Tổng quan nghiên cứu

Tiếng Anh là ngôn ngữ được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới với khoảng 400 triệu người nói như ngôn ngữ mẹ đẻ (British Council, 2020). Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế, việc thành thạo tiếng Anh, đặc biệt là kỹ năng nghe, trở nên thiết yếu đối với nhiều ngành nghề, trong đó có cán bộ công tác tại các cơ quan xuất nhập cảnh. Kỹ năng nghe tiếng Anh không chỉ giúp cán bộ hiểu rõ yêu cầu công việc mà còn nâng cao hiệu quả giao tiếp với người nước ngoài. Tuy nhiên, theo ước tính, nhiều cán bộ tại Cục Xuất nhập cảnh TP. Hồ Chí Minh gặp khó khăn trong việc nghe hiểu tiếng Anh do nhiều yếu tố như nội dung hội thoại, yếu tố ngôn ngữ, người nói, người nghe và môi trường vật lý. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khám phá các khó khăn trong kỹ năng nghe tiếng Anh của cán bộ xuất nhập cảnh và các chiến lược họ sử dụng để vượt qua những khó khăn này. Nghiên cứu được thực hiện tại Cục Xuất nhập cảnh TP. Hồ Chí Minh với sự tham gia của 98 cán bộ, độ tuổi trung bình khoảng 25, trong khoảng thời gian năm 2021. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh, cải thiện kỹ năng nghe và hỗ trợ cán bộ hoàn thành tốt nhiệm vụ chuyên môn, góp phần nâng cao hiệu quả công tác xuất nhập cảnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên ba nhóm chiến lược nghe chính gồm:

  • Chiến lược siêu nhận thức (Metacognitive strategies): Bao gồm lập kế hoạch, giám sát, chú ý chọn lọc và đánh giá quá trình nghe (Vandergrift, 1999). Chiến lược này giúp người nghe tự chủ trong việc kiểm soát và điều chỉnh quá trình nghe nhằm đạt hiệu quả cao nhất.
  • Chiến lược nhận thức (Cognitive strategies): Liên quan đến việc xử lý và lưu trữ thông tin nghe được, bao gồm kỹ thuật đoán nghĩa từ ngữ, tập trung vào từ khóa, sử dụng kiến thức nền để hiểu nội dung (Brown, 2006).
  • Chiến lược xã hội - cảm xúc (Socio-affective strategies): Tập trung vào tương tác xã hội và thái độ tích cực trong quá trình nghe, như luyện tập cùng người khác, tạo động lực và giảm lo lắng khi nghe (Vandergrift, 1997).

Ngoài ra, nghiên cứu cũng xem xét các yếu tố gây khó khăn trong nghe tiếng Anh gồm: nội dung hội thoại, yếu tố ngôn ngữ, người nghe, người nói và môi trường vật lý (Wilson, 2009).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp cả phương pháp định lượngđịnh tính nhằm đảm bảo tính toàn diện và sâu sắc.

  • Nguồn dữ liệu:
    • Bảng hỏi được phát cho 98 cán bộ xuất nhập cảnh, thu thập thông tin về các khó khăn gặp phải và tần suất sử dụng các chiến lược nghe.
    • Phỏng vấn bán cấu trúc với 5 cán bộ để làm rõ hơn về trải nghiệm và cách thức áp dụng chiến lược nghe.
  • Phương pháp phân tích:
    • Dữ liệu bảng hỏi được xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0, sử dụng thống kê mô tả (Mean, Standard Deviation) để đánh giá mức độ khó khăn và tần suất sử dụng chiến lược.
    • Dữ liệu phỏng vấn được phân tích nội dung nhằm bổ sung và giải thích các kết quả định lượng.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2021 tại Cục Xuất nhập cảnh TP. Hồ Chí Minh, tập trung vào cán bộ làm việc trực tiếp với người nước ngoài, có độ tuổi trung bình 25.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Khó khăn trong kỹ năng nghe tiếng Anh:

    • Cán bộ gặp nhiều khó khăn liên quan đến nội dung hội thoại (Mean khoảng 3.8/5), đặc biệt là khi chủ đề phức tạp hoặc dài dòng.
    • Yếu tố ngôn ngữ như từ vựng mới, ngữ điệu và các giọng nói khác nhau gây trở ngại lớn (Mean khoảng 3.6/5).
    • Khó khăn liên quan đến người nghe như thiếu tập trung, lo lắng và hạn chế về vốn từ vựng cũng được ghi nhận (Mean khoảng 3.5/5).
    • Người nói với tốc độ nhanh, phát âm không rõ hoặc giọng địa phương khác biệt làm giảm khả năng hiểu (Mean khoảng 3.7/5).
    • Môi trường vật lý như tiếng ồn, thiết bị nghe kém chất lượng ảnh hưởng đến hiệu quả nghe (Mean khoảng 3.4/5).
  2. Chiến lược nghe được sử dụng:

    • Chiến lược nhận thức được sử dụng nhiều nhất với tần suất cao (Mean khoảng 4.1/5), bao gồm đoán nghĩa từ, ghi chú và tập trung vào từ khóa.
    • Chiến lược siêu nhận thức đứng thứ hai về mức độ sử dụng (Mean khoảng 3.9/5), cán bộ thường lập kế hoạch trước khi nghe và tự đánh giá quá trình nghe.
    • Chiến lược xã hội - cảm xúc được sử dụng với tần suất vừa phải (Mean khoảng 3.6/5), như luyện tập cùng đồng nghiệp và giữ thái độ tích cực khi nghe.
  3. So sánh với các nghiên cứu khác:

    • Kết quả tương đồng với nghiên cứu của Vandergrift (1997) và Assaf (2015) khi chiến lược nhận thức được ưu tiên sử dụng.
    • Khó khăn về giọng nói và tốc độ phát âm cũng là vấn đề phổ biến trong nhiều nghiên cứu về kỹ năng nghe tiếng Anh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các khó khăn nghe là do sự đa dạng về giọng nói, tốc độ nói nhanh và vốn từ hạn chế của cán bộ. Môi trường làm việc có nhiều tiếng ồn và thiết bị hỗ trợ nghe chưa tối ưu cũng làm giảm khả năng tiếp nhận thông tin. Việc cán bộ sử dụng nhiều chiến lược nhận thức cho thấy họ chủ động trong việc xử lý thông tin nghe, tuy nhiên, chiến lược siêu nhận thức và xã hội - cảm xúc chưa được khai thác triệt để. So với các nghiên cứu trước, kết quả này phản ánh đúng thực trạng cán bộ xuất nhập cảnh tại Việt Nam, nơi mà môi trường tiếng Anh không thường xuyên và đa dạng như các nước nói tiếng Anh bản ngữ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ khó khăn theo từng yếu tố và biểu đồ tròn về tỷ lệ sử dụng các chiến lược nghe, giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng nghe tiếng Anh:

    • Tập trung vào phát triển vốn từ vựng chuyên ngành và luyện nghe các giọng nói đa dạng.
    • Thời gian: 6 tháng, chủ thể thực hiện: Ban đào tạo Cục Xuất nhập cảnh.
  2. Áp dụng các chiến lược siêu nhận thức trong giảng dạy và tự học:

    • Hướng dẫn cán bộ lập kế hoạch nghe, giám sát và đánh giá quá trình nghe để nâng cao hiệu quả.
    • Thời gian: liên tục trong quá trình học tập, chủ thể: giáo viên và cán bộ tự học.
  3. Cải thiện môi trường làm việc và trang thiết bị hỗ trợ nghe:

    • Giảm tiếng ồn, nâng cấp thiết bị âm thanh để tạo điều kiện thuận lợi cho việc nghe hiểu.
    • Thời gian: 3 tháng, chủ thể: Ban quản lý cơ sở vật chất.
  4. Khuyến khích hoạt động nhóm và giao tiếp xã hội bằng tiếng Anh:

    • Tổ chức các buổi luyện tập giao tiếp, thảo luận nhóm để tăng cường chiến lược xã hội - cảm xúc.
    • Thời gian: hàng tuần, chủ thể: cán bộ và tổ chức đoàn thể.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ và nhân viên làm việc tại các cơ quan xuất nhập cảnh:

    • Giúp nhận diện khó khăn và áp dụng chiến lược nghe phù hợp để nâng cao hiệu quả công việc.
  2. Giáo viên và giảng viên tiếng Anh chuyên ngành:

    • Làm cơ sở để thiết kế chương trình đào tạo kỹ năng nghe phù hợp với đặc thù công việc.
  3. Nhà quản lý và ban lãnh đạo các cơ quan hành chính:

    • Tham khảo để xây dựng chính sách đào tạo và cải thiện môi trường làm việc hỗ trợ kỹ năng nghe.
  4. Nghiên cứu sinh và học viên cao học chuyên ngành ngôn ngữ Anh và giáo dục:

    • Tham khảo phương pháp nghiên cứu và kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao kỹ năng nghe tiếng Anh lại quan trọng đối với cán bộ xuất nhập cảnh?
    Kỹ năng nghe giúp cán bộ hiểu chính xác yêu cầu, hướng dẫn từ người nước ngoài, đảm bảo xử lý công việc hiệu quả và tránh sai sót trong giao tiếp.

  2. Những khó khăn phổ biến nào mà cán bộ gặp phải khi nghe tiếng Anh?
    Chủ yếu là do giọng nói đa dạng, tốc độ nói nhanh, từ vựng chuyên ngành hạn chế, môi trường ồn ào và thiết bị nghe không tốt.

  3. Chiến lược nào được sử dụng nhiều nhất để vượt qua khó khăn nghe?
    Chiến lược nhận thức như đoán nghĩa từ, ghi chú và tập trung vào từ khóa được sử dụng phổ biến nhất.

  4. Làm thế nào để cải thiện kỹ năng nghe tiếng Anh hiệu quả?
    Kết hợp luyện tập thường xuyên, áp dụng chiến lược siêu nhận thức, cải thiện môi trường nghe và tham gia các hoạt động giao tiếp xã hội.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng cho những đối tượng nào ngoài cán bộ xuất nhập cảnh?
    Có thể áp dụng cho các nhân viên làm việc trong môi trường đa ngôn ngữ, sinh viên học tiếng Anh chuyên ngành và giáo viên tiếng Anh.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã xác định rõ các khó khăn trong kỹ năng nghe tiếng Anh của cán bộ xuất nhập cảnh tại TP. Hồ Chí Minh, bao gồm yếu tố nội dung, ngôn ngữ, người nghe, người nói và môi trường.
  • Chiến lược nhận thức được sử dụng phổ biến nhất, tiếp theo là chiến lược siêu nhận thức và xã hội - cảm xúc.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để thiết kế các chương trình đào tạo và cải thiện môi trường làm việc nhằm nâng cao kỹ năng nghe.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như đào tạo chuyên sâu, áp dụng chiến lược học tập, cải thiện thiết bị và tổ chức hoạt động giao tiếp nhóm.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các lĩnh vực khác có liên quan.

Hành động ngay: Các cơ quan và cán bộ liên quan nên áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao kỹ năng nghe tiếng Anh, góp phần nâng cao chất lượng công tác xuất nhập cảnh và giao tiếp quốc tế.