I. Cơ sở lý luận về kiểm soát nội bộ
Chương này trình bày cơ sở lý luận về kiểm soát nội bộ (KSNB) trong các đơn vị sự nghiệp y tế. Kiểm soát nội bộ được định nghĩa là một quá trình liên tục, bị chi phối bởi con người, nhằm đảm bảo tính hiệu quả, tuân thủ pháp luật và độ tin cậy của báo cáo tài chính. Các yếu tố cấu thành hệ thống KSNB theo báo cáo COSO (1992) bao gồm: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, và hoạt động giám sát. Mỗi yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và vận hành hệ thống KSNB hiệu quả.
1.1. Khái niệm và lợi ích của KSNB
Kiểm soát nội bộ là một hệ thống các chính sách, thủ tục nhằm đạt được các mục tiêu như bảo vệ tài sản, đảm bảo tính trung thực của báo cáo tài chính, và tuân thủ pháp luật. Hệ thống KSNB giúp giảm thiểu rủi ro, đảm bảo an toàn tài sản, và nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị. Các lợi ích của KSNB bao gồm: giảm thiểu sai sót, phát hiện gian lận, và đảm bảo tính tuân thủ các quy định pháp lý.
1.2. Các yếu tố cấu thành hệ thống KSNB
Theo báo cáo COSO, hệ thống KSNB bao gồm năm yếu tố chính: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, và hoạt động giám sát. Môi trường kiểm soát là nền tảng, phản ánh văn hóa và ý thức của tổ chức. Đánh giá rủi ro giúp nhận diện và quản lý các rủi ro tiềm ẩn. Hoạt động kiểm soát bao gồm các thủ tục và chính sách để đạt được mục tiêu. Thông tin và truyền thông đảm bảo sự trao đổi thông tin hiệu quả. Hoạt động giám sát đánh giá chất lượng của hệ thống KSNB.
II. Thực trạng kiểm soát nội bộ tại Viện Sốt rét Ký sinh trùng Côn trùng Quy Nhơn
Chương này phân tích thực trạng kiểm soát nội bộ đối với các khoản thu chi tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn. Viện là đơn vị sự nghiệp y tế trực thuộc Bộ Y tế, quản lý 15 tỉnh khu vực miền Trung và Tây Nguyên. Hệ thống KSNB tại Viện hiện còn nhiều bất cập, đặc biệt trong việc kiểm soát các khoản thu chi. Các vấn đề chính bao gồm: môi trường kiểm soát chưa đồng bộ, thủ tục kiểm soát lỏng lẻo, và thiếu sự giám sát chặt chẽ.
2.1. Đặc điểm hoạt động thu chi
Viện có các nguồn thu chính từ ngân sách nhà nước, viện phí, và các khoản thu khác. Các khoản chi chủ yếu bao gồm chi lương, chi mua thuốc, hóa chất, và chi phí hoạt động. Tuy nhiên, việc kiểm soát các khoản thu chi chưa được thực hiện hiệu quả, dẫn đến nguy cơ thất thoát và lãng phí.
2.2. Đánh giá hệ thống KSNB
Hệ thống KSNB tại Viện hiện chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý. Môi trường kiểm soát chưa được chú trọng, thủ tục kiểm soát chưa chặt chẽ, và thiếu sự giám sát thường xuyên. Các báo cáo tài chính chưa được kiểm tra kỹ lưỡng, dẫn đến nguy cơ sai sót và gian lận.
III. Giải pháp hoàn thiện kiểm soát nội bộ thu chi
Chương này đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện kiểm soát nội bộ đối với các khoản thu chi tại Viện Sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Quy Nhơn. Các giải pháp tập trung vào việc cải thiện môi trường kiểm soát, tăng cường thủ tục kiểm soát, và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính. Mục tiêu là nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu rủi ro, và đảm bảo tính minh bạch trong các hoạt động thu chi.
3.1. Hoàn thiện môi trường kiểm soát
Cần xây dựng môi trường kiểm soát vững mạnh bằng cách nâng cao ý thức trách nhiệm của cán bộ, nhân viên. Viện cần thiết lập các quy định rõ ràng về quyền hạn và trách nhiệm, đồng thời tăng cường đào tạo về kiểm soát nội bộ cho nhân viên.
3.2. Tăng cường thủ tục kiểm soát
Viện cần xây dựng các thủ tục kiểm soát chặt chẽ hơn, đặc biệt trong việc kiểm soát các khoản thu chi. Cần áp dụng các biện pháp như kiểm tra chéo, phân quyền rõ ràng, và thực hiện kiểm toán nội bộ định kỳ để phát hiện và ngăn chặn các sai sót, gian lận.
