Tài liệu hướng dẫn ôn tập môn Kinh tế Chính trị Mác - Lênin

• Tác giả: TS. Nguyễn Quốc Toàn
• Trường học: Trường Đại Học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Kinh Tế Chính Trị
• Đề tài: Hướng Dẫn Ôn Tập Kinh Tế Chính Trị Mác - Lênin
• Loại tài liệu: tài liệu
• Năm xuất bản: 2023
• Địa điểm: Thành Phố Hồ Chí Minh

• LỜI NÓI ĐẦU
• 1. PHẦN 1 - LÝ THUYẾT VÀ CÂU HỎI
• 1. CHƯƠNG 1: NHẬP MÔN KINH TẾ CHÍNH TRỊ MÁC - LÊNIN
• 1.1. MỤC TIÊU HỌC TẬP CHƯƠNG
• 1.2. Lược sử kinh tế chính trị Mác - Lênin
• 1.3. Đối tượng, mục đích và phương pháp nghiên cứu
• 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.3.2. Mục đích nghiên cứu
• 1.3.3. Phương pháp nghiên cứu
• 1.4. Chức năng của kinh tế chính trị Mác - Lênin
• 1.5. CÂU HỎI TỰ LUẬN
• 1.6. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
• 2. HÀNG HÓA VÀ KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
• 2.1. MỤC TIÊU HỌC TẬP CHƯƠNG
• 2.2. Sản xuất hàng hóa và điều kiện ra đời
• 2.3. Hàng hóa và giá trị hàng hóa
• 2.4. Khái niệm và thuộc tính của hàng hóa
• 2.5. Tính hai mặt của lao động sản xuất hàng hóa
• 2.6. Lượng giá trị hàng hóa và các nhân tố ảnh hưởng
• 2.7. Một số hàng hóa đặc biệt
• 2.8. Nền kinh tế thị trường và các quy luật kinh tế
• 2.9. Thị trường, cơ chế thị trường và nền kinh tế thị trường
• 2.10. Các quy luật kinh tế cơ bản của nền kinh tế thị trường
• 2.11. CÂU HỎI TỰ LUẬN
• 2.12. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
• 3. TƯ BẢN VÀ GIÁ TRỊ THẶNG DƯ
• 3.1. MỤC TIÊU HỌC TẬP CHƯƠNG
• 3.2. Tiền chuyển hóa thành tư bản
• 3.3. Công thức chung của tư bản
• 3.4. Hàng hóa sức lao động
• 3.5. Phương pháp sản xuất giá trị thặng dư và bản chất của tư bản
• 3.6. Quá trình sản xuất giá trị thặng dư và những kết luận
• 3.7. Bản chất của Tư bản. Tư bản bất biến và Tư bản khả biến. Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng dư
• 3.8. Lưu thông của tư bản
• 3.9. Tuần hoàn và chu chuyển của tư bản
• 3.10. Tư bản cố định và tư bản lưu động
• 3.11. Bản chất của tích lũy tư bản. Những nhân tố quyết định quy mô của tích lũy tư bản
• 3.12. Một số hệ quả của tích lũy tư bản
• 3.13. Các hình thức biểu hiện của giá trị thặng dư
• 3.14. Chi phí sản xuất và lợi nhuận
• 3.15. Tỷ suất lợi nhuận và các nhân tố ảnh hưởng tới tỷ suất lợi nhuận
• 3.16. Lợi nhuận bình quân
• 3.17. Tư bản thương nghiệp và Lợi nhuận thương nghiệp
• 3.18. Tư bản cho vay và Lợi tức cho vay. Địa tô tư bản chủ nghĩa
• 3.19. CÂU HỎI TỰ LUẬN
• 3.20. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
• 4. SỰ VẬN ĐỘNG CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN TRONG GIAI ĐOẠN ĐỘC QUYỀN VÀ ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC
• 4.1. MỤC TIÊU HỌC TẬP CHƯƠNG
• 4.2. Chủ nghĩa tư bản độc quyền
• 4.3. Nguyên nhân hình thành
• 4.4. Các đặc điểm kinh tế cơ bản và những biểu hiện mới
• 4.5. Sự chuyển hóa của giá trị và giá trị thặng dư
• 4.6. Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước
• 4.7. Nguyên nhân hình thành và bản chất
• 4.8. Các đặc điểm kinh tế và những biểu hiện mới
• 4.9. CÂU HỎI TỰ LUẬN
• 4.10. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
• 5. QUAN HỆ LỢI ÍCH KINH TẾ TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở VIỆT NAM
• 5.1. MỤC TIÊU HỌC TẬP CHƯƠNG
• 5.2. Khái niệm và đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Quan hệ lợi ích kinh tế
• 5.3. Lợi ích kinh tế và một số quan hệ lợi ích kinh tế cơ bản
• 5.4. Phương thức thực hiện lợi ích trong các quan hệ lợi ích kinh tế cơ bản
• 5.5. Vai trò của nhà nước hài hòa các quan hệ lợi ích kinh tế
• 5.6. CÂU HỎI TỰ LUẬN
• 5.7. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
• 6. CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA VÀ HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ CỦA VIỆT NAM
• 6.1. MỤC TIÊU HỌC TẬP CHƯƠNG
• 6.2. Công nghiệp hóa và các mô hình công nghiệp hóa trên thế giới
• 6.3. Nội dung và đặc điểm của công nghiêp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam
• 6.4. Hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam
• 6.4.1. Khái niệm và sự cần thiết
• 6.4.2. Nội dung hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam
• 6.4.3. Phương hướng nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế quốc tế
• 6.5. CÂU HỎI TỰ LUẬN
• 6.6. CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
• 7. PHẦN 2 – GỢI Ý TỰ LUẬN VÀ ĐÁP ÁN TRẮC NGHIỆM
• 7.1. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI TỰ LUẬN
• 7.2. ĐÁP ÁN CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về Kinh tế chính trị Mác Lênin

Kinh tế chính trị Mác - Lênin là một môn học quan trọng, đóng vai trò then chốt trong việc hiểu biết về các quan hệ kinh tế xã hội. Tài liệu này cung cấp cái nhìn tổng quan về lịch sử hình thành và phát triển của môn học, nhấn mạnh vào việc phân tích các nguyên lý cơ bản của kinh tế chính trị. Đặc biệt, tác phẩm của C.Mác và V.Lênin đã tạo ra một cách tiếp cận mới mẻ, giúp người học nhận thức rõ hơn về bản chất của các quan hệ sản xuất và sự phân phối của cải trong xã hội. Theo đó, KTCT không chỉ là một môn khoa học lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn mạnh mẽ trong việc xây dựng chính sách kinh tế cho các quốc gia, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam hiện nay.

1.1. Đối tượng nghiên cứu của Kinh tế chính trị

Đối tượng nghiên cứu của KTCT Mác - Lênin bao gồm các quan hệ sản xuất xã hội và sự tác động của chúng đến sự phát triển của lực lượng sản xuất. Điều này khác biệt hoàn toàn với quan điểm của các trường phái kinh tế khác, mà chủ yếu tập trung vào sự làm giàu cá nhân. KTCT Mác - Lênin nghiên cứu các quy luật chi phối việc sản xuất và phân phối của cải vật chất, từ đó giúp người học hiểu rõ hơn về các mối quan hệ kinh tế trong xã hội. Việc nhận thức đúng đắn về đối tượng nghiên cứu này không chỉ giúp sinh viên nắm bắt lý thuyết mà còn có khả năng áp dụng vào thực tiễn, tạo ra những chính sách kinh tế hiệu quả hơn.

1.2. Mục đích và chức năng của Kinh tế chính trị

Mục đích nghiên cứu của KTCT Mác - Lênin là nhằm phát hiện và phân tích các quy luật chi phối các quan hệ giữa người với người trong sản xuất và trao đổi. Từ đó, KTCT cung cấp cơ sở lý luận cho việc xây dựng chính sách kinh tế, góp phần thúc đẩy sự phát triển toàn diện của xã hội. Chức năng của KTCT không chỉ dừng lại ở việc nhận thức mà còn bao gồm cả việc phương pháp luận, thực tiễn và tư tưởng. Chức năng nhận thức giúp người học hiểu rõ hơn về hệ thống quan hệ sản xuất hiện tại, trong khi chức năng thực tiễn chỉ ra cách thức vận dụng lý thuyết vào thực tiễn, nhằm tạo ra những chính sách kinh tế phù hợp với điều kiện cụ thể của đất nước.

II. Phân tích các nguyên lý cơ bản của Kinh tế chính trị

Các nguyên lý cơ bản của KTCT Mác - Lênin bao gồm việc phân tích giá trị hàng hóa, giá trị thặng dư và các mối quan hệ giữa các yếu tố sản xuất. C.Mác đã chỉ ra rằng giá trị hàng hóa không chỉ đơn thuần là giá cả mà còn phụ thuộc vào lao động xã hội cần thiết để sản xuất ra hàng hóa đó. Giá trị thặng dư, một khái niệm cốt lõi trong lý thuyết của Mác, thể hiện sự bóc lột của giai cấp tư sản đối với giai cấp công nhân. Điều này không chỉ giúp người học hiểu rõ về bản chất của tư bản mà còn giúp họ nhận thức được các mâu thuẫn giai cấp trong xã hội. Việc hiểu rõ các nguyên lý này sẽ giúp người học có cái nhìn sâu sắc hơn về các chính sách kinh tế hiện hành.

2.1. Giá trị hàng hóa và giá trị thặng dư

Giá trị hàng hóa được xác định bởi lao động xã hội cần thiết để sản xuất ra hàng hóa đó. Mác đã chỉ ra rằng, giá trị thặng dư là phần giá trị mà người lao động tạo ra vượt quá giá trị sức lao động của họ. Điều này dẫn đến việc giai cấp tư sản thu được lợi nhuận từ sự bóc lột lao động của giai cấp công nhân. Hiểu rõ về giá trị thặng dư không chỉ giúp người học nhận thức về bản chất của tư bản mà còn giúp họ phân tích các chính sách kinh tế một cách hiệu quả hơn. Các nguyên lý này có thể được áp dụng trong việc đánh giá các mô hình kinh tế hiện tại và đưa ra những điều chỉnh cần thiết.

2.2. Mối quan hệ giữa các yếu tố sản xuất

Mối quan hệ giữa các yếu tố sản xuất là một khía cạnh quan trọng trong KTCT Mác - Lênin. Các yếu tố sản xuất như lao động, tư liệu sản xuất và công nghệ không thể tách rời mà phải được xem xét trong mối quan hệ biện chứng với nhau. Sự tương tác giữa các yếu tố này ảnh hưởng đến năng suất lao động và hiệu quả sản xuất. Việc phân tích mối quan hệ này giúp người học nhận thức rõ hơn về cách thức vận hành của nền kinh tế và các chính sách cần thiết để tối ưu hóa hiệu quả sản xuất trong bối cảnh hiện nay.

III. Ứng dụng thực tiễn của Kinh tế chính trị Mác Lênin

KTCT Mác - Lênin không chỉ là lý thuyết mà còn có ứng dụng thực tiễn rất mạnh mẽ trong việc xây dựng chính sách kinh tế. Tài liệu này chỉ ra rằng, việc áp dụng các quy luật kinh tế vào thực tiễn là rất cần thiết để đạt được mục tiêu phát triển kinh tế xã hội. Các nhà hoạch định chính sách có thể sử dụng các nguyên lý của KTCT để phân tích tình hình kinh tế hiện tại, từ đó đưa ra các quyết định phù hợp nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững.

3.1. Xây dựng chính sách kinh tế

Việc áp dụng KTCT vào việc xây dựng chính sách kinh tế có thể giúp các nhà lãnh đạo nhận thức rõ hơn về các vấn đề xã hội và kinh tế hiện tại. Các quy luật kinh tế được Mác và Lênin phát hiện có thể được sử dụng để phân tích các mâu thuẫn trong nền kinh tế, từ đó đưa ra các giải pháp hợp lý nhằm cải thiện đời sống nhân dân và thúc đẩy sự phát triển kinh tế. Việc hiểu rõ về các nguyên lý này cũng giúp các nhà hoạch định chính sách có cái nhìn sâu sắc hơn về các vấn đề phức tạp mà nền kinh tế đang phải đối mặt.

3.2. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực

KTCT Mác - Lênin cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. Việc trang bị kiến thức về KTCT cho sinh viên không chỉ giúp họ có cái nhìn tổng quan về nền kinh tế mà còn giúp họ hình thành tư duy phản biện và kỹ năng phân tích. Điều này rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay khi mà nền kinh tế đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Các chương trình đào tạo cần được thiết kế sao cho phù hợp với thực tiễn, từ đó giúp sinh viên có thể áp dụng kiến thức vào công việc thực tế sau khi ra trường.