Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và suy thoái kinh tế hiện nay, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh đá ốp lát, đang phải đối mặt với nhiều thách thức về rủi ro và cạnh tranh gay gắt. Công ty Cổ phần Phú Tài, một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong ngành khai thác và chế biến đá ốp lát tại Việt Nam, đã và đang nỗ lực mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển thị trường trong nước cũng như xuất khẩu. Tuy nhiên, việc phòng ngừa, phát hiện và ngăn chặn các rủi ro trong hoạt động sản xuất kinh doanh chưa đạt hiệu quả cao, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của công ty.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ (KSNB) đối với hoạt động sản xuất kinh doanh đá ốp lát tại Công ty Cổ phần Phú Tài trong giai đoạn 2017-2018. Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng KSNB, nhận diện các rủi ro và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ tài sản và đảm bảo tính chính xác của thông tin kế toán. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại các nhà máy chế biến đá ốp lát của công ty tại Bình Định và các chi nhánh liên quan.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc xây dựng hệ thống KSNB hiệu quả, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của doanh nghiệp trong ngành đá tự nhiên. Đồng thời, nghiên cứu cũng hỗ trợ các nhà quản lý trong việc kiểm soát rủi ro, giảm thiểu thất thoát tài sản và tăng cường sự minh bạch trong hoạt động sản xuất kinh doanh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai mô hình khuôn khổ kiểm soát nội bộ chính là SAS 55 và COSO 2013. Mô hình SAS 55 tập trung vào ba thành phần: môi trường kiểm soát, hệ thống kế toán và các thủ tục kiểm soát, nhằm đảm bảo sự chính xác và tin cậy của thông tin kế toán cũng như bảo vệ tài sản doanh nghiệp. Trong khi đó, mô hình COSO 2013 mở rộng hơn với năm thành phần cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ gồm: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, giám sát. COSO 2013 cũng đưa ra 17 nguyên tắc chi tiết giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ toàn diện và hiệu quả.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu bao gồm: kiểm soát nội bộ, rủi ro hoạt động, môi trường kiểm soát, hoạt động kiểm soát, thông tin truyền thông và giám sát. Kiểm soát nội bộ được định nghĩa là hệ thống các chính sách, thủ tục và hoạt động do con người thiết lập nhằm bảo vệ tài sản, đảm bảo tính chính xác của thông tin và tuân thủ pháp luật. Rủi ro được hiểu là các sự kiện có thể xảy ra gây ảnh hưởng tiêu cực đến mục tiêu hoạt động của doanh nghiệp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Dữ liệu được thu thập từ báo cáo tài chính, hồ sơ kiểm soát nội bộ, khảo sát ý kiến nhân viên và các tài liệu liên quan tại Công ty Cổ phần Phú Tài trong giai đoạn 2017-2018. Cỡ mẫu khảo sát gồm 100 cán bộ công nhân viên thuộc các phòng ban liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh đá ốp lát.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích so sánh và đối chiếu thực trạng với các tiêu chuẩn của mô hình COSO 2013. Ngoài ra, phương pháp tổng hợp và suy luận được áp dụng để đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ hiện tại và đề xuất các giải pháp hoàn thiện. Timeline nghiên cứu kéo dài trong 12 tháng, từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2018, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Môi trường kiểm soát còn nhiều hạn chế: Qua khảo sát, chỉ khoảng 65% nhân viên đánh giá môi trường kiểm soát tại công ty đạt mức tốt, trong khi 35% còn lại cho rằng cơ cấu tổ chức, phân công trách nhiệm chưa rõ ràng, ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát.

  2. Đánh giá rủi ro chưa toàn diện: Công ty mới chỉ nhận diện và đánh giá được khoảng 70% các rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động sản xuất kinh doanh đá ốp lát, đặc biệt là các rủi ro liên quan đến nguyên vật liệu và quy trình sản xuất.

  3. Hoạt động kiểm soát chưa đồng bộ: Các thủ tục kiểm soát phòng ngừa và phát hiện chưa được áp dụng đầy đủ, chỉ có 60% các quy trình được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến tồn tại các sai sót trong ghi chép nghiệp vụ và báo cáo tài chính.

  4. Thông tin và truyền thông chưa hiệu quả: Việc truyền đạt thông tin giữa các phòng ban còn chậm trễ, chỉ 55% nhân viên cho biết nhận được thông tin kịp thời và đầy đủ, gây khó khăn trong việc phối hợp và xử lý công việc.

  5. Giám sát và đánh giá chưa thường xuyên: Công ty chưa thực hiện đánh giá liên tục hệ thống kiểm soát nội bộ, chỉ có 40% các bộ phận được kiểm tra định kỳ, làm giảm khả năng phát hiện và khắc phục kịp thời các sai phạm.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc cơ cấu tổ chức chưa phù hợp với quy mô mở rộng của công ty, dẫn đến sự phân công nhiệm vụ và trách nhiệm chưa rõ ràng. So với các nghiên cứu trong ngành sản xuất khác, tỷ lệ nhận diện rủi ro và thực hiện kiểm soát tại Phú Tài thấp hơn khoảng 10-15%, cho thấy cần có sự cải tiến đáng kể.

Việc thiếu đồng bộ trong hoạt động kiểm soát và truyền thông làm giảm hiệu quả của hệ thống KSNB, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sản phẩm và uy tín doanh nghiệp trên thị trường. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ thực hiện kiểm soát nội bộ giữa các phòng ban và các năm cho thấy xu hướng cải thiện nhưng vẫn còn nhiều điểm yếu cần khắc phục.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc áp dụng đầy đủ các nguyên tắc của mô hình COSO 2013, đặc biệt là trong môi trường sản xuất kinh doanh phức tạp như ngành đá ốp lát. Việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro mà còn nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, góp phần tăng trưởng bền vững cho công ty.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tái cấu trúc tổ chức và phân công rõ ràng: Đề nghị công ty rà soát và điều chỉnh cơ cấu tổ chức, phân định trách nhiệm và quyền hạn rõ ràng cho từng bộ phận, đặc biệt là các phòng ban liên quan đến sản xuất và kiểm soát. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Giám đốc chủ trì phối hợp với phòng Tổ chức nhân sự.

  2. Xây dựng hệ thống đánh giá rủi ro toàn diện: Thiết lập quy trình nhận diện, đánh giá và quản lý rủi ro theo chuẩn mực COSO 2013, đảm bảo bao phủ toàn bộ các khía cạnh sản xuất kinh doanh. Thực hiện trong vòng 4 tháng, do phòng Kiểm soát nội bộ phối hợp với các phòng ban kỹ thuật.

  3. Hoàn thiện các thủ tục kiểm soát phòng ngừa và phát hiện: Cập nhật và chuẩn hóa các quy trình kiểm soát, tăng cường kiểm tra định kỳ và đối chiếu số liệu nhằm giảm thiểu sai sót và gian lận. Thời gian triển khai 5 tháng, do phòng Kế toán và phòng Sản xuất phối hợp thực hiện.

  4. Nâng cao hiệu quả truyền thông nội bộ: Xây dựng kênh truyền thông nội bộ hiệu quả, đảm bảo thông tin được cập nhật kịp thời và đầy đủ đến mọi cấp nhân viên. Thực hiện trong 3 tháng, do phòng Hành chính nhân sự và phòng Truyền thông chịu trách nhiệm.

  5. Tăng cường giám sát và đánh giá liên tục: Thiết lập hệ thống giám sát định kỳ và đánh giá hiệu quả hệ thống kiểm soát nội bộ, báo cáo kịp thời các khiếm khuyết để có biện pháp khắc phục. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm, do Ban Kiểm soát và phòng Kiểm toán nội bộ đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất đá ốp lát: Giúp hiểu rõ về tầm quan trọng và cách thức xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản lý và giảm thiểu rủi ro trong sản xuất kinh doanh.

  2. Phòng Kiểm soát nội bộ và Kiểm toán nội bộ: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để thiết kế, triển khai và đánh giá các hoạt động kiểm soát nội bộ phù hợp với đặc thù ngành đá ốp lát.

  3. Chuyên gia tư vấn quản trị doanh nghiệp: Là tài liệu tham khảo quan trọng để tư vấn các giải pháp kiểm soát nội bộ cho các doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt trong lĩnh vực khai thác và chế biến vật liệu xây dựng.

  4. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu về kiểm soát nội bộ trong doanh nghiệp sản xuất, cung cấp ví dụ thực tiễn và phương pháp nghiên cứu khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát nội bộ là gì và tại sao nó quan trọng đối với doanh nghiệp sản xuất đá ốp lát?
    Kiểm soát nội bộ là hệ thống các chính sách và thủ tục nhằm bảo vệ tài sản, đảm bảo tính chính xác của thông tin và tuân thủ pháp luật. Đối với doanh nghiệp sản xuất đá ốp lát, kiểm soát nội bộ giúp giảm thiểu rủi ro thất thoát nguyên vật liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm và tăng hiệu quả quản lý.

  2. Mô hình COSO 2013 có điểm gì nổi bật so với các mô hình kiểm soát nội bộ khác?
    COSO 2013 mở rộng và chi tiết hơn với 5 thành phần và 17 nguyên tắc, giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ toàn diện, phù hợp với môi trường kinh doanh phức tạp và đa dạng như ngành sản xuất đá ốp lát.

  3. Những rủi ro phổ biến trong hoạt động sản xuất kinh doanh đá ốp lát là gì?
    Rủi ro thường gặp bao gồm thiếu hụt nguyên vật liệu, sai sót trong quy trình sản xuất, gian lận trong ghi chép nghiệp vụ, chậm trễ trong giao hàng và thông tin truyền thông nội bộ không hiệu quả.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của hệ thống kiểm soát nội bộ?
    Hiệu quả được đánh giá qua việc hệ thống có giúp doanh nghiệp đạt được mục tiêu hoạt động, báo cáo tài chính chính xác, tuân thủ pháp luật và giảm thiểu rủi ro. Việc đánh giá cần thực hiện định kỳ qua kiểm toán nội bộ và phản hồi từ các phòng ban.

  5. Các giải pháp nào giúp hoàn thiện kiểm soát nội bộ tại Công ty Cổ phần Phú Tài?
    Các giải pháp bao gồm tái cấu trúc tổ chức, xây dựng hệ thống đánh giá rủi ro toàn diện, hoàn thiện thủ tục kiểm soát, nâng cao truyền thông nội bộ và tăng cường giám sát liên tục nhằm đảm bảo hệ thống vận hành hiệu quả.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về kiểm soát nội bộ và áp dụng mô hình COSO 2013 để phân tích thực trạng tại Công ty Cổ phần Phú Tài.
  • Phát hiện môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, truyền thông và giám sát còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất kinh doanh.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ, phù hợp với đặc thù ngành đá ốp lát và quy mô công ty.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực quản lý, giảm thiểu rủi ro và phát triển bền vững.
  • Khuyến nghị công ty triển khai các giải pháp trong vòng 12 tháng và tiếp tục đánh giá, điều chỉnh để đảm bảo hiệu quả lâu dài.

Quý độc giả và các nhà quản lý doanh nghiệp được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát nội bộ, góp phần phát triển bền vững ngành sản xuất kinh doanh đá ốp lát tại Việt Nam.