Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Sầm Sơn, một trong những trung tâm du lịch trọng điểm của miền Bắc Việt Nam, công tác quản lý và sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản đóng vai trò then chốt. Theo báo cáo của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Sầm Sơn, nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước đã góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao kết cấu hạ tầng và cải thiện đời sống nhân dân. Tuy nhiên, thực trạng công tác thanh toán và quyết toán vốn đầu tư còn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng chậm trễ giải ngân, lãng phí và khó khăn trong kiểm soát chi phí.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện công tác thanh quyết toán tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Sầm Sơn, nhằm tăng cường hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước trong giai đoạn 2017-2018, với trọng tâm là đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác thanh toán, quyết toán vốn đầu tư.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, giảm thiểu thất thoát, đồng thời góp phần hoàn thiện hệ thống quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ thanh toán vốn đầu tư năm 2017 đạt 59,62% kế hoạch và năm 2018 đạt 80,02% kế hoạch cho thấy sự cải thiện nhưng vẫn còn nhiều tiềm năng để nâng cao hơn nữa hiệu quả giải ngân và quyết toán vốn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản, tập trung vào quản lý chi phí đầu tư và công tác thanh quyết toán vốn đầu tư. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình: Nhấn mạnh vai trò kiểm soát chi phí trong suốt quá trình đầu tư, từ chuẩn bị dự án, thực hiện đến quyết toán, nhằm đảm bảo hiệu quả kinh tế - xã hội và tuân thủ các quy định pháp luật. Các nguyên tắc quản lý chi phí được quy định tại Nghị định 32/2015/NĐ-CP và Nghị định 68/2019/NĐ-CP.

  2. Mô hình quản lý thanh toán và quyết toán vốn đầu tư: Tập trung vào quy trình thanh toán vốn đầu tư theo hợp đồng xây dựng, kiểm soát hồ sơ thanh toán, thẩm tra và phê duyệt quyết toán dự án hoàn thành. Mô hình này dựa trên các quy định của Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Đầu tư, Luật Xây dựng và các Thông tư hướng dẫn của Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng.

Các khái niệm chính bao gồm: dự án đầu tư xây dựng công trình, chi phí đầu tư xây dựng, thanh toán vốn đầu tư, quyết toán vốn đầu tư dự án hoàn thành, quản lý chi phí đầu tư xây dựng, và thẩm tra quyết toán.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập dữ liệu thứ cấp và phân tích định lượng, định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Bao gồm các văn bản pháp luật hiện hành về quản lý dự án đầu tư xây dựng, báo cáo thanh quyết toán của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Sầm Sơn giai đoạn 2017-2018, các báo cáo kiểm toán, biên bản nghiệm thu và hồ sơ thanh toán dự án.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích số liệu thống kê về tỷ lệ thanh toán vốn đầu tư so với kế hoạch, giá trị quyết toán dự án, so sánh các chỉ số theo từng dự án và từng năm. Phân tích chuyên sâu các quy trình, thủ tục thanh toán, quyết toán và các hạn chế trong thực tiễn.

  • Phương pháp chuyên gia: Tham vấn ý kiến các chuyên gia, nhà quản lý có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý dự án đầu tư xây dựng để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu và hoạt động thanh quyết toán trong giai đoạn 2017-2018, với việc thu thập và phân tích dữ liệu được thực hiện trong năm 2019.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Sầm Sơn quản lý trong giai đoạn trên, với tổng số 3 dự án chính được phân tích chi tiết.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ thanh toán vốn đầu tư còn thấp và chưa đồng đều: Năm 2017, tỷ lệ thanh toán vốn đầu tư đạt 59,62% kế hoạch, năm 2018 tăng lên 80,02%. Tuy nhiên, tỷ lệ này vẫn thấp so với yêu cầu, đặc biệt đối với dự án xây dựng và cải tạo trụ sở công an phường Quảng Cư, Quảng Vinh chỉ đạt 54,29% kế hoạch, thấp hơn tuyệt đối 482 triệu đồng. Dự án trụ sở công an phường Quảng Châu, Quảng Thọ đạt 66,20%, còn dự án nâng cấp, cải tạo đường Ngô Văn Sở đạt 80,02%.

  2. Số lượng dự án và quy mô vốn đầu tư hạn chế: Trong giai đoạn nghiên cứu, Ban Quản lý dự án chỉ quản lý 3 dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước với tổng mức đầu tư không cao, dẫn đến việc giải ngân và thanh toán vốn tập trung vào cuối năm, gây áp lực cho công tác kiểm soát và thanh toán.

  3. Chất lượng công tác lập dự toán và hồ sơ thanh toán còn nhiều bất cập: Việc lập dự toán đầu tư chưa sát với thực tế, hồ sơ thanh toán đôi khi thiếu hoặc không đúng quy định, gây khó khăn cho Kho bạc Nhà nước trong việc kiểm soát và thanh toán kịp thời. Một số cán bộ Kho bạc yêu cầu hồ sơ ngoài quy định, làm chậm tiến độ thanh toán.

  4. Công tác quyết toán dự án hoàn thành được thực hiện theo đúng quy định pháp luật: Ban Quản lý dự án chuẩn bị đầy đủ hồ sơ pháp lý, hợp đồng, biên bản nghiệm thu và báo cáo kiểm toán quyết toán dự án hoàn thành. Thẩm quyền phê duyệt quyết toán thuộc Kho bạc Nhà nước Sầm Sơn, đảm bảo tính minh bạch và hợp pháp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc thanh toán vốn đầu tư chưa đạt kế hoạch là do tiến độ thực hiện dự án chậm, thủ tục đầu tư và lập dự toán chưa sát thực tế, cùng với quy trình thanh toán còn phức tạp. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý dự án đầu tư xây dựng, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương, nơi công tác thanh quyết toán vốn đầu tư còn nhiều khó khăn do thủ tục hành chính và năng lực quản lý hạn chế.

Việc tập trung thanh toán vào cuối năm gây áp lực lớn cho Kho bạc Nhà nước và Ban Quản lý dự án, làm giảm hiệu quả kiểm soát chi phí và tăng nguy cơ sai sót. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ thanh toán theo từng dự án và từng năm sẽ minh họa rõ sự chênh lệch và xu hướng cải thiện nhưng chưa đồng đều.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện quy trình lập dự toán, hồ sơ thanh toán và tăng cường đào tạo cán bộ quản lý dự án, đồng thời cải tiến quy trình thanh toán để rút ngắn thời gian và giảm thủ tục không cần thiết.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án
    Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và các cơ quan đào tạo chuyên ngành
    Mục tiêu: Nâng cao trình độ chuyên môn, hiểu biết về quy trình thanh toán, quyết toán và các quy định pháp luật liên quan
    Thời gian: Triển khai trong 12 tháng tới

  2. Hoàn thiện quy trình lập dự toán và hồ sơ thanh toán
    Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với đơn vị tư vấn chuyên nghiệp
    Mục tiêu: Đảm bảo dự toán sát với thực tế, hồ sơ thanh toán đầy đủ, chính xác, giảm thiểu sai sót và hồ sơ thừa
    Thời gian: Áp dụng cho các dự án mới trong vòng 6 tháng

  3. Rút ngắn thời gian và đơn giản hóa thủ tục thanh toán vốn đầu tư
    Chủ thể thực hiện: Kho bạc Nhà nước Sầm Sơn phối hợp với Ban Quản lý dự án
    Mục tiêu: Thực hiện thanh toán trước, kiểm soát sau đối với các lần thanh toán định kỳ, giảm bớt hồ sơ không cần thiết
    Thời gian: Thí điểm trong 1 năm và đánh giá hiệu quả

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá công tác thanh quyết toán
    Chủ thể thực hiện: Các cơ quan quản lý cấp trên và Ban Quản lý dự án
    Mục tiêu: Phát hiện sớm các sai phạm, lãng phí, đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả và đúng mục đích
    Thời gian: Thực hiện thường xuyên hàng quý

  5. Xây dựng hệ thống thông tin quản lý dự án tích hợp
    Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông
    Mục tiêu: Tự động hóa quy trình theo dõi tiến độ, thanh toán và quyết toán, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý
    Thời gian: Triển khai trong 18 tháng tới

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng
    Lợi ích: Nắm vững quy trình thanh toán, quyết toán và các quy định pháp luật để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư.
    Use case: Áp dụng trong công tác lập kế hoạch, kiểm soát chi phí và báo cáo quyết toán dự án.

  2. Cán bộ Kho bạc Nhà nước và cơ quan kiểm soát tài chính
    Lợi ích: Hiểu rõ các quy trình, hồ sơ và tiêu chuẩn thanh toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản để thực hiện kiểm soát chính xác, kịp thời.
    Use case: Kiểm tra, phê duyệt hồ sơ thanh toán và quyết toán dự án.

  3. Chuyên gia tư vấn và kiểm toán dự án đầu tư xây dựng
    Lợi ích: Cập nhật các quy định pháp luật và thực tiễn quản lý chi phí đầu tư xây dựng, nâng cao chất lượng tư vấn và kiểm toán.
    Use case: Tham gia thẩm tra, kiểm toán quyết toán dự án hoàn thành.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản lý dự án, Kinh tế xây dựng
    Lợi ích: Tài liệu tham khảo hệ thống lý luận và thực tiễn về công tác thanh quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản.
    Use case: Nghiên cứu chuyên sâu, làm luận văn, đề tài khoa học liên quan đến quản lý dự án và tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thanh quyết toán vốn đầu tư xây dựng là gì?
    Thanh quyết toán vốn đầu tư xây dựng là quá trình kiểm tra, xác nhận và báo cáo toàn bộ chi phí hợp pháp đã thực hiện trong dự án xây dựng, đảm bảo tính hợp lý, hợp pháp và hiệu quả sử dụng vốn. Ví dụ, quyết toán dự án hoàn thành giúp xác định giá trị tài sản hình thành và công nợ liên quan.

  2. Tại sao tỷ lệ thanh toán vốn đầu tư thường thấp hơn kế hoạch?
    Nguyên nhân chính là do tiến độ thực hiện dự án chậm, hồ sơ thanh toán chưa đầy đủ hoặc không đúng quy định, và thủ tục hành chính phức tạp. Ví dụ, dự án xây dựng trụ sở công an phường Quảng Cư chỉ đạt 54,29% kế hoạch do chủ thầu chưa giải ngân kịp thời.

  3. Quy trình thanh toán vốn đầu tư được thực hiện như thế nào?
    Quy trình bao gồm việc chủ đầu tư lập hồ sơ thanh toán, Kho bạc Nhà nước kiểm tra hồ sơ, thực hiện thanh toán theo hợp đồng và kế hoạch vốn, đồng thời kiểm soát thanh toán theo nguyên tắc “thanh toán trước, kiểm soát sau”. Hồ sơ thanh toán gồm giấy đề nghị thanh toán, biên bản nghiệm thu khối lượng công việc hoàn thành, chứng từ chuyển tiền.

  4. Ai có thẩm quyền phê duyệt quyết toán dự án hoàn thành?
    Thẩm quyền phê duyệt quyết toán thuộc về người quyết định đầu tư hoặc các cơ quan có thẩm quyền như Bộ Tài chính, UBND tỉnh, Kho bạc Nhà nước tùy theo quy mô và nguồn vốn dự án. Ví dụ, Kho bạc Nhà nước Sầm Sơn phê duyệt quyết toán các dự án do Ban Quản lý dự án thành phố quản lý.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác thanh quyết toán vốn đầu tư?
    Cần hoàn thiện quy trình lập dự toán, đơn giản hóa thủ tục thanh toán, tăng cường đào tạo cán bộ, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án và tăng cường kiểm tra, giám sát. Ví dụ, áp dụng thanh toán trước, kiểm soát sau giúp rút ngắn thời gian giải ngân và giảm thủ tục hành chính.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác thanh toán, quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước.
  • Thực trạng công tác thanh toán và quyết toán tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Sầm Sơn còn nhiều hạn chế, tỷ lệ thanh toán vốn đầu tư chưa đạt kế hoạch, thủ tục còn phức tạp.
  • Đã phân tích chi tiết các nguyên nhân chủ yếu như tiến độ dự án chậm, hồ sơ thanh toán chưa đầy đủ, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả công tác thanh quyết toán, bao gồm đào tạo, hoàn thiện quy trình, đơn giản hóa thủ tục và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo là triển khai thí điểm các giải pháp trong vòng 12-18 tháng, đồng thời mở rộng nghiên cứu áp dụng cho các Ban Quản lý dự án khác trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và Ban Quản lý dự án cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản hiệu quả, minh bạch và bền vững.