## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam, việc quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong điều tiết kinh tế vĩ mô và phát triển kinh tế - xã hội. Tại phường Gia Cẩm, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, trong giai đoạn 2015-2017, mặc dù nguồn thu ngân sách có xu hướng tăng, nhưng công tác quản lý thu, chi ngân sách vẫn còn nhiều hạn chế như thất thu, chi đầu tư dàn trải, chi thường xuyên vượt dự toán. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý NSNN tại phường Gia Cẩm, xác định các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp tăng cường quản lý ngân sách trong giai đoạn này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động thu, chi ngân sách trên địa bàn phường Gia Cẩm trong khoảng thời gian 2015-2017. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các địa phương khác trong công tác quản lý ngân sách cấp xã, phường.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết về quản lý ngân sách nhà nước, bao gồm:

- **Lý thuyết ngân sách nhà nước**: Xem ngân sách là công cụ phân phối nguồn lực tài chính, thể hiện các quan hệ kinh tế - xã hội giữa Nhà nước và xã hội, với chức năng huy động và phân bổ nguồn lực nhằm thực hiện các nhiệm vụ quản lý và phát triển kinh tế - xã hội.

- **Lý thuyết quản lý tài chính công**: Nhấn mạnh nguyên tắc quản lý ngân sách như nguyên tắc thống nhất, đầy đủ, trung thực và công khai, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý ngân sách như chính sách pháp luật, nhận thức của các chủ thể và năng lực quản lý.

- **Mô hình quản lý ngân sách cấp xã, phường**: Tập trung vào các nội dung quản lý thu, chi ngân sách, lập dự toán, chấp hành dự toán, cân đối thu chi và quyết toán ngân sách, cùng với kiểm tra, kiểm soát ngân sách.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, ngân sách cấp xã, dự toán ngân sách, cân đối thu chi, và kiểm soát ngân sách.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo dự toán, quyết toán ngân sách phường Gia Cẩm giai đoạn 2015-2017; các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước năm 2002 và sửa đổi năm 2015; báo cáo kinh tế - xã hội của thành phố Việt Trì; tài liệu học thuật và các báo cáo nghiên cứu kinh nghiệm quản lý ngân sách từ các địa phương khác.

- **Phương pháp thu thập số liệu**: Tổng hợp số liệu từ các báo cáo tài chính, thống kê kinh tế xã hội, kết hợp khảo sát thực tế và phỏng vấn cán bộ quản lý ngân sách tại phường.

- **Phương pháp phân tích**: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh số liệu qua các năm để đánh giá xu hướng thu chi ngân sách; sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu; phân tích định tính các nhân tố ảnh hưởng và nguyên nhân hạn chế trong quản lý ngân sách.

- **Timeline nghiên cứu**: Thu thập và phân tích số liệu trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến 2017, với việc tổng hợp, đánh giá và đề xuất giải pháp được thực hiện trong năm 2018-2019.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Thực trạng thu ngân sách**: Tổng thu ngân sách phường Gia Cẩm tăng dần qua các năm, với mức thu năm 2017 đạt khoảng 5,7 tỷ đồng, tăng khoảng 15% so với năm 2015. Tuy nhiên, tỷ lệ thất thu vẫn còn cao do chưa bao quát hết các nguồn thu trên địa bàn.

2. **Quản lý chi ngân sách**: Chi ngân sách chủ yếu tập trung vào chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển. Chi đầu tư chiếm khoảng 15-20% tổng chi ngân sách, tuy nhiên chi đầu tư còn dàn trải, thiếu tập trung, dẫn đến hiệu quả đầu tư thấp. Chi thường xuyên có xu hướng vượt dự toán, gây áp lực lên cân đối ngân sách.

3. **Cân đối thu chi ngân sách**: Phường Gia Cẩm duy trì cân đối ngân sách tích cực, tuy nhiên vẫn tồn tại tình trạng bội chi ở một số khoản chi thường xuyên và chi đầu tư chưa hợp lý.

4. **Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách**: Bao gồm chính sách pháp luật chưa đồng bộ, nhận thức chưa đầy đủ của các đối tượng nộp thuế, năng lực quản lý của cán bộ còn hạn chế, và sự phát triển kinh tế xã hội địa phương chưa ổn định.

### Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trong quản lý ngân sách phường Gia Cẩm chủ yếu do sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, công tác lập dự toán chưa sát thực tế, và công tác kiểm tra, giám sát còn yếu. So với các địa phương như phường Tân Dân và Nông Trang, nơi đã áp dụng hiệu quả cơ chế ủy nhiệm thu thuế và tăng cường kiểm soát chi tiêu, phường Gia Cẩm cần học hỏi để nâng cao hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng tổng hợp thu chi ngân sách theo năm và biểu đồ so sánh tỷ lệ thu, chi, giúp minh họa rõ ràng xu hướng và hiệu quả quản lý ngân sách.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách**: Xây dựng kế hoạch tài chính trung hạn gắn với dự toán hàng năm, đảm bảo dự toán sát với thực tế nguồn thu và nhu cầu chi tiêu. Chủ thể thực hiện: UBND phường, trong vòng 1 năm.

2. **Tăng cường quản lý thu ngân sách**: Áp dụng cơ chế ủy nhiệm thu thuế cho các tổ chức, cá nhân có năng lực, đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức người nộp thuế. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố phối hợp với UBND phường, trong 1-2 năm.

3. **Nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách**: Thực hiện kiểm soát chặt chẽ chi thường xuyên, ưu tiên chi đầu tư phát triển có trọng điểm, tránh dàn trải, lãng phí. Chủ thể: UBND phường và các đơn vị sử dụng ngân sách, trong 1 năm.

4. **Tăng cường kiểm tra, giám sát và quyết toán ngân sách**: Thiết lập bộ phận chuyên trách kiểm tra, giám sát việc thực hiện dự toán và quyết toán ngân sách, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả. Chủ thể: UBND phường phối hợp với Kho bạc Nhà nước, trong 1 năm.

5. **Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách**: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý ngân sách cho cán bộ phường. Chủ thể: Sở Tài chính tỉnh Phú Thọ, trong 1-2 năm.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Cán bộ quản lý ngân sách cấp xã, phường**: Nâng cao hiểu biết về quản lý ngân sách, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả thu chi ngân sách.

2. **Lãnh đạo địa phương và các cơ quan tài chính**: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch tài chính phù hợp với điều kiện địa phương.

3. **Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, tài chính công**: Tham khảo các phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý ngân sách cấp cơ sở.

4. **Các tổ chức, cơ quan liên quan đến quản lý tài chính công**: Áp dụng kinh nghiệm và bài học từ nghiên cứu để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước ở cấp xã, phường.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Tại sao quản lý ngân sách cấp xã, phường lại quan trọng?**  
Ngân sách cấp xã, phường là công cụ tài chính cơ sở để thực hiện các chức năng quản lý, phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh trật tự tại địa phương, góp phần vào sự phát triển chung của quốc gia.

2. **Những khó khăn chính trong quản lý ngân sách tại phường Gia Cẩm là gì?**  
Bao gồm thất thu ngân sách do chưa bao quát hết nguồn thu, chi tiêu dàn trải, chi thường xuyên vượt dự toán, và năng lực quản lý còn hạn chế.

3. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thu ngân sách?**  
Cần tăng cường công tác tuyên truyền, áp dụng cơ chế ủy nhiệm thu, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng và nâng cao nhận thức của người nộp thuế.

4. **Giải pháp nào giúp kiểm soát chi ngân sách hiệu quả?**  
Thực hiện kiểm soát chặt chẽ dự toán chi, ưu tiên chi đầu tư phát triển trọng điểm, tăng cường kiểm tra, giám sát và đào tạo cán bộ quản lý.

5. **Luận văn có thể áp dụng cho các địa phương khác không?**  
Có, các phân tích và giải pháp trong luận văn có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các địa phương có điều kiện tương tự.

## Kết luận

- Đánh giá thực trạng quản lý ngân sách nhà nước tại phường Gia Cẩm cho thấy có sự tăng trưởng nguồn thu nhưng còn nhiều hạn chế trong quản lý thu, chi.  
- Các nhân tố ảnh hưởng bao gồm chính sách pháp luật, nhận thức người nộp thuế, năng lực quản lý và sự phát triển kinh tế xã hội địa phương.  
- Đề xuất các giải pháp trọng tâm như hoàn thiện lập dự toán, tăng cường quản lý thu, nâng cao hiệu quả chi ngân sách và kiểm tra giám sát.  
- Luận văn góp phần làm rõ thực trạng và cung cấp cơ sở khoa học cho việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã, phường.  
- Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại phường Gia Cẩm.

**Hành động tiếp theo:** Các cơ quan quản lý và lãnh đạo địa phương cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp.  
**Kêu gọi:** Các cán bộ quản lý ngân sách và nhà hoạch định chính sách nên tham khảo và áp dụng các kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương.