Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh các doanh nghiệp sản xuất, nguyên vật liệu (NVL) chiếm tỷ trọng lớn trong chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm, việc quản lý và kế toán NVL trở thành yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả kinh doanh. Tại Công ty cổ phần May I Hải Dương, một doanh nghiệp chuyên gia công và sản xuất hàng may mặc với quy mô lớn và đa dạng sản phẩm, công tác kế toán NVL có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát chi phí, đảm bảo cung ứng kịp thời và chính xác nguyên liệu cho sản xuất. Nghiên cứu tập trung vào thực trạng tổ chức kế toán NVL tại công ty trong giai đoạn từ năm 2015 đến tháng 4 năm 2016, đặc biệt là tháng 2 năm 2016, nhằm đánh giá hiệu quả và đề xuất giải pháp hoàn thiện.

Mục tiêu nghiên cứu là vận dụng cơ sở lý luận kế toán NVL để phản ánh, đánh giá thực trạng công tác kế toán NVL tại công ty, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao tính chính xác, kịp thời và hiệu quả trong quản lý NVL. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc giúp doanh nghiệp giảm thiểu chi phí, hạ giá thành sản phẩm, tăng lợi nhuận và nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. Các chỉ tiêu sản xuất kinh doanh của công ty trong 3 năm gần đây cho thấy sự tăng trưởng ổn định với tổng sản lượng năm 2015 đạt 1.941 sản phẩm, tăng 52,58% so với năm 2013, thu nhập bình quân cán bộ công nhân viên đạt khoảng 4,3 triệu đồng/tháng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và chuẩn mực kế toán liên quan đến công tác kế toán nguyên vật liệu trong doanh nghiệp sản xuất. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết kế toán NVL: Định nghĩa NVL là các đối tượng lao động tham gia vào chu kỳ sản xuất kinh doanh, bị tiêu hao toàn bộ và chuyển dịch giá trị vào sản phẩm. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của kế toán NVL trong việc phản ánh chính xác số lượng, giá trị NVL nhập, xuất, tồn kho, đồng thời cung cấp thông tin kịp thời cho quản lý.

  2. Chuẩn mực kế toán số 02 – Hàng tồn kho: Quy định nguyên tắc đánh giá NVL theo giá gốc, nguyên tắc thận trọng và nhất quán, đồng thời hướng dẫn các phương pháp tính giá NVL như giá thực tế, giá hạch toán, phương pháp bình quân gia quyền, nhập trước xuất trước.

Các khái niệm chính bao gồm: phân loại NVL (nguyên liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu, phụ tùng thay thế), phương pháp kế toán chi tiết (ghi thẻ song song, sổ đối chiếu luân chuyển, sổ số dư), phương pháp kế toán tổng hợp (kê khai thường xuyên, kiểm kê định kỳ), và nguyên tắc hạch toán dự phòng giảm giá NVL.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thực tiễn và phân tích lý luận:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu kế toán NVL của Công ty cổ phần May I Hải Dương từ năm 2015 đến tháng 4 năm 2016, tập trung vào tháng 2 năm 2016; tài liệu pháp luật, chuẩn mực kế toán; phỏng vấn kế toán trưởng và nhân viên phòng kế toán; quan sát thực tế công tác kế toán tại công ty.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Phỏng vấn sâu nhằm thu thập đánh giá chủ quan và thông tin chi tiết về công tác kế toán NVL; nghiên cứu tài liệu và phân tích số liệu kế toán; thu thập chứng từ, sổ sách kế toán.

  • Phương pháp phân tích dữ liệu: So sánh số liệu thực tế với chuẩn mực kế toán và lý thuyết; đối chiếu số liệu giữa các sổ kế toán chi tiết và tổng hợp; sử dụng phương pháp toán học để tính toán các chỉ tiêu giá trị NVL nhập, xuất, tồn kho; phân tích định tính về quy trình và tổ chức kế toán.

  • Cỡ mẫu và timeline: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ số liệu kế toán NVL của công ty trong khoảng thời gian 16 tháng, với trọng tâm phân tích chi tiết tháng 2 năm 2016 nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phân loại và quản lý NVL đa dạng, phù hợp đặc thù sản xuất: Công ty sử dụng nhiều loại NVL, trong đó nguyên liệu chính là các loại vải như kaki, cotton, kate, chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành sản phẩm. NVL phụ gồm chỉ may, khóa, cúc, nhãn mác, phụ tùng nhiên liệu như xăng dầu, phụ tùng máy móc. Việc phân loại chi tiết giúp công ty quản lý và hạch toán chính xác từng loại NVL.

  2. Áp dụng phương pháp kế toán chi tiết ghi thẻ song song: Thủ kho ghi chép nhập, xuất, tồn kho theo số lượng trên thẻ kho hàng ngày; kế toán vật liệu kiểm tra, đối chiếu chứng từ và ghi nhận số liệu chi tiết về lượng và trị giá. Phương pháp này phù hợp với đặc điểm sản xuất đa chủng loại NVL, tuy nhiên còn tồn tại việc ghi chép trùng lặp và khối lượng công việc lớn.

  3. Kế toán tổng hợp theo phương pháp kê khai thường xuyên với phần mềm MISA SME.NET 2015: Công ty sử dụng phần mềm kế toán hiện đại để nhập liệu, xử lý và tổng hợp số liệu NVL, giúp nâng cao tính chính xác và kịp thời trong báo cáo. Giá NVL xuất kho được tính theo phương pháp bình quân gia quyền cố định, đảm bảo tính nhất quán và phản ánh đúng giá vốn thực tế.

  4. Quản lý NVL do khách hàng cung cấp chủ yếu theo dõi về lượng, chưa phản ánh đầy đủ về trị giá: Do đặc thù gia công, NVL do khách hàng cung cấp được theo dõi chủ yếu về số lượng, chưa được hạch toán chi tiết về giá trị, gây khó khăn trong việc đánh giá chính xác chi phí NVL và hiệu quả sử dụng.

  5. Công tác lập dự phòng giảm giá NVL được thực hiện theo nguyên tắc thận trọng: Công ty có quy trình lập dự phòng giảm giá hàng tồn kho khi giá trị thuần có thể thực hiện thấp hơn giá gốc, giúp phản ánh đúng giá trị thực tế của NVL trên báo cáo tài chính.

Thảo luận kết quả

Việc áp dụng phương pháp kế toán chi tiết ghi thẻ song song kết hợp với phần mềm kế toán hiện đại đã giúp công ty nâng cao hiệu quả quản lý NVL, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch trong công tác kế toán. Tuy nhiên, việc theo dõi NVL do khách hàng cung cấp chỉ về lượng mà chưa phản ánh trị giá đầy đủ là điểm hạn chế, có thể dẫn đến thiếu chính xác trong đánh giá chi phí sản xuất.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành, việc sử dụng phần mềm kế toán và phương pháp kê khai thường xuyên là xu hướng phổ biến, giúp doanh nghiệp cập nhật số liệu kịp thời và chính xác hơn so với phương pháp kiểm kê định kỳ truyền thống. Việc phân loại NVL chi tiết theo đặc điểm sản xuất cũng là yếu tố quan trọng để kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu quả sử dụng nguyên liệu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ trọng các loại NVL trong tổng chi phí sản xuất, bảng so sánh số liệu nhập xuất tồn kho theo từng loại NVL, và biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng sản lượng sản xuất qua các năm. Các bảng đối chiếu số liệu giữa sổ chi tiết và sổ tổng hợp cũng minh họa tính chính xác và đồng bộ của hệ thống kế toán.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống theo dõi và hạch toán NVL do khách hàng cung cấp: Xây dựng quy trình hạch toán chi tiết về cả lượng và trị giá NVL do khách hàng cung cấp nhằm nâng cao tính chính xác trong quản lý chi phí sản xuất. Thời gian thực hiện: 6 tháng; Chủ thể: Phòng kế toán phối hợp phòng kế hoạch vật tư.

  2. Nâng cấp và đào tạo sử dụng phần mềm kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng sử dụng phần mềm MISA SME.NET 2015 cho nhân viên kế toán nhằm khai thác tối đa tính năng phần mềm, giảm thiểu sai sót nhập liệu. Thời gian: 3 tháng; Chủ thể: Ban giám đốc, phòng nhân sự và phòng kế toán.

  3. Tăng cường kiểm soát và đối chiếu số liệu giữa kho và phòng kế toán: Thiết lập quy trình kiểm tra, đối chiếu số liệu nhập xuất tồn kho định kỳ hàng tuần để phát hiện và xử lý kịp thời sai lệch. Thời gian: Triển khai ngay và duy trì liên tục; Chủ thể: Thủ kho và kế toán vật liệu.

  4. Xây dựng hệ thống báo cáo quản trị NVL đa chiều: Phát triển các báo cáo phân tích chi tiết về tình hình sử dụng NVL, chi phí phát sinh, tỷ lệ hao hụt nhằm hỗ trợ ban lãnh đạo ra quyết định kịp thời. Thời gian: 4 tháng; Chủ thể: Phòng kế toán và phòng IT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất: Giúp hiểu rõ vai trò và tầm quan trọng của công tác kế toán NVL trong quản lý chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

  2. Nhân viên phòng kế toán và kế toán trưởng: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về các phương pháp kế toán NVL, quy trình hạch toán và ứng dụng phần mềm kế toán trong thực tế.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành kế toán doanh nghiệp: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về tổ chức kế toán NVL tại doanh nghiệp sản xuất, kết hợp lý thuyết và thực tiễn.

  4. Chuyên gia tư vấn quản lý và kiểm toán nội bộ: Hỗ trợ đánh giá, kiểm tra và tư vấn cải tiến hệ thống kế toán NVL nhằm nâng cao tính chính xác và hiệu quả quản lý.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán nguyên vật liệu là gì và tại sao quan trọng?
    Kế toán NVL là công tác ghi chép, phản ánh số lượng và giá trị NVL nhập, xuất, tồn kho trong doanh nghiệp. Nó quan trọng vì giúp kiểm soát chi phí, đảm bảo cung ứng nguyên liệu kịp thời, từ đó hạ giá thành sản phẩm và tăng lợi nhuận.

  2. Phương pháp kế toán chi tiết nào được áp dụng tại công ty?
    Công ty áp dụng phương pháp ghi thẻ song song, trong đó thủ kho ghi chép số lượng NVL nhập, xuất, tồn kho hàng ngày, kế toán vật liệu kiểm tra và ghi nhận chi tiết về lượng và trị giá.

  3. Làm thế nào để tính giá nguyên vật liệu xuất kho?
    Công ty sử dụng phương pháp bình quân gia quyền cố định, tính đơn giá bình quân dựa trên giá trị và số lượng NVL tồn đầu kỳ và nhập trong kỳ, từ đó tính giá trị NVL xuất kho.

  4. Phần mềm kế toán nào được sử dụng và lợi ích ra sao?
    Phần mềm MISA SME.NET 2015 được sử dụng giúp tự động hóa nhập liệu, xử lý và tổng hợp số liệu kế toán NVL, nâng cao tính chính xác, kịp thời và giảm thiểu sai sót.

  5. Làm thế nào công ty xử lý NVL thừa sau hợp đồng gia công?
    NVL thừa được nhập lại kho theo giá thị trường, sau đó công ty bán số NVL này và ghi nhận doanh thu, đảm bảo quản lý chặt chẽ và phản ánh đúng giá trị NVL tồn kho.

Kết luận

  • Công tác kế toán NVL tại Công ty cổ phần May I Hải Dương được tổ chức bài bản, áp dụng phương pháp ghi thẻ song song và phần mềm kế toán hiện đại, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nguyên vật liệu.
  • Việc phân loại NVL chi tiết và áp dụng phương pháp kê khai thường xuyên giúp phản ánh chính xác số liệu nhập xuất tồn kho, hỗ trợ quản lý chi phí sản xuất.
  • Hạn chế hiện tại là việc theo dõi NVL do khách hàng cung cấp chỉ về lượng, chưa phản ánh đầy đủ trị giá, ảnh hưởng đến đánh giá chi phí sản xuất.
  • Đề xuất hoàn thiện quy trình hạch toán, nâng cao năng lực sử dụng phần mềm và tăng cường kiểm soát số liệu nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán NVL.
  • Nghiên cứu có thể được tiếp tục mở rộng để đánh giá tác động của các giải pháp đề xuất trong các năm tiếp theo, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo và phòng kế toán nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả và kịp thời điều chỉnh.