Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với thị trường khu vực và thế giới, các đơn vị sự nghiệp công lập chuyển sang cơ chế tự chủ tài chính đang đối mặt với nhiều thách thức và cơ hội mới. Trung tâm Kiểm dịch Y tế Quốc tế Hải Phòng, một đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Y tế thành phố, đã thực hiện cơ chế tự chủ nhóm I từ năm 2018, tự đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư. Giai đoạn 2016-2020, Trung tâm ghi nhận sự biến động trong hoạt động thu - chi tài chính, đặc biệt là sự tăng trưởng doanh thu đột biến năm 2020 do ảnh hưởng của dịch Covid-19, với mức tăng doanh thu lên đến 53,61% so với năm trước đó.
Luận văn tập trung nghiên cứu hoàn thiện công tác quản lý thu - chi tài chính tại Trung tâm trong điều kiện tự chủ, nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động thu - chi tài chính của Trung tâm trong giai đoạn 2016-2020, với mục tiêu đảm bảo cân đối ngân sách, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính, đồng thời góp phần phát triển bền vững Trung tâm trong môi trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.
Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ, góp phần nâng cao năng lực quản lý, thúc đẩy phát triển dịch vụ y tế dự phòng, đồng thời đảm bảo sự minh bạch, hiệu quả trong sử dụng nguồn lực tài chính công.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ, bao gồm:
Lý thuyết tự chủ tài chính: Tự chủ tài chính được hiểu là quyền quyết định độc lập về sử dụng ngân sách, huy động và phân bổ nguồn lực tài chính nhằm thực hiện nhiệm vụ được giao. Khái niệm này nhấn mạnh sự phân chia quyền lực giữa Nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập, đồng thời yêu cầu đảm bảo công khai, minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính.
Mô hình quản lý thu - chi tài chính: Bao gồm các quy trình lập dự toán, thực hiện dự toán và quyết toán thu - chi tài chính. Mô hình này nhấn mạnh nguyên tắc chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm, hiệu quả và tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành.
Khái niệm quản lý tài chính công: Tập trung vào việc giám sát, kiểm tra, sử dụng nguồn tài chính tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời làm đòn bẩy kích thích và điều tiết các hoạt động của đơn vị.
Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: tự chủ tài chính, dự toán thu - chi, quyết toán tài chính, quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, và quản lý nguồn vốn.
Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu kết hợp, bao gồm:
Phân tích tài liệu thứ cấp: Thu thập và tổng hợp số liệu tài chính, báo cáo hoạt động kinh doanh, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ trong giai đoạn 2016-2020.
Phương pháp định lượng: Sử dụng các công cụ phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận, chi phí và các chỉ tiêu tài chính khác để đánh giá thực trạng quản lý thu - chi tài chính.
Phương pháp định tính: Tham khảo ý kiến chuyên gia, phân tích các quy trình quản lý, đánh giá nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp cải tiến.
Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ dữ liệu tài chính và hoạt động quản lý của Trung tâm Kiểm dịch Y tế Quốc tế Hải Phòng trong giai đoạn 2016-2020, đảm bảo tính toàn diện và chính xác.
Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu từ năm 2016 đến năm 2020, phân tích và đánh giá trong năm 2021, đề xuất giải pháp hoàn thiện đến năm 2025.
Phương pháp luận dựa trên cơ sở duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, nhằm đảm bảo tính khách quan, khoa học và thực tiễn trong nghiên cứu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận: Doanh thu hoạt động sản xuất kinh doanh của Trung tâm tăng trưởng trung bình khoảng 2,5% mỗi năm trong giai đoạn 2016-2019, với mức doanh thu năm 2019 đạt 24,509 triệu đồng, tăng 2,72% so với năm 2018. Năm 2020, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, doanh thu tăng đột biến 53,61% so với năm 2019, đạt mức tăng 13,084 triệu đồng. Lợi nhuận trước thuế cũng tăng tương ứng, năm 2020 tăng 43,57% so với năm 2019.
Cơ chế tự chủ tài chính hiệu quả: Từ năm 2018, Trung tâm thực hiện cơ chế tự chủ nhóm I, tự đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư. Tỷ lệ tự bảo đảm chi phí thường xuyên năm 2017 đạt 179,26%, cho thấy khả năng tự chủ tài chính vượt mức yêu cầu. Việc trích lập các quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp, quỹ bổ sung thu nhập và quỹ khen thưởng được thực hiện đầy đủ, góp phần nâng cao thu nhập và động lực làm việc cho cán bộ viên chức.
Quản lý dự toán thu - chi chặt chẽ: Trung tâm xây dựng dự toán thu - chi dựa trên kết quả thực hiện năm trước, được cơ quan quản lý cấp trên phê duyệt và ổn định trong 3 năm. Công tác lập dự toán, thực hiện và quyết toán được thực hiện đúng quy định, đảm bảo cân đối thu chi và sử dụng nguồn lực hiệu quả.
Hạn chế trong quản lý tài chính: Mặc dù có nhiều thành tựu, Trung tâm còn tồn tại một số hạn chế như: việc điều chỉnh mức thu dịch vụ chưa kịp thời theo biến động thị trường, công tác kiểm soát chi tiêu chưa đồng bộ, và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính còn hạn chế.
Thảo luận kết quả
Sự tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận của Trung tâm phản ánh hiệu quả của cơ chế tự chủ tài chính, tạo điều kiện cho đơn vị chủ động trong việc huy động và sử dụng nguồn lực. So với một số đơn vị sự nghiệp công lập khác, mức tự bảo đảm chi phí thường xuyên của Trung tâm vượt trội, cho thấy năng lực tài chính vững chắc.
Tuy nhiên, hạn chế trong quản lý dự toán và kiểm soát chi tiêu cho thấy cần thiết phải hoàn thiện quy trình quản lý tài chính, đặc biệt là trong bối cảnh dịch bệnh và biến động kinh tế. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính sẽ giúp nâng cao tính minh bạch, chính xác và kịp thời trong báo cáo tài chính.
Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận theo năm, bảng phân bổ chi phí và quỹ, cũng như sơ đồ quy trình quản lý thu - chi tài chính để minh họa rõ nét hơn các phát hiện.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện bộ máy quản lý tài chính: Tăng cường năng lực chuyên môn cho đội ngũ kế toán và quản lý tài chính, bổ sung nhân sự phù hợp, đồng thời xây dựng quy trình làm việc chuẩn hóa nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu - chi. Thời gian thực hiện: 2022-2023; Chủ thể: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp với Sở Y tế.
Nâng cao công tác lập dự toán và kiểm soát chi tiêu: Áp dụng phương pháp dự toán linh hoạt, cập nhật kịp thời các biến động về giá dịch vụ và chi phí hoạt động. Tăng cường kiểm soát nội bộ, đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Thời gian: 2022-2024; Chủ thể: Phòng Kế hoạch tài chính và Ban Giám đốc.
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính: Triển khai phần mềm quản lý tài chính hiện đại, tích hợp các chức năng lập dự toán, theo dõi thu - chi, báo cáo và phân tích tài chính nhằm nâng cao tính minh bạch và chính xác. Thời gian: 2023-2025; Chủ thể: Trung tâm phối hợp với đơn vị công nghệ thông tin.
Đẩy mạnh công tác đào tạo và nâng cao nhận thức về quản lý tài chính: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý tài chính công, kỹ năng lập dự toán, kiểm soát chi tiêu cho cán bộ quản lý và kế toán. Thời gian: liên tục từ 2022; Chủ thể: Trung tâm phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.
Xây dựng chính sách khuyến khích và động viên cán bộ: Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ, đảm bảo phân phối thu nhập tăng thêm công bằng, gắn với hiệu quả công việc nhằm tạo động lực phát triển bền vững. Thời gian: 2022-2023; Chủ thể: Ban Giám đốc và Công đoàn Trung tâm.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo và quản lý các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý tài chính, nâng cao hiệu quả hoạt động và đảm bảo sự phát triển bền vững.
Cán bộ phòng kế hoạch tài chính và kế toán: Hướng dẫn chi tiết về quy trình lập dự toán, thực hiện và quyết toán thu - chi tài chính, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý tài chính.
Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Cung cấp thông tin thực tiễn về cơ chế tự chủ tài chính tại đơn vị sự nghiệp công lập, làm cơ sở để xây dựng, điều chỉnh chính sách phù hợp.
Sinh viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý tài chính công: Tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu thực tiễn, phương pháp nghiên cứu và phân tích quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập.
Câu hỏi thường gặp
Cơ chế tự chủ tài chính tại Trung tâm Kiểm dịch Y tế Quốc tế Hải Phòng được thực hiện như thế nào?
Trung tâm thực hiện cơ chế tự chủ nhóm I từ năm 2018, tự đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư. Trung tâm có quyền tự quyết định mức chi, phân bổ nguồn thu và trích lập các quỹ theo quy định, đồng thời chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.Nguồn thu chính của Trung tâm là gì?
Nguồn thu chủ yếu đến từ hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ kiểm dịch y tế, bao gồm thu phí và giá dịch vụ theo quy định của Bộ Tài chính. Ngoài ra còn có các khoản thu khác như viện trợ, thu nhập khác nhưng chiếm tỷ lệ nhỏ.Làm thế nào để Trung tâm lập dự toán thu - chi tài chính?
Trung tâm căn cứ vào kết quả thực hiện năm trước, điều chỉnh theo kế hoạch phát triển và các biến động kinh tế để xây dựng dự toán thu - chi. Dự toán được gửi cơ quan quản lý cấp trên phê duyệt và ổn định trong 3 năm nhằm đảm bảo cân đối ngân sách.Những hạn chế chính trong quản lý tài chính của Trung tâm là gì?
Hạn chế gồm việc điều chỉnh mức thu dịch vụ chưa kịp thời, kiểm soát chi tiêu chưa đồng bộ, và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và minh bạch tài chính.Các giải pháp nào được đề xuất để hoàn thiện quản lý tài chính tại Trung tâm?
Các giải pháp bao gồm hoàn thiện bộ máy quản lý tài chính, nâng cao công tác lập dự toán và kiểm soát chi tiêu, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo nâng cao năng lực cán bộ, và xây dựng chính sách khuyến khích cán bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.
Kết luận
- Trung tâm Kiểm dịch Y tế Quốc tế Hải Phòng đã đạt được sự tăng trưởng ổn định về doanh thu và lợi nhuận trong giai đoạn 2016-2020, đặc biệt năm 2020 tăng đột biến do dịch Covid-19.
- Cơ chế tự chủ tài chính nhóm I được thực hiện hiệu quả, giúp Trung tâm chủ động trong quản lý thu - chi và nâng cao thu nhập cho cán bộ viên chức.
- Công tác lập dự toán, thực hiện và quyết toán thu - chi tài chính được thực hiện nghiêm túc, đảm bảo cân đối ngân sách và sử dụng nguồn lực hiệu quả.
- Một số hạn chế trong quản lý tài chính cần được khắc phục, đặc biệt là trong kiểm soát chi tiêu và ứng dụng công nghệ thông tin.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính nhằm nâng cao hiệu quả, minh bạch và phát triển bền vững Trung tâm đến năm 2025.
Hành động tiếp theo: Ban Giám đốc Trung tâm cần triển khai các giải pháp đề xuất, phối hợp với các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan để nâng cao năng lực quản lý tài chính, đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu - chi. Các cán bộ quản lý và kế toán cần được đào tạo thường xuyên để đáp ứng yêu cầu phát triển trong điều kiện tự chủ tài chính.