Tổng quan nghiên cứu

Công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là các đơn vị sự nghiệp đặc thù như Bảo hiểm xã hội (BHXH), đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin tài chính chính xác, kịp thời phục vụ quản lý và ra quyết định. Tại tỉnh Bình Định, với hơn 6.223 người tham gia BHXH, BHYT, BHTN bắt buộc và tỷ lệ bao phủ BHYT đạt 89,44% dân số, hoạt động thu - chi bảo hiểm xã hội ngày càng mở rộng và phức tạp. Số thu BHXH, BHYT, BHTN năm 2018 đạt 2.664 tỷ đồng, tăng 121 lần so với năm 1995, cho thấy quy mô và khối lượng công tác kế toán tại BHXH Bình Định ngày càng lớn. Tuy nhiên, thực trạng công tác kế toán tại đây còn nhiều bất cập, ảnh hưởng đến hiệu quả cung cấp số liệu cho lãnh đạo và các cơ quan quản lý.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định trong năm 2018, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao chất lượng thông tin kế toán, đáp ứng yêu cầu quản lý tài chính và chính sách bảo hiểm xã hội. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định, sử dụng số liệu thu thập từ năm 2018. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ BHXH tỉnh nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đảm bảo tính chính xác, minh bạch và kịp thời của báo cáo tài chính, góp phần thực hiện tốt các chính sách bảo hiểm xã hội trên địa bàn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là các quy định pháp luật về kế toán hành chính sự nghiệp và kế toán BHXH. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tài chính đơn vị sự nghiệp công lập: Bao gồm các quy trình lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán ngân sách theo Thông tư 145/2017/TT-BTC và Nghị định 141/2016/NĐ-CP. Lý thuyết này nhấn mạnh việc quản lý nguồn thu, chi ngân sách, đảm bảo tuân thủ các tiêu chuẩn, định mức của Nhà nước.

  2. Lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp và kế toán BHXH: Áp dụng các nguyên tắc kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC và Thông tư 102/2018/TT-BTC, bao gồm nguyên tắc kế toán theo từng nguồn kinh phí, kế toán chi tiêu, cơ sở kế toán tiền và dồn tích, cùng hệ thống tài khoản kế toán đặc thù cho BHXH.

Các khái niệm chính bao gồm: đơn vị sự nghiệp công lập, cơ chế quản lý tài chính, dự toán ngân sách, chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Phương pháp định tính được thực hiện qua tổng hợp các nghiên cứu liên quan, phân tích các văn bản pháp luật, chế độ kế toán, chứng từ, sổ sách và báo cáo tài chính năm 2018 của BHXH tỉnh Bình Định. Đồng thời, tác giả dựa trên kinh nghiệm thực tế làm việc tại phòng Kế hoạch Tài chính BHXH tỉnh để đánh giá thực trạng.

Phương pháp định lượng được áp dụng thông qua khảo sát các kế toán viên tại phòng Kế hoạch Tài chính tỉnh và nhân viên kế toán các đơn vị trực thuộc BHXH thành phố, huyện. Kỹ thuật thống kê mô tả được sử dụng để phân tích dữ liệu khảo sát, đánh giá ưu điểm và tồn tại trong công tác kế toán. Phiếu khảo sát được gửi qua email, khảo sát trực tiếp và qua điện thoại nhằm đảm bảo tính khách quan và đa dạng nguồn thông tin.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 30 kế toán viên, được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện nhằm đảm bảo thu thập dữ liệu phản ánh thực tế công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định trong năm 2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác chứng từ kế toán: Việc sử dụng chứng từ kế toán tại BHXH Bình Định cơ bản tuân thủ đúng biểu mẫu và quy trình luân chuyển chứng từ gồm lập, kiểm tra, phân loại và lưu trữ. Tuy nhiên, khảo sát cho thấy khoảng 15% kế toán viên phản ánh còn tồn tại sai sót nhỏ trong việc lập chứng từ, chủ yếu do thiếu kinh nghiệm hoặc sai sót kỹ thuật khi nhập liệu.

  2. Hệ thống tài khoản và sổ kế toán: BHXH tỉnh áp dụng hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC và bổ sung các tài khoản đặc thù cho BHXH như tài khoản 139, 175, 335, 339, 342, 343. Phần mềm kế toán được sử dụng theo hình thức Nhật ký - Sổ cái, đảm bảo ghi chép đầy đủ các nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Tuy nhiên, 20% kế toán viên cho biết còn gặp khó khăn trong việc phân loại và hạch toán các nghiệp vụ phức tạp, ảnh hưởng đến tính chính xác của số liệu.

  3. Báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách: BHXH Bình Định lập báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách đầy đủ, đúng mẫu và thời hạn quy định. Số liệu năm 2018 cho thấy tổng thu đạt 3.238 tỷ đồng, tổng chi 3.145 tỷ đồng, trong đó chi phí quản lý chiếm khoảng 4% tổng chi. Tuy nhiên, việc thuyết minh báo cáo tài chính còn hạn chế, chưa phân tích sâu các chỉ tiêu tài chính, gây khó khăn cho người sử dụng trong việc đánh giá hiệu quả hoạt động.

  4. Quản lý tài chính và dự toán ngân sách: BHXH tỉnh thực hiện lập dự toán thu, chi ngân sách dựa trên số liệu thực tế năm trước, điều chỉnh theo các yếu tố khách quan như mức lương tối thiểu vùng, tỷ lệ thất nghiệp. Việc chấp hành dự toán được kiểm tra, giám sát thường xuyên, tuy nhiên vẫn còn tồn tại tình trạng chậm trễ trong báo cáo và điều chỉnh dự toán, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân các tồn tại trên xuất phát từ đặc thù công tác kế toán tại đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là BHXH với quy mô ngày càng mở rộng và nghiệp vụ phức tạp. Việc áp dụng phần mềm kế toán giúp giảm thiểu sai sót nhưng vẫn cần nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ kế toán viên. So sánh với các nghiên cứu tại các đơn vị sự nghiệp khác như bệnh viện, kho bạc cho thấy BHXH Bình Định có khối lượng công việc lớn hơn và yêu cầu cao hơn về tính chính xác, kịp thời của thông tin kế toán.

Việc báo cáo tài chính chưa được thuyết minh sâu sắc làm giảm khả năng phân tích và ra quyết định của lãnh đạo. Điều này tương đồng với các nghiên cứu trước đây về kế toán đơn vị sự nghiệp, nhấn mạnh cần cải thiện công tác báo cáo và phân tích tài chính. Các số liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh thu - chi qua các năm, bảng phân tích chi phí quản lý và biểu đồ tỷ lệ hoàn thành dự toán để minh họa hiệu quả quản lý tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng công tác lập và kiểm tra chứng từ kế toán: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ chứng từ, áp dụng quy trình kiểm tra chặt chẽ nhằm giảm thiểu sai sót. Mục tiêu giảm tỷ lệ sai sót chứng từ xuống dưới 5% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch Tài chính phối hợp Phòng Tổ chức cán bộ.

  2. Cải tiến hệ thống phần mềm kế toán và đào tạo nhân sự: Cập nhật phần mềm kế toán phù hợp với các nghiệp vụ mới, đồng thời tổ chức tập huấn nâng cao năng lực sử dụng phần mềm cho kế toán viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ sử dụng phần mềm hiệu quả lên 90% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc BHXH tỉnh phối hợp Phòng Công nghệ thông tin.

  3. Hoàn thiện báo cáo tài chính và thuyết minh báo cáo: Xây dựng mẫu thuyết minh báo cáo tài chính chi tiết, phân tích sâu các chỉ tiêu tài chính, giúp lãnh đạo và các cơ quan quản lý dễ dàng đánh giá hiệu quả hoạt động. Mục tiêu hoàn thiện mẫu báo cáo trong quý tiếp theo và áp dụng từ năm tài chính kế tiếp. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế hoạch Tài chính.

  4. Tăng cường quản lý dự toán và giám sát chấp hành dự toán: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ việc thực hiện dự toán thu, chi, đảm bảo báo cáo kịp thời và chính xác. Mục tiêu 100% đơn vị trực thuộc báo cáo đúng hạn trong năm tài chính tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc BHXH tỉnh và Phòng Kế hoạch Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo các cơ quan BHXH tỉnh, huyện: Giúp hiểu rõ thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác kế toán, từ đó cải thiện quản lý tài chính và ra quyết định chính xác.

  2. Nhân viên kế toán và phòng tài chính các đơn vị sự nghiệp công lập: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quy trình, nguyên tắc và kỹ thuật kế toán hành chính sự nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán - Kiểm toán: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về áp dụng lý thuyết kế toán trong đơn vị sự nghiệp đặc thù, hỗ trợ nghiên cứu và học tập.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về tài chính và bảo hiểm xã hội: Hỗ trợ đánh giá, xây dựng chính sách và hướng dẫn thực hiện công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán tại BHXH Bình Định có những đặc thù gì?
    Công tác kế toán tại BHXH Bình Định phải tuân thủ các chế độ kế toán hành chính sự nghiệp và kế toán BHXH, sử dụng hệ thống tài khoản đặc thù, phản ánh chính xác các nghiệp vụ thu, chi bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp với quy mô ngày càng mở rộng.

  2. Phương pháp lập dự toán ngân sách tại BHXH Bình Định như thế nào?
    BHXH Bình Định áp dụng phương pháp lập dự toán dựa trên số liệu thực tế năm trước, điều chỉnh theo các yếu tố khách quan như mức lương tối thiểu vùng, tỷ lệ thất nghiệp và các chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm.

  3. Những khó khăn chính trong công tác kế toán tại BHXH Bình Định là gì?
    Khó khăn gồm sai sót trong lập chứng từ, phân loại và hạch toán nghiệp vụ phức tạp, hạn chế trong thuyết minh báo cáo tài chính và chậm trễ trong báo cáo, điều chỉnh dự toán, ảnh hưởng đến tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán.

  4. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác kế toán được đề xuất ra sao?
    Giải pháp tập trung vào đào tạo nâng cao năng lực kế toán viên, cải tiến phần mềm kế toán, hoàn thiện báo cáo tài chính và thuyết minh, tăng cường quản lý và giám sát dự toán thu, chi ngân sách.

  5. Làm thế nào để báo cáo tài chính tại BHXH Bình Định trở nên minh bạch và dễ hiểu hơn?
    Cần xây dựng mẫu thuyết minh báo cáo chi tiết, phân tích các chỉ tiêu tài chính, sử dụng biểu đồ, bảng biểu minh họa số liệu, giúp người sử dụng dễ dàng đánh giá và so sánh thông tin giữa các kỳ và các đơn vị.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích và đánh giá thực trạng công tác kế toán tại BHXH tỉnh Bình Định năm 2018, chỉ ra các tồn tại về chứng từ, hệ thống tài khoản, báo cáo tài chính và quản lý dự toán.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng công tác kế toán, bao gồm đào tạo nhân sự, cải tiến phần mềm, hoàn thiện báo cáo và tăng cường giám sát dự toán.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung kiến thức về công tác kế toán trong đơn vị sự nghiệp đặc thù, hỗ trợ quản lý tài chính hiệu quả hơn tại BHXH tỉnh Bình Định.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng và đánh giá hiệu quả thực hiện qua các kỳ báo cáo tài chính tiếp theo.
  • Kêu gọi các cơ quan liên quan phối hợp chặt chẽ để hoàn thiện công tác kế toán, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội trên địa bàn tỉnh.