Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của ngành xây dựng tại Việt Nam, công tác thanh quyết toán hợp đồng xây dựng giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả tài chính và tiến độ dự án. Tại Công ty Cổ phần Đầu tư Địa ốc Đại Quang Minh, đặc biệt là Ban Quản lý Dự án Villa, công tác này càng trở nên cấp thiết khi dự án Saroma Villa trong Khu đô thị Sala có tổng mức đầu tư lớn và quy mô phức tạp. Giai đoạn nghiên cứu từ năm 2015 đến 2018 cho thấy nhiều khó khăn trong việc hoàn thiện quy trình thanh quyết toán, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thi công và hiệu quả đầu tư.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc hệ thống hóa cơ sở lý luận và các quy định pháp luật liên quan đến thanh quyết toán hợp đồng xây dựng, đánh giá thực trạng công tác này tại Ban Quản lý Dự án Villa, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và tính chính xác trong quá trình thanh quyết toán. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong hoạt động thanh quyết toán hợp đồng xây dựng tại Ban Quản lý Dự án Villa thuộc Công ty Cổ phần Đầu tư Địa ốc Đại Quang Minh, với dữ liệu thu thập từ các hợp đồng và hồ sơ thanh toán trong giai đoạn 2015-2018.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện các chỉ số về tiến độ thanh toán, giảm thiểu sai sót trong hồ sơ thanh toán, từ đó góp phần nâng cao năng lực quản lý dự án, đảm bảo nguồn vốn được sử dụng hiệu quả và thúc đẩy sự phát triển bền vững của các dự án bất động sản tại khu vực Thành phố Hồ Chí Minh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý hợp đồng xây dựng, trong đó có Luật Xây dựng số 50/2014/QH13 và Nghị định số 37/2015/NĐ-CP quy định chi tiết về hợp đồng xây dựng. Hai lý thuyết trọng tâm bao gồm:

  1. Lý thuyết quản lý hợp đồng xây dựng: Đề cập đến các nguyên tắc ký kết, thực hiện hợp đồng, phân loại hợp đồng theo tính chất và hình thức giá, cũng như các nội dung quản lý như tiến độ, chất lượng, khối lượng và giá hợp đồng.

  2. Lý thuyết thanh quyết toán hợp đồng xây dựng: Tập trung vào các điều kiện thanh toán, hồ sơ thanh toán, hình thức thanh toán và quy trình quyết toán hợp đồng, đồng thời phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả công tác thanh quyết toán.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hợp đồng xây dựng, thanh toán hợp đồng, quyết toán hợp đồng, hồ sơ thanh toán, khối lượng công việc hoàn thành, và các nhân tố chủ quan, khách quan ảnh hưởng đến công tác thanh quyết toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm hồ sơ thanh toán, quyết toán các hợp đồng xây dựng tại Ban Quản lý Dự án Villa trong giai đoạn 2015-2018, các văn bản pháp luật hiện hành và tài liệu chuyên ngành.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê: Thu thập và xử lý số liệu về thời gian, giá trị thanh toán, các nguyên nhân gây chậm trễ trong thanh toán và quyết toán.
  • So sánh và tổng hợp: Đánh giá thực trạng công tác thanh quyết toán tại Ban Quản lý Dự án Villa so với các quy định pháp luật và thực tiễn ngành.
  • Phân tích nhân tố ảnh hưởng: Xác định các yếu tố chủ quan và khách quan tác động đến hiệu quả công tác thanh quyết toán.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm các hợp đồng xây dựng chính và phụ thuộc tại dự án Saroma Villa, được lựa chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho thực trạng tại Ban Quản lý Dự án. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2018, phù hợp với phạm vi và mục tiêu đề tài.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quy trình thanh toán và quyết toán: Quy trình thanh toán tại Ban Quản lý Dự án Villa được xây dựng tương đối đầy đủ, tuy nhiên còn tồn tại các bước chồng chéo và thủ tục phức tạp. Thống kê cho thấy khoảng 30% hồ sơ thanh toán bị trả lại do sai sót về hồ sơ hoặc không đầy đủ chứng từ, gây chậm trễ trung bình 15-20 ngày so với kế hoạch.

  2. Thời gian thanh toán và quyết toán: Thời gian thanh toán trung bình cho các hợp đồng xây dựng là khoảng 45 ngày, vượt quá quy định pháp luật về thời hạn thanh toán. Thời gian quyết toán hợp đồng kéo dài trung bình 75 ngày, trong đó có 25% hợp đồng bị chậm quyết toán do vướng mắc về hồ sơ và điều chỉnh giá hợp đồng.

  3. Nhân tố ảnh hưởng chủ quan: Trình độ chuyên môn của cán bộ lập hồ sơ thanh toán còn hạn chế, quy trình phối hợp giữa các bộ phận chưa đồng bộ, dẫn đến sai sót và chậm trễ. Ngoài ra, chất lượng thi công và tiến độ công trình cũng ảnh hưởng trực tiếp đến việc nghiệm thu và thanh toán.

  4. Nhân tố khách quan: Biến động giá nguyên vật liệu xây dựng và sự thay đổi chính sách pháp luật trong giai đoạn thi công gây khó khăn trong việc điều chỉnh giá hợp đồng và thanh toán kịp thời. Khoảng 20% hợp đồng phải điều chỉnh giá do trượt giá nguyên vật liệu, làm tăng thời gian và chi phí quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong công tác thanh quyết toán là do sự thiếu đồng bộ trong quy trình và năng lực nhân sự chưa đáp ứng yêu cầu chuyên môn cao. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều doanh nghiệp xây dựng lớn, nơi mà thủ tục hành chính và sự phối hợp giữa các bên vẫn còn nhiều hạn chế.

Việc kéo dài thời gian thanh toán và quyết toán không chỉ ảnh hưởng đến dòng tiền của nhà thầu mà còn làm giảm hiệu quả quản lý vốn đầu tư của chủ đầu tư. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh khoản theo từng tháng và bảng thống kê các nguyên nhân gây chậm trễ, giúp minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố.

Ngoài ra, sự biến động của thị trường vật liệu xây dựng và thay đổi chính sách pháp luật đòi hỏi Ban Quản lý Dự án phải có cơ chế linh hoạt trong việc điều chỉnh hợp đồng và cập nhật kịp thời các quy định mới nhằm giảm thiểu rủi ro tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức lại bộ máy Ban Quản lý Dự án Villa: Cần xây dựng cơ cấu tổ chức rõ ràng, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ phận liên quan đến công tác thanh quyết toán nhằm nâng cao hiệu quả phối hợp và giảm thiểu sai sót. Thời gian thực hiện dự kiến trong 6 tháng, do Ban Giám đốc công ty chủ trì.

  2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống biểu mẫu, hồ sơ thanh quyết toán: Thiết kế các biểu mẫu chuẩn, đồng bộ và áp dụng quy trình thanh quyết toán rõ ràng, minh bạch, giảm thiểu thủ tục hành chính không cần thiết. Triển khai trong vòng 3 tháng, do phòng Quản lý dự án phối hợp với phòng Tài chính-Kế toán thực hiện.

  3. Nâng cao trình độ chuyên môn cho cán bộ, nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thanh quyết toán, cập nhật các quy định pháp luật mới và kỹ năng quản lý hợp đồng. Kế hoạch đào tạo định kỳ hàng năm, do phòng Nhân sự phối hợp với các chuyên gia tư vấn thực hiện.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các bộ phận liên quan: Thiết lập cơ chế giao tiếp, trao đổi thông tin thường xuyên giữa Ban Quản lý Dự án, phòng Tài chính-Kế toán, tư vấn giám sát và nhà thầu nhằm giải quyết kịp thời các vướng mắc trong quá trình thanh toán. Thực hiện ngay và duy trì liên tục, do Ban Quản lý Dự án chủ trì.

  5. Chú trọng nâng cao chất lượng công tác lựa chọn nhà thầu và đơn vị tư vấn: Áp dụng tiêu chí đánh giá năng lực, kinh nghiệm và uy tín để lựa chọn nhà thầu, đảm bảo tiến độ và chất lượng thi công, từ đó giảm thiểu rủi ro trong thanh quyết toán. Thời gian thực hiện trong các đợt đấu thầu tiếp theo, do phòng Đấu thầu và Ban Quản lý Dự án phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý dự án xây dựng: Giúp hiểu rõ các quy trình, tiêu chí và nhân tố ảnh hưởng đến công tác thanh quyết toán, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý dự án và sử dụng vốn đầu tư.

  2. Nhân viên phòng Tài chính-Kế toán và Quản lý dự án: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về hồ sơ thanh toán, quy trình quyết toán và các kỹ năng xử lý tình huống thực tế trong công tác thanh quyết toán hợp đồng xây dựng.

  3. Nhà thầu và tư vấn giám sát xây dựng: Hỗ trợ nhận diện các yêu cầu pháp lý, quy trình nghiệm thu và thanh toán, giúp phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư và Ban Quản lý Dự án trong quá trình thi công và thanh toán.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý xây dựng, Kinh tế xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu về quản lý hợp đồng xây dựng, các vấn đề thực tiễn và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thanh quyết toán trong ngành xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thanh quyết toán hợp đồng xây dựng là gì?
    Thanh quyết toán hợp đồng xây dựng là quá trình xác định và thanh toán giá trị công việc hoàn thành theo hợp đồng giữa chủ đầu tư và nhà thầu, bao gồm cả các công việc phát sinh được nghiệm thu. Ví dụ, tại Ban Quản lý Dự án Villa, thanh quyết toán giúp đảm bảo nhà thầu có đủ vốn để thi công đúng tiến độ.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến tiến độ thanh toán hợp đồng?
    Tiến độ thanh toán bị ảnh hưởng bởi chất lượng hồ sơ thanh toán, sự phối hợp giữa các bên, biến động giá nguyên vật liệu và thay đổi chính sách pháp luật. Thống kê cho thấy khoảng 30% hồ sơ bị trả lại do sai sót, làm chậm trễ trung bình 15-20 ngày.

  3. Hồ sơ thanh toán hợp đồng xây dựng gồm những gì?
    Hồ sơ thanh toán bao gồm biên bản nghiệm thu khối lượng hoàn thành, bảng tính giá trị công việc, đề nghị thanh toán của nhà thầu và các chứng từ liên quan. Tùy loại hợp đồng, hồ sơ có thể khác nhau nhưng đều phải đảm bảo tính chính xác và đầy đủ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác thanh quyết toán?
    Cần tổ chức lại bộ máy quản lý, hoàn thiện quy trình và biểu mẫu, đào tạo nhân sự chuyên môn, tăng cường phối hợp giữa các bên và lựa chọn nhà thầu có năng lực. Các giải pháp này giúp giảm thiểu sai sót và rút ngắn thời gian thanh toán.

  5. Thời hạn quyết toán hợp đồng xây dựng theo quy định là bao lâu?
    Đối với hợp đồng sử dụng vốn nhà nước, thời hạn quyết toán không vượt quá 60 ngày kể từ ngày nghiệm thu hoàn thành công việc, có thể kéo dài tối đa 120 ngày đối với hợp đồng quy mô lớn. Thực tế tại Ban Quản lý Dự án Villa, thời gian quyết toán trung bình là 75 ngày.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và quy định pháp luật về thanh quyết toán hợp đồng xây dựng, làm rõ các khái niệm và quy trình liên quan.
  • Thực trạng công tác thanh quyết toán tại Ban Quản lý Dự án Villa còn nhiều tồn tại như thủ tục phức tạp, sai sót hồ sơ và thời gian thanh toán kéo dài.
  • Các nhân tố chủ quan như năng lực nhân sự và phối hợp bộ phận, cùng nhân tố khách quan như biến động giá vật liệu và thay đổi chính sách pháp luật ảnh hưởng lớn đến hiệu quả công tác.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm tổ chức lại bộ máy, hoàn thiện quy trình, đào tạo nhân sự và nâng cao chất lượng lựa chọn nhà thầu nhằm nâng cao hiệu quả thanh quyết toán.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 6-12 tháng và đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp, góp phần nâng cao năng lực quản lý dự án và sử dụng vốn đầu tư hiệu quả.

Quý độc giả và các đơn vị quản lý dự án được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp trong luận văn nhằm nâng cao chất lượng công tác thanh quyết toán, đảm bảo tiến độ và hiệu quả đầu tư xây dựng.