Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm y tế (BHYT) là chính sách an sinh xã hội quan trọng, được triển khai từ năm 1992 và được luật hóa năm 2008, nhằm đảm bảo quyền lợi chăm sóc sức khỏe cho người dân. Tỷ lệ tham gia BHYT tại Việt Nam đã tăng từ 45% năm 2009 lên khoảng 90% vào cuối năm 2019, trong đó huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định đạt tỷ lệ bao phủ BHYT lên đến 97,11%. Với quy mô quỹ BHYT ngày càng lớn, công tác kiểm soát chi BHYT trở nên cấp thiết nhằm ngăn ngừa lạm dụng, trục lợi quỹ và đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực. Nghiên cứu tập trung vào công tác kiểm soát chi BHYT tại Bảo hiểm xã hội huyện Phù Cát trong giai đoạn gần đây, nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện. Phạm vi nghiên cứu bao gồm kiểm soát chi thanh toán chi phí khám chữa bệnh (KCB) BHYT với các cơ sở y tế và chi thanh toán trực tiếp cho người bệnh. Mục tiêu chính là nâng cao hiệu quả quản lý quỹ BHYT, góp phần đảm bảo an toàn tài chính và quyền lợi người tham gia, đồng thời hỗ trợ phát triển chính sách BHYT toàn dân. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn trong bối cảnh quỹ BHYT ngày càng mở rộng và phức tạp, đồng thời đóng góp vào việc hoàn thiện hệ thống kiểm soát chi BHYT tại cấp huyện, làm cơ sở cho các địa phương khác tham khảo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết quản lý kiểm soát, trong đó kiểm soát được hiểu là quá trình giám sát, đo lường, đánh giá và điều chỉnh hoạt động nhằm đảm bảo thực hiện theo kế hoạch. Kiểm soát trong quản lý bao gồm ba loại: kiểm soát lường trước (trước khi thực hiện), kiểm soát hiện hành (trong khi thực hiện) và kiểm soát phản hồi (sau khi thực hiện). Mục tiêu kiểm soát được phân thành ba nhóm: mục tiêu về hoạt động (hiệu quả sử dụng nguồn lực), mục tiêu về báo cáo (tính trung thực, kịp thời) và mục tiêu về tuân thủ pháp luật.

Trong lĩnh vực BHYT, kiểm soát chi BHYT nhằm đảm bảo chi đúng đối tượng, đúng chế độ, kịp thời và công bằng, đồng thời ngăn ngừa gian lận, trục lợi quỹ. Các nguyên tắc kiểm soát chi BHYT bao gồm tuân thủ pháp luật, chi trung thực, đảm bảo quyền lợi người tham gia và linh hoạt trong thực thi. Quy trình kiểm soát chi BHYT tại cơ quan BHXH huyện Phù Cát được xây dựng theo các bước: tiếp nhận hồ sơ, giám định, tổng hợp, phê duyệt và chi trả, kết hợp với công tác giám sát, phân tích số liệu và kiểm tra thực tế tại các cơ sở KCB.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Dữ liệu được thu thập từ bộ phận Giám định BHYT tại BHXH huyện Phù Cát, bao gồm hồ sơ thanh toán, báo cáo chi phí KCB, số liệu thống kê và các tài liệu liên quan. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ các hồ sơ chi BHYT trong năm gần nhất, với sự tham gia của 2 giám định viên kiểm soát chi phí cho 18 trạm y tế xã, 1 phòng khám đa khoa và 1 trung tâm y tế huyện. Phương pháp chọn mẫu là toàn bộ hồ sơ chi trả trong phạm vi nghiên cứu để đảm bảo tính đại diện và đầy đủ. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp mô tả, so sánh, đối chiếu số liệu thực tế với tiêu chuẩn quy định, đồng thời áp dụng phương pháp phân tích nguyên nhân để xác định các hạn chế và rủi ro trong công tác kiểm soát. Thời gian nghiên cứu tập trung trong giai đoạn từ năm 2018 đến 2019, nhằm phản ánh thực trạng gần nhất và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ bao phủ BHYT cao nhưng công tác kiểm soát còn nhiều hạn chế: Tỷ lệ người dân tham gia BHYT tại huyện Phù Cát đạt 97,11% dân số, tạo nguồn quỹ lớn. Tuy nhiên, đội ngũ giám định viên chỉ có 2 người phải kiểm soát 20 cơ sở y tế, dẫn đến việc kiểm soát hồ sơ bệnh án còn lỏng lẻo, chưa đảm bảo yêu cầu.

  2. Tình trạng lạm dụng quỹ BHYT phổ biến: Có hiện tượng người tham gia mượn thẻ BHYT cho người khác, sử dụng thẻ nhiều lần để lấy thuốc, cơ sở KCB lập hồ sơ khống, kê nhiều chẩn đoán để tăng chi phí, kéo dài ngày điều trị không cần thiết. Ví dụ, một số cơ sở y tế kê nhiều thuốc nâng cao thể trạng cho nhân viên y tế và người nhà để đưa ra ngoài tiêu thụ, làm gia tăng chi phí KCB.

  3. Quy trình kiểm soát chi BHYT chưa chặt chẽ và còn mang tính hình thức: Việc kiểm soát chi phí KCB chưa được thực hiện thường xuyên và sâu sát, đặc biệt tại tuyến xã. Thanh toán trùng lặp hồ sơ bệnh nhân vẫn còn xảy ra, chi thanh toán cho các cơ sở KCB chậm so với quy định.

  4. Thiếu sự phối hợp và ứng dụng công nghệ thông tin: Công tác giám định hồ sơ chi trả trực tiếp còn sai sót do nhập liệu không chính xác, phần mềm quản lý chưa hoàn thiện, thiếu cán bộ công nghệ thông tin để kiểm soát chi phí bình quân thuốc, dịch vụ kỹ thuật y tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do thiếu nhân lực chuyên môn, đặc biệt là giám định viên có trình độ y dược, dẫn đến việc kiểm soát hồ sơ bệnh án và chi phí chưa hiệu quả. So với các nghiên cứu tại các huyện khác trong tỉnh và các địa phương khác, tình trạng lạm dụng quỹ BHYT và thiếu kiểm soát chặt chẽ cũng là vấn đề phổ biến, nhưng mức độ và quy mô tại Phù Cát có phần nghiêm trọng hơn do quy mô dân số và số lượng người tham gia BHYT lớn. Việc thiếu ứng dụng công nghệ thông tin và phối hợp giữa các phòng ban làm giảm hiệu quả kiểm soát, gây khó khăn trong việc phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần thiết phải hoàn thiện hệ thống kiểm soát chi BHYT theo hướng tăng cường nhân lực, ứng dụng công nghệ và cải tiến quy trình kiểm soát để bảo vệ quỹ BHYT, đảm bảo quyền lợi người tham gia và nâng cao hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kiểm soát chi BHYT: Tăng cường biên chế giám định viên, đặc biệt tuyển dụng nhân sự có trình độ y dược để nâng cao chất lượng giám định hồ sơ bệnh án. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do BHXH huyện phối hợp với BHXH tỉnh và các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  2. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Hoàn thiện phần mềm quản lý chi BHYT, xây dựng hệ thống giám sát tự động chi phí thuốc, dịch vụ kỹ thuật y tế, giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Thực hiện trong vòng 1 năm, do phòng công nghệ thông tin BHXH tỉnh chủ trì phối hợp với BHXH huyện.

  3. Bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về nghiệp vụ giám định BHYT, kỹ năng kiểm soát chi phí và xử lý vi phạm cho đội ngũ cán bộ, viên chức. Thời gian triển khai liên tục hàng năm, do BHXH tỉnh phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  4. Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi BHYT tại các cơ sở KCB: Xây dựng quy trình kiểm soát chặt chẽ tại khu vực tiếp đón bệnh nhân, tăng cường kiểm tra đột xuất, phối hợp với cơ sở y tế để giám sát việc thực hiện dịch vụ kỹ thuật, hạn chế lập hồ sơ khống và trục lợi quỹ. Thực hiện ngay và duy trì thường xuyên, do BHXH huyện chủ trì phối hợp với Sở Y tế.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp giữa các phòng ban trong BHXH huyện (Thu, Giám định, Kế toán) và các cơ quan chức năng như công an, y tế để xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do BHXH huyện phối hợp với các cơ quan liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát chi BHYT, hoàn thiện quy trình nghiệp vụ và tổ chức bộ máy quản lý quỹ BHYT.

  2. Nhân viên giám định BHYT và kế toán BHXH: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình kiểm soát chi BHYT, kỹ năng giám định hồ sơ và xử lý các tình huống thực tế.

  3. Cơ sở khám chữa bệnh: Hiểu rõ các quy định, thủ tục kiểm soát chi BHYT, từ đó nâng cao tính minh bạch, tuân thủ pháp luật và hạn chế rủi ro bị từ chối thanh toán.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản lý y tế: Tài liệu tham khảo về mô hình kiểm soát chi BHYT tại cấp huyện, phương pháp nghiên cứu và các giải pháp thực tiễn trong quản lý quỹ BHYT.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác kiểm soát chi BHYT lại quan trọng?
    Kiểm soát chi BHYT giúp đảm bảo quỹ BHYT được sử dụng đúng mục đích, ngăn ngừa gian lận, trục lợi, bảo vệ quyền lợi người tham gia và nâng cao hiệu quả quản lý tài chính trong lĩnh vực y tế.

  2. Những rủi ro phổ biến trong kiểm soát chi BHYT là gì?
    Rủi ro bao gồm mượn thẻ BHYT, lập hồ sơ khống, kê khai chi phí không đúng thực tế, kéo dài ngày điều trị không cần thiết, và thiếu kiểm soát chặt chẽ tại các cơ sở y tế, gây thất thoát quỹ.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác giám định BHYT?
    Cần tăng cường nhân lực có trình độ chuyên môn, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đào tạo bồi dưỡng cán bộ và hoàn thiện quy trình kiểm soát, đồng thời tăng cường phối hợp liên ngành.

  4. Quy trình kiểm soát chi BHYT tại BHXH huyện Phù Cát gồm những bước nào?
    Quy trình gồm tiếp nhận hồ sơ từ cơ sở KCB, giám định viên kiểm tra, tổng hợp số liệu, phê duyệt chi trả và thực hiện thanh toán, kết hợp với giám sát, phân tích và kiểm tra thực tế.

  5. Ai chịu trách nhiệm chính trong công tác kiểm soát chi BHYT?
    Cán bộ giám định BHYT tại BHXH huyện là người trực tiếp kiểm soát hồ sơ, phối hợp với các phòng ban liên quan và cơ sở y tế, đồng thời chịu sự quản lý, giám sát của Giám đốc BHXH huyện và BHXH tỉnh.

Kết luận

  • Công tác kiểm soát chi BHYT tại BHXH huyện Phù Cát có vai trò quan trọng trong quản lý quỹ BHYT với tỷ lệ bao phủ đạt trên 97%.
  • Thực trạng kiểm soát còn nhiều hạn chế do thiếu nhân lực, quy trình chưa chặt chẽ và ứng dụng công nghệ thông tin chưa hiệu quả.
  • Tình trạng lạm dụng quỹ BHYT từ cả người tham gia và cơ sở KCB gây thất thoát nguồn lực lớn.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện tổ chức bộ máy, ứng dụng công nghệ, nâng cao năng lực cán bộ và hoàn thiện quy trình kiểm soát.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học và thực tiễn để BHXH huyện Phù Cát nâng cao hiệu quả quản lý quỹ BHYT, góp phần đảm bảo an sinh xã hội và quyền lợi người dân.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi BHYT, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng công nghệ mới trong quản lý quỹ BHYT.