Tổng quan nghiên cứu

Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước (NSNN) là một trong những nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo sử dụng nguồn lực tài chính công một cách hiệu quả, minh bạch và đúng mục đích. Tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) Đông Triều, công tác này có vai trò quan trọng trong việc giám sát chi tiêu, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Giai đoạn 2013-2017, tổng thu NSNN qua KBNN Đông Triều dao động từ 7.702 tỷ đồng đến 10.981 tỷ đồng, trong khi tổng chi NSNN tăng từ 1.465 tỷ đồng lên 2.270 tỷ đồng, phản ánh sự phát triển ổn định nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong kiểm soát chi tiêu. Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN tại KBNN Đông Triều, xác định các hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp tăng cường hiệu quả kiểm soát đến năm 2020. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu thu chi NSNN từ năm 2013 đến 2017 tại địa bàn thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, góp phần giảm thất thoát, lãng phí ngân sách, đồng thời hỗ trợ cải cách hành chính và hiện đại hóa công tác kiểm soát chi NSNN.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết ngân sách nhà nước: NSNN được hiểu là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. NSNN có tính niên hạn, được quản lý theo nguyên tắc tập trung, minh bạch và có phân cấp quản lý.

  • Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Kiểm soát chi NSNN là quá trình thẩm định, kiểm tra các khoản chi theo chính sách, chế độ, tiêu chuẩn và định mức do Nhà nước quy định, nhằm đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.

  • Mô hình kiểm soát chi thường xuyên qua Kho bạc Nhà nước: Tập trung vào các khâu lập kế hoạch, giao kế hoạch, thực hiện kiểm soát và đánh giá kết quả chi thường xuyên NSNN, với sự phối hợp giữa các bộ phận nghiệp vụ trong KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi ngân sách nhà nước, kiểm soát chi ngân sách nhà nước, kiểm soát chi thường xuyên, dự toán ngân sách, tiêu chuẩn và định mức chi tiêu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu chi NSNN qua KBNN Đông Triều giai đoạn 2013-2017; hồ sơ, chứng từ kiểm soát chi; khảo sát, phỏng vấn chuyên sâu cán bộ KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách; tài liệu pháp luật liên quan như Luật NSNN 2015, Thông tư 161/2012/TT-BTC.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả số liệu thu chi, tỷ trọng các khoản chi thường xuyên; đánh giá thực trạng công tác kiểm soát chi qua các chỉ tiêu như số lượng hồ sơ giải quyết đúng hạn, số tiền từ chối thanh toán; phân tích nguyên nhân hạn chế dựa trên khảo sát và phỏng vấn; so sánh với thực tiễn kiểm soát chi tại một số địa phương khác.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 10/2017 đến tháng 10/2018, bao gồm thu thập số liệu, khảo sát thực tế, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.

Cỡ mẫu khảo sát gồm các cán bộ kiểm soát chi tại KBNN Đông Triều và đại diện các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn, được chọn theo phương pháp phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu chi NSNN qua KBNN Đông Triều: Tổng thu NSNN năm 2017 đạt 10.981 tỷ đồng, tăng 41,4% so với năm 2016; tổng chi NSNN năm 2017 đạt 2.270 tỷ đồng, tăng 10,3% so với năm 2016. Tỷ trọng chi thường xuyên chiếm phần lớn trong tổng chi NSNN, với chi thanh toán cá nhân chiếm khoảng 38,44% năm 2017, giảm so với 51,22% năm 2013.

  2. Cơ cấu chi thường xuyên: Chi thanh toán cá nhân chiếm tỷ trọng lớn nhất (38,44%-51,31%), tiếp theo là chi thanh toán hàng hóa dịch vụ (22,56%-31,06%), chi mua sắm sửa chữa tài sản (7,32%-10,7%) và chi thanh toán khác (10,27%-28,3%). Sự gia tăng tỷ trọng chi thanh toán khác phản ánh sự đa dạng trong các khoản chi thường xuyên.

  3. Hiệu quả kiểm soát hồ sơ và chứng từ: KBNN Đông Triều thực hiện kiểm soát chặt chẽ hồ sơ chi thường xuyên theo quy định tại Thông tư 161/2012/TT-BTC. Tỷ lệ hồ sơ giải quyết đúng hạn cao, tuy nhiên vẫn còn tồn tại hồ sơ bị trả lại do sai sót về chứng từ, thủ tục.

  4. Hạn chế về nguồn nhân lực và công nghệ: Cán bộ kiểm soát chi còn thiếu về số lượng và trình độ chuyên môn, đặc biệt trong việc áp dụng công nghệ thông tin. Quy trình kiểm soát chi đầu tư xây dựng cơ bản còn bất cập, gây khó khăn trong xử lý hồ sơ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Đông Triều đã đạt được nhiều thành tựu, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, giảm thiểu thất thoát và lãng phí. Việc giảm tỷ trọng chi thanh toán cá nhân trong tổng chi thường xuyên phản ánh sự điều chỉnh chính sách tiền lương và tinh giản biên chế, phù hợp với xu hướng cải cách tài chính công.

Tuy nhiên, hạn chế về năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin là nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả kiểm soát, tương tự như các nghiên cứu tại KBNN Gia Bình, Nam Định và Phúc Yên. Việc xử lý hồ sơ còn chậm, sai sót chứng từ gây ảnh hưởng đến tiến độ thanh toán và tạo áp lực cho các đơn vị sử dụng ngân sách.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng các khoản chi thường xuyên qua các năm, bảng số liệu hồ sơ giải quyết đúng hạn và số tiền từ chối thanh toán để minh họa hiệu quả kiểm soát. So sánh với các địa phương khác cho thấy KBNN Đông Triều cần tăng cường đào tạo cán bộ, cải tiến quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ hiện đại để nâng cao chất lượng kiểm soát chi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ kiểm soát chi: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ KBNN Đông Triều. Định kỳ đánh giá năng lực và bố trí nhân sự phù hợp nhằm đáp ứng khối lượng công việc ngày càng tăng. Thời gian thực hiện: 2019-2020; Chủ thể: Ban lãnh đạo KBNN Đông Triều phối hợp với Bộ Tài chính.

  2. Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi thường xuyên: Rà soát, cập nhật và chuẩn hóa quy trình kiểm soát chi, đặc biệt là chi đầu tư xây dựng cơ bản, đảm bảo tính thống nhất, minh bạch và thuận tiện cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Thời gian: 2019; Chủ thể: KBNN Đông Triều phối hợp với các cơ quan liên quan.

  3. Ứng dụng công nghệ hiện đại trong kiểm soát chi: Đẩy mạnh triển khai hệ thống quản lý ngân sách điện tử, tích hợp phần mềm TABMIS và các công cụ hỗ trợ kiểm soát tự động nhằm nâng cao tốc độ xử lý hồ sơ, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Thời gian: 2019-2020; Chủ thể: KBNN Đông Triều, Bộ Tài chính.

  4. Tăng cường phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách: Xây dựng cơ chế trao đổi thông tin, hướng dẫn nghiệp vụ và hỗ trợ các đơn vị hoàn thiện hồ sơ chứng từ, nâng cao ý thức chấp hành quy định về chi NSNN. Thời gian: liên tục; Chủ thể: KBNN Đông Triều, UBND thị xã Đông Triều.

  5. Cải cách thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng dịch vụ: Thực hiện cơ chế một cửa trong tiếp nhận và giải quyết hồ sơ chi NSNN, rút ngắn thời gian xử lý, tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng. Thời gian: 2019; Chủ thể: KBNN Đông Triều.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý và nhân viên Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về công tác kiểm soát chi thường xuyên, áp dụng các giải pháp cải tiến nghiệp vụ và công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên các cơ quan tài chính, kế hoạch địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy trình kiểm soát chi phù hợp với thực tiễn địa phương, tăng cường hiệu quả quản lý tài chính công.

  3. Các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước: Hiểu rõ quy trình, tiêu chuẩn và yêu cầu trong kiểm soát chi NSNN, từ đó nâng cao ý thức tuân thủ và chuẩn bị hồ sơ chứng từ đúng quy định.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý thuyết và thực tiễn kiểm soát chi NSNN, đồng thời là cơ sở để phát triển các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên NSNN là quá trình thẩm định, kiểm tra các khoản chi theo quy định pháp luật nhằm đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Ví dụ, KBNN Đông Triều kiểm soát chi lương, chi mua sắm, sửa chữa tài sản theo tiêu chuẩn định mức.

  2. Tại sao công tác kiểm soát chi NSNN qua Kho bạc Nhà nước quan trọng?
    Công tác này giúp ngăn ngừa thất thoát, lãng phí ngân sách, đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả, minh bạch, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Theo báo cáo, KBNN Đông Triều đã từ chối thanh toán nhiều khoản chi không đủ điều kiện, góp phần tiết kiệm ngân sách.

  3. Những khó khăn chính trong kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN Đông Triều là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về năng lực cán bộ, áp dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, quy trình kiểm soát còn bất cập, hồ sơ chứng từ chưa đầy đủ hoặc sai sót. Điều này làm chậm tiến độ xử lý và ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi?
    Các giải pháp gồm đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình nghiệp vụ, ứng dụng công nghệ hiện đại, tăng cường phối hợp với đơn vị sử dụng ngân sách và cải cách thủ tục hành chính. Ví dụ, triển khai hệ thống TABMIS giúp tự động hóa kiểm soát hồ sơ.

  5. Làm thế nào để các đơn vị sử dụng ngân sách phối hợp tốt với KBNN trong kiểm soát chi?
    Đơn vị cần nâng cao ý thức tuân thủ quy định, chuẩn bị hồ sơ chứng từ đầy đủ, chính xác và kịp thời. KBNN cũng cần hỗ trợ hướng dẫn nghiệp vụ, tạo điều kiện thuận lợi trong giao dịch. Sự phối hợp này giúp giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả kiểm soát.

Kết luận

  • Công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Đông Triều đã đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách địa phương.
  • Tỷ trọng chi thanh toán cá nhân chiếm phần lớn trong chi thường xuyên, tuy có xu hướng giảm qua các năm nhờ chính sách tinh giản biên chế và điều chỉnh lương.
  • Hạn chế về năng lực cán bộ, quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ là những nguyên nhân chính ảnh hưởng đến hiệu quả kiểm soát.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy trình, ứng dụng công nghệ hiện đại và tăng cường phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.
  • Tiếp tục triển khai các bước cải cách hành chính và hiện đại hóa công tác kiểm soát chi NSNN đến năm 2020 nhằm đảm bảo quản lý tài chính công hiệu quả, minh bạch và bền vững.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý tài chính, KBNN và đơn vị sử dụng ngân sách cần phối hợp chặt chẽ, triển khai đồng bộ các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.