dưới dạng bảng biểu, biểu đồ để phân tích và thảo luận.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thái độ và nhận thức của sinh viên về đọc hiểu ESP: 93% sinh viên thích học tiếng Anh chuyên ngành tài chính (53% thích nhiều, 40% rất thích). 96% đánh giá kỹ năng đọc là quan trọng hoặc rất quan trọng, 97% cho rằng đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành cần thiết cho công việc tương lai.
Mục đích và trọng tâm học tập: 48% sinh viên học để mở rộng kiến thức kinh tế, 36% để tăng vốn từ vựng chuyên ngành, 75% tập trung vào từ vựng và thuật ngữ kinh tế khi học.
Khó khăn trong kỹ năng đọc: 74% gặp khó khăn khi đọc lướt (skimming), 71% khó khăn trong việc tóm tắt ý chính, 97% khó khăn trong suy luận và kết luận từ văn bản. 60% gặp khó khăn khi đoán nghĩa từ mới và dự đoán nội dung.
Khó khăn về từ vựng: 46% rất khó hiểu và nhớ các thành ngữ, cụm động từ, danh từ; 59-60% khó phát âm, nhớ từ dài và chọn nghĩa phù hợp cho từ đa nghĩa; 89-91% thiếu vốn từ và thuật ngữ chuyên ngành.
Khó khăn về ngữ pháp: 48-51% khó hiểu và sử dụng thì động từ, giới từ; 45% khó nhận biết loại từ; tuy nhiên, phần lớn sinh viên không gặp khó khăn với câu đơn và câu phức.
Khó khăn về kiến thức văn hóa và chuyên ngành: 85% khó hiểu nội dung văn hóa khác biệt, 79% khó hiểu chủ đề chuyên ngành không quen thuộc, 73% khó đọc tài liệu gốc.
Nguyên nhân khó khăn: 70% cho rằng văn bản quá dài và nhiều từ mới; 64% cho rằng giáo viên chưa dạy đủ kỹ năng đọc; 91% thiếu từ vựng chuyên ngành; 85% thiếu kiến thức nền về chủ đề; 33% thiếu tự tin và động lực.
Kỳ vọng về tài liệu và phương pháp: 93% muốn tài liệu liên quan công việc tương lai; 85% muốn giới hạn số từ mới trong mỗi bài; 80-90% mong giáo viên giải thích kỹ ngữ pháp, cung cấp từ mới bằng tiếng Việt, dạy chiến lược đọc phù hợp, tổ chức hoạt động nhóm và bài tập giao tiếp.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy sinh viên có thái độ tích cực với việc học tiếng Anh chuyên ngành tài chính nhưng gặp nhiều khó khăn chủ yếu do hạn chế về vốn từ vựng chuyên ngành, kỹ năng đọc và kiến thức nền chuyên môn. Việc thiếu kiến thức chuyên ngành của giáo viên cũng ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy, khiến các bài học chủ yếu tập trung vào giải thích từ vựng và ngữ pháp, chưa phát huy được kỹ năng đọc hiểu và tư duy phản biện của sinh viên.
So sánh với các nghiên cứu trước đây, khó khăn về từ vựng và kiến thức văn hóa là những rào cản phổ biến trong học ESP. Việc giáo viên chưa áp dụng đa dạng phương pháp giảng dạy và chưa trang bị đủ kỹ năng đọc cho sinh viên làm giảm hiệu quả học tập. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ phần trăm sinh viên gặp khó khăn theo từng lĩnh vực (kỹ năng đọc, từ vựng, ngữ pháp, kiến thức văn hóa) và bảng so sánh kỳ vọng của sinh viên với thực tế phương pháp giảng dạy.
Đề xuất và khuyến nghị
Đào tạo sinh viên trở thành người đọc hiệu quả: Giảng viên cần hướng dẫn sinh viên áp dụng các chiến lược đọc như đọc lướt (skimming), đọc tìm kiếm thông tin (scanning), đoán nghĩa từ dựa vào ngữ cảnh và cấu trúc từ. Thời gian thực hiện: trong suốt khóa học ESP; Chủ thể: giảng viên và sinh viên.
Khuyến khích phát triển thói quen đọc rộng: Tạo điều kiện và khuyến khích sinh viên đọc thêm tài liệu chuyên ngành ngoài giờ học để tăng vốn từ, kiến thức nền và kỹ năng đọc độc lập. Thời gian: liên tục; Chủ thể: sinh viên, giảng viên hỗ trợ.
Cải tiến phương pháp giảng dạy: Giảng viên cần đa dạng hóa kỹ thuật giảng dạy, sử dụng hình ảnh, trò chơi, hoạt động nhóm để tăng hứng thú học tập, đồng thời tập trung vào phát triển kỹ năng đọc thay vì chỉ giải thích từ vựng. Thời gian: áp dụng ngay; Chủ thể: giảng viên.
Phát triển tài liệu giảng dạy phù hợp: Điều chỉnh giáo trình “English for Finance” theo trình độ và nhu cầu sinh viên HVTCEM, giảm độ dài và số lượng từ mới trong mỗi bài, bổ sung các bài tập đa dạng kiểm tra kỹ năng đọc và kiến thức chuyên ngành. Thời gian: 6-12 tháng; Chủ thể: bộ môn, nhà xuất bản.
Nâng cao kiến thức chuyên ngành cho giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo về kiến thức kinh tế – tài chính cho giảng viên ESP để họ tự tin và hiệu quả hơn trong giảng dạy. Thời gian: định kỳ hàng năm; Chủ thể: nhà trường, bộ môn.
Cải thiện phương pháp giảng dạy chuyên biệt ESP: Đào tạo giảng viên về các phương pháp giảng dạy ESP hiện đại, khuyến khích hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm, quan sát tiết dạy đồng nghiệp để nâng cao kỹ năng sư phạm. Thời gian: liên tục; Chủ thể: nhà trường, giảng viên.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên tiếng Anh chuyên ngành tài chính – kế toán: Nghiên cứu giúp hiểu rõ khó khăn của sinh viên và giảng viên, từ đó cải tiến phương pháp giảng dạy và lựa chọn tài liệu phù hợp.
Sinh viên ngành Kế toán và Tài chính: Tăng nhận thức về các khó khăn thường gặp trong học tiếng Anh chuyên ngành, biết cách áp dụng chiến lược đọc hiệu quả và phát triển thói quen học tập tích cực.
Nhà quản lý giáo dục và bộ môn ngoại ngữ: Cung cấp cơ sở dữ liệu để xây dựng chính sách đào tạo, phát triển chương trình và tài liệu giảng dạy ESP phù hợp với trình độ và nhu cầu thực tế.
Nghiên cứu sinh và học viên cao học chuyên ngành giảng dạy tiếng Anh: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực ESP, đặc biệt là tiếng Anh chuyên ngành tài chính.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao sinh viên ngành Kế toán lại gặp nhiều khó khăn khi đọc tiếng Anh chuyên ngành tài chính?
Khó khăn chủ yếu do hạn chế về vốn từ vựng chuyên ngành, kỹ năng đọc chưa thành thạo và thiếu kiến thức nền về kinh tế – tài chính. Ngoài ra, tài liệu học tập có nhiều từ mới, cấu trúc phức tạp và nội dung văn hóa khác biệt cũng gây trở ngại.Giảng viên có vai trò như thế nào trong việc cải thiện kỹ năng đọc hiểu ESP của sinh viên?
Giảng viên cần trang bị kiến thức chuyên ngành, áp dụng phương pháp giảng dạy đa dạng, hướng dẫn chiến lược đọc hiệu quả và tạo môi trường học tập tích cực để giúp sinh viên phát triển kỹ năng đọc.Các chiến lược đọc nào hiệu quả nhất cho sinh viên học tiếng Anh chuyên ngành?
Các chiến lược gồm đọc lướt (skimming) để nắm ý chính, đọc tìm kiếm thông tin cụ thể (scanning), đoán nghĩa từ dựa vào ngữ cảnh và cấu trúc từ, cũng như tóm tắt và suy luận từ nội dung văn bản.Làm thế nào để tài liệu giảng dạy ESP phù hợp với trình độ sinh viên?
Tài liệu cần được điều chỉnh về độ dài, số lượng từ mới, nội dung liên quan sát với công việc tương lai, có các bài tập đa dạng và hỗ trợ phát triển kỹ năng đọc, đồng thời phù hợp với trình độ tiếng Anh hiện tại của sinh viên.Sinh viên có thể tự cải thiện kỹ năng đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành như thế nào?
Sinh viên nên phát triển thói quen đọc rộng rãi tài liệu chuyên ngành, áp dụng các chiến lược đọc hiệu quả, chủ động học từ vựng và ngữ pháp, tham gia các hoạt động nhóm và tìm kiếm sự hỗ trợ từ giảng viên khi cần.
Kết luận
- Sinh viên năm thứ hai khoa Kế toán HVTCEM gặp nhiều khó khăn trong đọc hiểu tiếng Anh chuyên ngành tài chính, chủ yếu ở lĩnh vực từ vựng, kỹ năng đọc và kiến thức nền chuyên ngành.
- Giảng viên thiếu kiến thức chuyên ngành và phương pháp giảng dạy chưa phù hợp là nguyên nhân làm giảm hiệu quả học tập của sinh viên.
- Sinh viên có thái độ tích cực với việc học tiếng Anh chuyên ngành nhưng cần được trang bị kỹ năng đọc và chiến lược học tập hiệu quả hơn.
- Cần cải tiến tài liệu giảng dạy, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng sư phạm cho giảng viên, đồng thời khuyến khích sinh viên phát triển thói quen đọc rộng.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo giảng viên, điều chỉnh giáo trình, áp dụng phương pháp giảng dạy mới và theo dõi đánh giá hiệu quả cải tiến.
Hành động ngay hôm nay: Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên xem xét áp dụng các khuyến nghị trong nghiên cứu để nâng cao chất lượng giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành tài chính, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành Kế toán – Tài chính.