Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hiện nay, ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong việc huy động và phân bổ nguồn lực tài chính để thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội. Theo báo cáo của ngành, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách, đảm bảo hoạt động bình thường của các cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi thường xuyên tại các đơn vị này còn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng lãng phí, thất thoát ngân sách. Trung tâm Phát triển quỹ đất tỉnh Quảng Ngãi là một đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường, có chức năng quản lý, khai thác quỹ đất và thực hiện các dịch vụ liên quan đến đất đai. Nghiên cứu tập trung vào công tác kiểm soát chi thường xuyên tại Trung tâm trong năm 2017 nhằm đánh giá thực trạng, xác định nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Mục tiêu cụ thể là nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng ngân sách, đảm bảo tiết kiệm và đúng mục đích, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Ngãi. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các khoản chi thường xuyên phát sinh tại Trung tâm và các chi nhánh trực thuộc trong năm 2017. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên, giảm thiểu sai sót, gian lận, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, kiểm soát chi ngân sách nhà nước, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách trong điều tiết kinh tế vĩ mô, phân bổ nguồn lực và thực hiện các chính sách công.
  • Mô hình kiểm soát chi ngân sách: Bao gồm các bước lập dự toán, kiểm soát nghiệp vụ chi, chấp hành và quyết toán dự toán chi, nhằm đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.
  • Khái niệm chi thường xuyên: Là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động thường xuyên của các cơ quan nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập, bao gồm chi tiền lương, chi mua sắm hàng hóa, dịch vụ, chi công tác phí, sửa chữa tài sản cố định thường xuyên, v.v.
  • Khái niệm đơn vị sự nghiệp công lập: Tổ chức do Nhà nước thành lập, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, hoạt động theo cơ chế tự chủ tài chính hoặc được ngân sách nhà nước bảo đảm kinh phí.
  • Khái niệm kiểm soát chi thường xuyên: Quá trình kiểm tra, giám sát các khoản chi nhằm đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật, đúng chế độ, định mức và tiết kiệm.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:
    • Dữ liệu thứ cấp gồm các văn bản pháp luật, quyết định, thông tư của Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên và Môi trường, UBND tỉnh Quảng Ngãi; báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán năm 2017 của Trung tâm và các chi nhánh trực thuộc.
    • Dữ liệu sơ cấp thu thập qua phỏng vấn trực tiếp cán bộ kế toán, nhân viên phòng Hành chính - Tổng hợp và lãnh đạo Trung tâm.
  • Phương pháp phân tích:
    • Phân tích thống kê mô tả số liệu chi tiết về dự toán, thực chi các khoản chi thường xuyên.
    • So sánh tỷ lệ chênh lệch giữa dự toán và thực chi, đánh giá hiệu quả kiểm soát.
    • Mô hình hóa quy trình kiểm soát chi thường xuyên để nhận diện các điểm yếu, rủi ro.
    • So sánh với các quy định pháp luật và các nghiên cứu tương tự trong lĩnh vực quản lý tài chính công.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu và hoạt động kiểm soát chi thường xuyên tại Trung tâm trong năm 2017, với quá trình thu thập và phân tích dữ liệu từ tháng 1 đến tháng 12 năm 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Công tác lập dự toán chi thường xuyên: Trung tâm đã thực hiện lập dự toán theo đúng quy trình, tuy nhiên dự toán được giao chưa kịp thời và không được giao một lần đầu năm, gây khó khăn trong việc chủ động sử dụng ngân sách. Tỷ lệ dự toán chi thường xuyên năm 2017 là khoảng 11 tỷ đồng, trong đó chi tiền lương và các khoản có tính chất lương chiếm gần 9 tỷ đồng.

  2. Kiểm soát chi thanh toán cá nhân: Công tác kiểm soát chi tiền lương, phụ cấp, tiền làm thêm giờ và khen thưởng được thực hiện theo đúng quy trình, thủ tục. Tuy nhiên, có sự chênh lệch nhỏ giữa dự toán và thực chi, chủ yếu do nhân viên nghỉ thai sản hoặc điều chỉnh lương. Ví dụ, chi tiền lương thực tế đạt khoảng 4,919 triệu đồng so với dự toán 4,943 triệu đồng.

  3. Kiểm soát chi nghiệp vụ chuyên môn: Các khoản chi như điện, nước, nhiên liệu, văn phòng phẩm, công tác phí, hội nghị, sửa chữa tài sản cố định thường xuyên được kiểm soát nhưng còn nhiều hạn chế. Việc kiểm soát sử dụng điện, nước chưa chặt chẽ, dễ xảy ra lãng phí; quy trình sửa chữa tài sản chưa kiểm soát được chi tiết, có nguy cơ thông đồng kê khống khối lượng sửa chữa. Tỷ lệ chi nghiệp vụ chuyên môn thực tế thấp hơn dự toán khoảng 57 triệu đồng.

  4. Chấp hành và quyết toán dự toán chi thường xuyên: Công tác quyết toán được thực hiện đúng quy trình, báo cáo quyết toán đầy đủ và kịp thời. Tuy nhiên, chất lượng lập báo cáo quyết toán chưa cao, công tác thẩm định còn mang tính hình thức. Có sự điều chỉnh giảm dự toán do chuyển giao chi nhánh về các huyện, ảnh hưởng đến cân đối ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do quy trình lập dự toán chưa kịp thời và chưa một lần giao đủ dự toán, gây áp lực cho việc cân đối chi tiêu và tiết kiệm. Công tác kiểm soát chi nghiệp vụ chuyên môn còn yếu do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, đặc biệt là phòng Hành chính - Tổng hợp và phòng Kế hoạch - Tài chính. Việc kiểm soát chi điện, nước, nhiên liệu chưa có quy chế sử dụng tiết kiệm rõ ràng, dẫn đến lãng phí. So với các nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý tài chính công, kết quả này tương đồng với những hạn chế phổ biến về kiểm soát chi thường xuyên tại các đơn vị sự nghiệp công lập khác. Việc hoàn thiện quy trình kiểm soát, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin là cần thiết để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh dự toán và thực chi các khoản chi, bảng phân tích tỷ lệ chênh lệch và sơ đồ quy trình kiểm soát chi thường xuyên để minh họa các bước kiểm soát hiện tại và đề xuất cải tiến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi thường xuyên: Đề nghị cơ quan quản lý cấp trên phân bổ dự toán một lần đầu năm theo đúng quy định Luật Ngân sách Nhà nước, tạo điều kiện cho Trung tâm chủ động sử dụng ngân sách. Trung tâm cần nâng cao chất lượng lập dự toán dựa trên phân tích tình hình thực tế và dự báo chính xác nhu cầu chi tiêu. Thời gian thực hiện: ngay trong năm tài chính tiếp theo; Chủ thể thực hiện: Trung tâm phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường.

  2. Tăng cường kiểm soát chi thanh toán cá nhân: Xây dựng quy trình kiểm soát nhân lực chặt chẽ, cập nhật kịp thời các thay đổi về nhân sự, hợp đồng lao động, hệ số lương, phụ cấp để tránh sai sót. Áp dụng phần mềm quản lý nhân sự và kế toán tích hợp để tự động hóa kiểm soát. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Phòng Hành chính - Tổng hợp và Phòng Kế hoạch - Tài chính.

  3. Nâng cao hiệu quả kiểm soát chi nghiệp vụ chuyên môn:

    • Xây dựng quy chế sử dụng điện, nước tiết kiệm, giao trách nhiệm cụ thể cho từng phòng ban.
    • Kiểm soát chặt chẽ việc sửa chữa tài sản cố định, áp dụng quy trình phê duyệt, nghiệm thu và thanh toán minh bạch.
    • Thiết lập định mức khoán văn phòng phẩm, công tác phí, hội nghị phù hợp với thực tế.
    • Tăng cường phối hợp giữa các phòng ban trong kiểm soát và thanh toán. Thời gian: 1 năm; Chủ thể: Ban Giám đốc, các phòng chuyên môn.

  4. Hoàn thiện công tác chấp hành và quyết toán dự toán:

    • Nâng cao chất lượng lập báo cáo quyết toán, tăng cường thẩm định, kiểm tra thực chất các khoản chi.
    • Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, lưu trữ và bảo mật dữ liệu kế toán.
    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng cán bộ kế toán về các quy định mới và kỹ năng sử dụng phần mềm kế toán hiện đại. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Trung tâm phối hợp với Sở Tài chính và Kho bạc Nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các đơn vị sự nghiệp công lập: Nhận diện các vấn đề trong quản lý chi thường xuyên, áp dụng giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi ngân sách, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động và sử dụng ngân sách.

  2. Cán bộ kế toán, tài chính công: Nắm bắt quy trình, phương pháp kiểm soát chi thường xuyên, cập nhật các quy định pháp luật và kỹ thuật kiểm soát hiện đại, phục vụ công tác chuyên môn.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính, ngân sách: Tham khảo thực trạng và giải pháp để hoàn thiện chính sách, hướng dẫn và giám sát công tác quản lý chi ngân sách tại các đơn vị sự nghiệp công lập.

  4. Nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý công: Tài liệu tham khảo thực tiễn về kiểm soát chi ngân sách, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu trong lĩnh vực tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên là gì và tại sao quan trọng?
    Kiểm soát chi thường xuyên là quá trình giám sát, kiểm tra các khoản chi nhằm đảm bảo sử dụng ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Nó giúp ngăn ngừa thất thoát, sai phạm và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá công tác kiểm soát chi tại Trung tâm?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích thống kê số liệu dự toán và thực chi, mô hình hóa quy trình kiểm soát, phỏng vấn cán bộ và so sánh với quy định pháp luật để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  3. Những hạn chế chính trong công tác kiểm soát chi thường xuyên tại Trung tâm là gì?
    Hạn chế gồm dự toán giao không kịp thời, kiểm soát chi nghiệp vụ chuyên môn chưa chặt chẽ, quy trình sửa chữa tài sản chưa kiểm soát được chi tiết, và chất lượng báo cáo quyết toán còn thấp.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi nghiệp vụ chuyên môn?
    Xây dựng quy chế tiết kiệm điện, nước; kiểm soát chặt chẽ sửa chữa tài sản; thiết lập định mức khoán văn phòng phẩm, công tác phí; tăng cường phối hợp giữa các phòng ban và ứng dụng công nghệ thông tin.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng lập dự toán chi thường xuyên?
    Cần phân bổ dự toán một lần đầu năm, lập dự toán dựa trên phân tích nhu cầu thực tế và dự báo chính xác, tăng cường đào tạo cán bộ lập dự toán và phối hợp chặt chẽ với cơ quan quản lý cấp trên.

Kết luận

  • Ngân sách nhà nước giữ vai trò trung tâm trong quản lý và điều tiết kinh tế vĩ mô, trong đó chi thường xuyên là khoản chi quan trọng đảm bảo hoạt động bình thường của các đơn vị sự nghiệp công lập.
  • Công tác kiểm soát chi thường xuyên tại Trung tâm Phát triển quỹ đất tỉnh Quảng Ngãi đã được thực hiện theo quy định nhưng còn tồn tại nhiều hạn chế về lập dự toán, kiểm soát chi nghiệp vụ và báo cáo quyết toán.
  • Nguyên nhân chủ yếu do quy trình lập dự toán chưa kịp thời, kiểm soát chi nghiệp vụ chưa chặt chẽ, năng lực cán bộ còn hạn chế và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đầy đủ.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán, kiểm soát chi thanh toán cá nhân, nâng cao kiểm soát chi nghiệp vụ chuyên môn và cải thiện công tác quyết toán nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.
  • Tiếp tục nghiên cứu, áp dụng công nghệ thông tin và đào tạo cán bộ là bước đi cần thiết để nâng cao chất lượng công tác kiểm soát chi thường xuyên trong các đơn vị sự nghiệp công lập.

Call-to-action: Các đơn vị sự nghiệp công lập và cơ quan quản lý tài chính cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.