Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và đổi mới giáo dục, việc nâng cao năng lực học sinh trong các môn học tích hợp tiếng Anh ngày càng trở nên cấp thiết. Theo ước tính, tỷ lệ học sinh lớp 6 tại một số trường trung học cơ sở ở Việt Nam tiếp cận chương trình Toán Tiếng Anh theo phương pháp Content and Language Integrated Learning (CLIL) đang tăng lên đáng kể trong giai đoạn 2015-2019. Tuy nhiên, việc dạy học theo chủ đề đoạn thẳng trong môn Toán Tiếng Anh vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là trong việc kết hợp nội dung kiến thức Toán học với ngôn ngữ tiếng Anh chuyên ngành. Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc áp dụng phương pháp CLIL để nâng cao hiệu quả dạy học chủ đề đoạn thẳng cho học sinh lớp 6, nhằm phát triển đồng thời kỹ năng toán học và tiếng Anh chuyên ngành.

Mục tiêu cụ thể của luận văn là xây dựng và thử nghiệm một kế hoạch dạy học chủ đề đoạn thẳng theo phương pháp CLIL, đánh giá hiệu quả về năng lực sử dụng tiếng Anh và hiểu biết Toán học của học sinh lớp 6 tại trường Phổ thông Quốc tế Newton, Hà Nội trong năm học 2018-2019. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 6, với cỡ mẫu khoảng 30 học sinh được chọn ngẫu nhiên từ trường. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng dạy học Toán Tiếng Anh, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc áp dụng CLIL trong các môn học tích hợp tại các trường trung học cơ sở ở Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết Content and Language Integrated Learning (CLIL) và lý thuyết phát triển năng lực ngôn ngữ trong dạy học tích hợp. CLIL được định nghĩa là phương pháp dạy học kết hợp nội dung môn học với việc học ngôn ngữ thứ hai, giúp học sinh phát triển đồng thời kiến thức chuyên môn và kỹ năng ngôn ngữ. Ba khái niệm trọng tâm trong nghiên cứu gồm: (1) nội dung (content) – kiến thức Toán học về chủ đề đoạn thẳng; (2) ngôn ngữ (language) – tiếng Anh chuyên ngành Toán học; (3) kỹ năng tích hợp – khả năng vận dụng ngôn ngữ để giải quyết các bài toán liên quan đến đoạn thẳng.

Ngoài ra, mô hình dạy học CLIL mềm được áp dụng, trong đó nội dung và ngôn ngữ được tích hợp linh hoạt, phù hợp với trình độ và nhu cầu của học sinh lớp 6. Lý thuyết về phát triển năng lực ngôn ngữ nhấn mạnh vai trò của việc xây dựng vốn từ vựng chuyên ngành, kỹ năng nghe, nói, đọc, viết trong môi trường học tập tích hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ trường Phổ thông Quốc tế Newton, Hà Nội, với cỡ mẫu 30 học sinh lớp 6 được chọn ngẫu nhiên. Nghiên cứu tiến hành trong năm học 2018-2019, gồm ba giai đoạn: khảo sát hiện trạng, xây dựng kế hoạch dạy học theo CLIL, và thử nghiệm kế hoạch.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích định tính qua quan sát, phỏng vấn giáo viên và học sinh, cùng phân tích định lượng dựa trên kết quả kiểm tra 90 phút về chủ đề đoạn thẳng. Các số liệu được xử lý bằng phần mềm thống kê SPSS, so sánh điểm số trước và sau khi áp dụng phương pháp CLIL, với mức ý nghĩa thống kê p < 0.05.

Timeline nghiên cứu kéo dài 9 tháng, từ tháng 9/2018 đến tháng 5/2019, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và đánh giá hiệu quả kế hoạch dạy học.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nâng cao năng lực sử dụng tiếng Anh chuyên ngành Toán học: Sau khi áp dụng phương pháp CLIL, điểm trung bình kiểm tra tiếng Anh chuyên ngành của học sinh tăng từ 6.2 lên 7.8, tương đương mức tăng 25,8%. Tỷ lệ học sinh đạt điểm trên 7 tăng từ 40% lên 70%.

  2. Cải thiện hiểu biết về chủ đề đoạn thẳng: Điểm trung bình môn Toán về chủ đề đoạn thẳng tăng từ 6.5 lên 8.1, tăng 24,6%. Học sinh thể hiện khả năng giải thích khái niệm đoạn thẳng và áp dụng công thức tính độ dài đoạn thẳng chính xác hơn, với tỷ lệ đúng tăng từ 55% lên 85%.

  3. Phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy tích hợp: Qua quan sát và phỏng vấn, 80% học sinh cho biết tự tin hơn khi sử dụng tiếng Anh để thảo luận các bài toán, đồng thời phát triển kỹ năng tư duy logic và lập luận toán học.

  4. Giáo viên đánh giá cao hiệu quả phương pháp: 90% giáo viên tham gia nghiên cứu nhận định phương pháp CLIL giúp học sinh hứng thú hơn với môn Toán Tiếng Anh, đồng thời cải thiện khả năng tiếp thu kiến thức và ngôn ngữ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự cải thiện này được lý giải bởi việc tích hợp nội dung và ngôn ngữ giúp học sinh vừa học kiến thức Toán vừa phát triển kỹ năng tiếng Anh, tạo điều kiện cho việc ghi nhớ và vận dụng kiến thức hiệu quả hơn. So sánh với một số nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với xu hướng áp dụng CLIL trong giáo dục tích hợp, góp phần nâng cao năng lực toàn diện cho học sinh.

Biểu đồ so sánh điểm số trước và sau thử nghiệm minh họa rõ sự tiến bộ về mặt kiến thức và ngôn ngữ. Bảng thống kê tỷ lệ học sinh đạt điểm trên trung bình cũng cho thấy sự chuyển biến tích cực trong nhận thức và kỹ năng của học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình đào tạo giáo viên CLIL: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về phương pháp CLIL cho giáo viên Toán và tiếng Anh, nhằm nâng cao năng lực giảng dạy tích hợp. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Phát triển tài liệu dạy học tích hợp: Soạn thảo và biên soạn bộ giáo trình Toán Tiếng Anh theo chủ đề đoạn thẳng và các chủ đề khác, đảm bảo phù hợp với trình độ học sinh lớp 6. Thời gian hoàn thành dự kiến 1 năm, do các chuyên gia giáo dục và biên soạn sách thực hiện.

  3. Tăng cường hoạt động giao tiếp tiếng Anh trong lớp học: Khuyến khích giáo viên tổ chức các hoạt động nhóm, thảo luận, trò chơi ngôn ngữ liên quan đến nội dung Toán học để phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy phản biện. Áp dụng ngay trong năm học tiếp theo.

  4. Đánh giá và điều chỉnh liên tục: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ về hiệu quả dạy học CLIL, thu thập phản hồi từ học sinh và giáo viên để điều chỉnh phương pháp và nội dung phù hợp hơn. Thực hiện hàng học kỳ, do nhà trường và giáo viên chủ nhiệm phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên Toán và tiếng Anh: Nắm bắt phương pháp dạy học tích hợp CLIL, áp dụng vào giảng dạy môn Toán Tiếng Anh, nâng cao hiệu quả truyền đạt kiến thức và phát triển kỹ năng ngôn ngữ cho học sinh.

  2. Nhà quản lý giáo dục: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách đào tạo giáo viên, phát triển chương trình học tích hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

  3. Sinh viên ngành Sư phạm Toán và Tiếng Anh: Tham khảo mô hình dạy học tích hợp, hiểu rõ cách kết hợp nội dung và ngôn ngữ trong giảng dạy, chuẩn bị kỹ năng nghề nghiệp.

  4. Các nhà nghiên cứu giáo dục: Tìm hiểu về ứng dụng CLIL trong bối cảnh Việt Nam, mở rộng nghiên cứu về phương pháp dạy học tích hợp và phát triển năng lực học sinh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp CLIL là gì và có ưu điểm gì trong dạy Toán Tiếng Anh?
    CLIL là phương pháp dạy học tích hợp nội dung môn học với ngôn ngữ thứ hai, giúp học sinh phát triển đồng thời kiến thức chuyên môn và kỹ năng ngôn ngữ. Ưu điểm là tăng cường sự hứng thú, cải thiện khả năng giao tiếp và tư duy phản biện.

  2. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch dạy học theo CLIL hiệu quả?
    Cần xác định rõ mục tiêu nội dung và ngôn ngữ, lựa chọn từ vựng chuyên ngành phù hợp, thiết kế hoạt động tương tác, đánh giá liên tục và điều chỉnh theo phản hồi của học sinh.

  3. Phương pháp đánh giá hiệu quả dạy học CLIL được thực hiện như thế nào?
    Kết hợp đánh giá định lượng qua bài kiểm tra kiến thức và kỹ năng ngôn ngữ, cùng đánh giá định tính qua quan sát, phỏng vấn và phản hồi của học sinh, giáo viên.

  4. Khó khăn thường gặp khi áp dụng CLIL trong dạy Toán Tiếng Anh là gì?
    Khó khăn gồm sự hạn chế về năng lực tiếng Anh của giáo viên và học sinh, thiếu tài liệu phù hợp, và việc cân bằng giữa nội dung Toán và ngôn ngữ trong giảng dạy.

  5. Làm sao để khắc phục những khó khăn khi dạy Toán Tiếng Anh theo CLIL?
    Tăng cường đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu chuyên biệt, tổ chức các hoạt động giao tiếp tích cực, và áp dụng các kỹ thuật hỗ trợ học tập như scaffolding và đánh giá đa dạng.

Kết luận

  • Áp dụng phương pháp CLIL trong dạy học chủ đề đoạn thẳng môn Toán Tiếng Anh giúp nâng cao đồng thời năng lực toán học và tiếng Anh của học sinh lớp 6.
  • Kết quả kiểm tra cho thấy điểm số trung bình môn Toán và tiếng Anh chuyên ngành đều tăng trên 24%, với tỷ lệ học sinh đạt điểm cao tăng rõ rệt.
  • Phương pháp CLIL góp phần phát triển kỹ năng giao tiếp, tư duy phản biện và sự tự tin của học sinh trong học tập tích hợp.
  • Giáo viên đánh giá cao tính hiệu quả và tính ứng dụng của phương pháp, đồng thời đề xuất mở rộng áp dụng trong các chủ đề Toán khác.
  • Các bước tiếp theo gồm đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu, tổ chức hoạt động giao tiếp và đánh giá liên tục để hoàn thiện mô hình dạy học CLIL tại trường.

Luận văn kêu gọi các nhà giáo dục và quản lý giáo dục quan tâm, áp dụng và nghiên cứu sâu hơn về phương pháp CLIL nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tích hợp trong bối cảnh hội nhập quốc tế.